Տաիրա կլան
Տաիրա (平), չորս ամենակարևոր կլաններից մեկն էր, որը գերիշխում էր ճապոնական քաղաքականության մեջ Ճապոնիայի պատմության Հեյան ժամանակաշրջանում․ մյուսներն էին Մինամոտոն, Ֆուջիվարան և Տաչիբանան[1]։ Կլանը բաժանված էր չորս խոշոր խմբերի, որոնք կրում են այն կայսրերի անունները, որոնցից սերում են՝ Կանմու Հեյշի, Նինմիո Հեյշի, Մոնտոկու Հեյշի և Կոկո Հեյշի[2]: Սրանցից ամենաազդեցիկը եղել է Կանմու Հեյշիի գիծը։
Հեյան ժամանակաշրջանի ավարտին Տաիրան վերահսկում էր երիտասարդ կայսր Անտոկուին և փաստացիորեն իշխում էր կայսերական մայրաքաղաք Հեյանում։ Այնուամենայնիվ, նրանց դեմ պայքարում էին իրենց մրցակիցները՝ Մինամոտո կլանը։ Պայքարը իր գագաթնակետին հասավ Գենպեյի պատերազմում (1180-1185): Հինգ տարի տևած պատերազմն ավարտվեց Մինամոտո կլանի վճռական հաղթանակով Դան-նո-Ուրայի ծովային ճակատամարտում, որի ընթացքում Անտոկուն սպանվեց: Պատերազմից հետո հաղթանակած Մինամոտոն Կամակուրայում հիմնեց Ճապոնիայի առաջին շոգունատը: «Գենպեի» անվանումը գալիս է «Մինամոտո» (源 գեն) և «Տաիրա» (平 հեի) կանջիների այլընտրանքային ընթերցումներից:
Կլանը սովորաբար անվանում են Հեյշի կամ Հեյկե[3]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինամոտոյի հետ մեկտեղ, Տաիրան պատվավոր ազգանուններից մեկն էր, որոնց Հեյան ժամանակաշրջանի կայսրերը տալիս էին իրենց այն երեխաներին և թոռներին, ովքեր գահը չէին ժառանգելու։
Կլանը հիմնադրվել է այն ժամանակ, երբ Կայսերական արքունիքը չափազանց մեծացել էր։ Կայսրը հրաման է արձակել, որ մի քանի սերունդ առաջ կառավարած կայսրերի ժառանգերն այլևս չեն համարվի արքայազններ և դրա փոխարեն նրանց կտրվեն ազնվական ազգանուններ և կոչումներ։ Որոշումը սկսել է կիրառվել Կանմու կայսեր օրոք և այդպիսով Մինամոտո կլանի հետ միասին ստեղծվել է նաև Տաիրա կլանը[4]։
Կայսր Կանմուի որոշ թոռներ առաջիններն էին, որ կրեցին Տաիրա անունը: Ազգանունը ստացել են նաև կայսր Նիմյոյի, կայսր Մոնտոկուի և կայսր Կոկոյի ժառանգները։ Այս կայսրերի ճյուղերը հիշատակվում են կայսրի անունով, որին հաջորդում է Հեյշին, օրինակ՝ Կանմու Հեյշին[5]։
Կանմու Հեյշի ճյուղն ունեցել է երկու հիմնական ճյուղեր: Դրանցից մեկը հիմնադրվել է 889-ին Տաիրա նո Տակամոչիի կողմից և համարվել է Հեյանի ժամանակաշրջանում ամենաուժեղ և գերիշխող ճյուղը[6]։
Կանմու Հեյշիի մյուս հիմնական ճյուղը հիմնադրել է Տակամունե-Օ-ն, որը արքայազն Կազուրահարայի ավագ որդին էր և կայսր Կանմուի թոռը, որը ստացել է Տաիրա նո Ասոն տիտղոսը 825 թվականին[7]։
Օդա Նոբունագայի (1534–1582) ժամանակաշրջանում Օդա կլանի անդամները նույնպես պնդում էին, որ իրենք սերում են Տաիրայից։ Նրանք Տաիրա նո Չիկազանեի ժառանգներն էին, որը Տաիրա նո Շիգեմորիի (1138–1179) թոռն էր[8]։
Գենպեի պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հեյջի ապստամբության ժամանակ (1160 թվականին) Սեյվա Գենջիի առաջնորդ Մինամոտո նո Յոշիտոմոն զոհվել է ճակատամարտում։ Տաիրա նո Կիոմորին իշխանություն ստացավ Կիոտոյում՝ դաշինք կնքելով պաշտոնաթող կայսրեր Շիրակավայի և Տոբայի հետ։ Կիոմորին աքսոր է ուղարկել Մինամոտո նո Յորիտոմոյին՝ Յոշիտոմոյի երրորդ որդուն։ 1180 թվականին Յորիտոմոն կազմակերպել է լայնածավալ ապստամբություն ընդդեմ Տաիրայի իշխանության (Գենպեյի պատերազմ), որն ավարտվել է Մինամոտո կլանի կողմից Տաիրա կլանի լիովին ոչնչացմամբ[9]։ 1192 թվականին Մինամոտո նո Յորիտոմոն ստացել է շոգունի կոչում և Կամակուրայում ստեղծեց առաջին բակուֆուն (ֆեոդալական կազմավորում)[10]։
Ճյուղեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տաիրա կլանը ունեցել է չորս հիմնական ճյուղեր[11]՝
- Տաիրա Կանմու (Կանմու Հեյշի) – սերում է արքայազներից, 50-րդ կայսր Կանմուի երեխաներից:
- Տաիրա Նիմմյո (Նինմիո Հեյշի) – սերում է արքայազներից, 54-րդ կայսր Նիմմիոյի տոհմի թոռներից:
- Տաիրա Մոնտոկու (Մոնտոկու Հեյշի) – սերում է արքայազներից, 55-րդ կայսր Մոնտոկուի զավակներից:
- Տաիրա Կոկո (Կոկո Հեյշի) – սերում է 58-րդ կայսր Կոկոյի տոհմից իշխաններից, թոռներից։
Կլանի անդամներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տաիրա կլանի կարևոր անդամները և կառավարման տարիները․
- Տաիրա նո Մասակադո (903–940)
- Տաիրա նո Կիոմորի (1118–1181)
- Տաիրա նո Շիգեմորի (1138–1179)
- Տաիրա նո Թադանորի (1144–1184)
- Տաիրա նո Մունեմորի (1147–1185)
- Տաիրա նո Թոմոմորի (1152–1185)
- Տաիրա no Շիգեհիրա (1158–1185)
- Տաիրա նո Տակակիյո (1173–1199)
Տաիրայի զինանշան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տաիրա կլանի մոնը (զինանշանը) բարձրացած թևերով Ագեհանոչո է:
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Յոշիցունեն և Բենկեյը նավում պաշտպանվում են փոթորկից, որը ստեղծել են նվաճված Տաիրա ռազմիկների ուրվականները (հեղինակ՝ Ուտագավա Կունիյոշի)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Gibney, Frank (1984). Britannica International Encyclopedia. TBS-Britannica. Shisei: "Heishi". OCLC 47462068.
- ↑ Sekai Daihyakka Jiten. Japan: Heibonsha. 1972. Heishi. OCLC 38097358.
- ↑ Lebra, Takie Sugiyama (1995). Above the Clouds: Status Culture of the Modern Japanese Nobility (անգլերեն). University of California Press, p. 72. ISBN 9780520076020.
- ↑ «Samurai Archives». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-13-ին. Վերցված է 2024-08-13-ին.
- ↑ Plutschow, Herbert E. (1995). Japan's Name Culture: The Significance of Names in a Religious, Political and Social Context (անգլերեն). Psychology Press. էջեր 112–113. ISBN 9781873410424.
- ↑ Varley, H. Paul (1994). Warriors of Japan: As Portrayed in the War Tales (անգլերեն). University of Hawaii Press. էջ 9. ISBN 9780824816018.
- ↑ Transactions and Proceedings of the Japan Society, London (անգլերեն). Kegan Paul, Trench, Trübner and Company, p. 105. 1932.
- ↑ Plutschow (1995). Japan's Name Culture. Psychology Press. էջ 156. ISBN 9781873410424.
- ↑ Sansom, George (1958). A History of Japan to 1334. Stanford University Press. էջեր 255–257, 275, 289–305. ISBN 0804705232.
- ↑ «shogun | Japanese title». Encyclopedia Britannica (անգլերեն). Վերցված է 2017-08-21-ին.
- ↑ «Սամուրայ խեցգետին» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011-09-28-ին. Վերցված է 2024-08-13-ին.