Jus soli
Jus soli (լատին․՝ jus soli, երկրի իրավունք), քաղաքացիություն ձեռք բերելու սկզբունք, ըստ որի քաղաքացիությունը պայմանավորված է ծննդավայրով և կապված չէ ծնողների քաղաքացիության հետ[1]։
Գործնական նշանակություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]ԱՄՆ-ում բնակվող բոլոր անձանցից ծնված երեխաները, ներառյալ ԱՄՆ-ում բնակվող օտարերկրյա պետությունների քաղաքացիներից ծնված երեխաները, ավտոմատ կերպով ստանում են հյուսիսամերիկյան քաղաքացիություն, բացառությամբ օտարերկրյա դիվանագիտական և հյուպատոսական աշխատողների երեխաների, ինչպես նաև թշնամական օտարերկրյա պետության կողմից ԱՄՆ-ի տարածքի օկուպացիայի դեպքում, բացառությամբ նրանց երեխաների[2][3]։
Բախումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Արյան իրավունք» կիրառող պետության քաղաքացի ծնողներից երեխայի ծնունդը այն պետության տարածքում, որտեղ գործում է «հողի իրավունքը», կարող է հանգեցնել նման երեխայի երկքաղաքացիության առաջացմանը, մինչդեռ «հողի իրավունք» կիրառող պետության քաղաքացի ծնողների երեխայի ծնունդը «արյան իրավունք» կիրառող պետության տարածքում կարող է նման երեխային դարձնել քաղաքացիություն չունեցող անձ[4]։
Տարածում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տարածված է Հյուսիսային և Լատինական Ամերիկայի նահանգներում, ինչպիսիք են (ըստ Nations Granting Birthright Citizenship-ի[5][6])․
- Անտիգուա և Բարբուդա
- Արգենտինա
- Բարբադոս
- Բելիզ
- Բոլիվիա
- Բրազիլիա
- Վենեսուելա
- Գայանա
- Գվատեմալա
- Հոնդուրաս
- Գրենադա
- Դոմինիկա
- Դոմինիկյան Հանրապետություն (սահմանափակումներով)
- Կանադա
- Կոստա Ռիկա
- Լեսոթո[7]
- Մեքսիկա
- Նիկարագուա
- Պակիստան
- Պանամա
- Պարագվայ
- Սալվադոր
- Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ
- Սենթ Քիթս և Նևիս
- Սենթ Լյուսիա
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ
- Տրինիդադ և Տոբագո
- Ուրուգվայ
- Ֆիջի[8]
- Չիլի[9], բացի անցակետում գտնվող անձանց երեխաներից (extranjeros transeúntes) և օտարերկրյա պետությունների պաշտոնական ներկայացուցչությունների աշխատակիցներից
- Էկվադոր
- Ճամայկա։
Ըստ առանձին կարծիքների
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Jus soli-ը իրավաբանական տերմին է, որն ամրագրում է այս պետության տարածքում ծնված անձանց քաղաքացիություն ստանալու իրավունքը, անկախ ծնողների քաղաքացիությունից։ Jus soli-ն կարող է լինել ցանկացած պետության քաղաքացի, որը զբաղվում է այս կամ այն պետական քաղաքացիությամբ։ Jus soli-ն անգլիական ընդհանուր իրավունքի մի մասն էր, ի տարբերություն jus sanguinis-ի, որը բխում է հռոմեական օրենսդրությունից, որն ազդում էր մայրցամաքային Եվրոպայի քաղաքացիական իրավունքի համակարգերի վրա[10][11]։ Պատմականորեն, Jus soli-ը տարածվել է այն պետություններում, որոնք ունեն որոշակի տարածք բնակեցված բնակչության տարբեր խմբերի և ներգաղթային երկրների (ԱՄՆ, Կանադա և այլն) խառնուրդի (մետիզացման) զգալի գործընթացներ, որտեղ սահմանադրությունը հաճախ ամրագրում է այդ իրավունքը[12]։ Ի տարբերություն jus soli, կա նաև jus sanguinis, բառացիորեն «արյան իրավունք», որը տարածվել է Գերմանիայում, իսկ ավելի ուշ՝ Եվրոպայի այլ միազգային երկրներում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Гражданство // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ «United States v. Wong Kim Ark, 169 U.S. 649 (1898)». Justia Law (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 9-ին.
- ↑ Harrington, Ben The Citizenship Clause and "Birthright Citizenship": A Brief Legal Overview. — Washington, DC: Congressional Research Service, 2018.
- ↑ Бипатриды // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ «Nations Granting Birthright Citizenship». NumbersUSA. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 25-ին.
- ↑ (Архивная копия)
- ↑ Конституция Лесото Արխիվացված 2016-03-03 Wayback Machine, глава IV, секция 38
- ↑ Конституция Фиджи Արխիվացված 2020-04-29 Wayback Machine, глава 3, секция 10
- ↑ Согласно конституции Чили, глава II, ст. 10, пар. 1 (Spanish text Արխիվացված 2017-10-06 Wayback Machine English version Արխիվացված 2011-05-14 Wayback Machine without recent changes)
- ↑ «Ayelet Shachar, The Birthright Lottery: Citizenship and Global Inequality (Harvard University Press, 2009), p. 120».
- ↑ «Rey Koslowski, Migrants and Citizens: Demographic Change in the European State System (Cornell University Press, 2000), p. 77».
- ↑ «Трамп решил отменить гражданство США для родившихся в стране детей иностранцев». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
| ||||||
