Խեմնից

Բնակավայր
Խեմնից
գերմ.՝ Chemnitz
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Գերմանիա
Համայնք	Սաքսոնիա
Ներքին բաժանում	Ադելսբերգ, Ալտխեմնից, Ալտենդորֆ, Բերնսդորֆ, Բորնա Հայներսդորֆ, Էբերսդորֆ, Այնսիդել, Էուբա, Ֆյուրթ, Գաբլենց, Գլյոսա-Դրայսդորֆ, Գրյունա, Հարթաու, Հելբերսդորֆ, Հիլբերսդորֆ, Հութոլց, Կապելենբերգ, Կապպել, Խեմնից-Կասբերգ, Կլաֆենբախ, Կլյայնոբերսդորֆ-Ալտենհայն, Լութերֆիրտել, Մարկերսդորֆ, Միտելբախ, Մորգենլայտե, Ռաբենստայն, Ռայխենբրանդ, Ռայխենհայն, Ռյորսդորֆ, Ռոտլուֆ, Խեմնից-Շլոսխեմնից, Շյոնաու, Զիգմար, Զոնենբերգ, Շտելցենդորֆ, Վիտգենսդորֆ, Յորկգեբայտ և Ցենտրում
Առաջին հիշատակում	1143
Մակերես	221,05 կմ²
ԲԾՄ	298±1 մետր, 302 մետր
Բնակչություն	▲250 681 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2023)
Ժամային գոտի	Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ, UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	0371, 037200, 037209, 03722 և 03726
Փոստային դասիչ	09001–09247
Ավտոմոբիլային կոդ	C
Պաշտոնական կայք	chemnitz.de
Խեմնից (Գերմանիա)
Խեմնից Վիքիպահեստում

Խեմնից, Քեմնից (գերմ.՝ Chemnitz [ˈkɛmnɪʦ] Քեմնից), քաղաք Գերմանիայում, Սաքսոնիա երկրամասում։ Քեմնից վարչական շրջանի կենտրոնն է։

Անվան ծագում

Քեմնիցը անվանակոչվել է մոտակա Քեմնից գետի անվամբ։ Ինքը՝ chemnitz բառը, առաջացել է լաուզիցյան լեզվից և նշանակում «քարքարոտ գետակ»։ Չեխերենում քաղաքը անվանվում է Saská Kamenice, ինչը թարգմանաբար նշանակում է «Սաքսոնյան Կամենեց»։

Պատմություն

XII դարում կայսր Լոթար II–ը հիմնադրեց քաղաքը Քեմնիցի գետաբերանին։ Հետագայում գետի անունը անցավ քաղաքին (վերին լաուզիցյան լեզվով անվանվում է Kamjenica)։

Մինչև 1308 թվականը Քեմնիցը կայսերական քաղաք էր։ Միջնադարում քաղաքը տնտեսական կենտրոն էր՝ XIV դարում ստացած արտոնությունների շնորհիվ։

1531 թվականից Քեմնիցում է ապրել հայտնի գերմանացի գիտնական, միներալոգայի հիմնադիր Գեորգի Ագրիկոլան։ 1546 թվականին կուրֆյուրստ Մորիցը Ագրիկոլային դարձրեց Քեմնիցի բուրգոմիստր, արդյունքում՝ վերջինս վերընտրվեց 1547, 1551 և 1553 թվականներին։ Դա բավականին անսովոր էր, քանզի Ագրիկոլան կաթոլիկ էր, մինչդեռ Սաքսոնիայի բնակչության մեծ մասը բողոքական էին։ Մահացավ Ագրիկոլան 1555 թվականի նոյեմբերի 21–ին Քեմնիցում։ Քաղաքի բնակիչները հրաժարվեցին կաթոլիկի թաղումից, այդ իսկ պատճառով նրան տեղափոխեցին Ցայց, որ գտնվում էր Քեմնիցից 50 կիլոմետր հեռավորության վրա։

XVIII դարի վերջին Քեմնիցը դարձավ Գերմանիայի արդյունաբերական խոշոր կենտրոններից մեկը։ Բնակչության թիվն աճեց, իսկ քաղաքը ստացավ «Սաքսոնյան Մանչեսթեր» անունը։

Քեմնիցի բնակչության ամենամեծ թիվն արձանագրվեց 1930 թվականին և հասավ 360000–ի։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին քաղաքը ենթարկվեց բրիտանա–ամերիկյան ավիացիայի ռմբակոծություններին։ 1945 թվականի ապրիլի 5–ի ռմբակոծությունները լրջորեն ավերեցին քաղաքը։

1953 թվականի մայիսի 10–ին ԳԴՀ–ի կառավարության որոշմամբ քաղաքը վերանվանվեց Կառլ Մարքս Շտադտ (գերմ.՝ Karl-Marx-Stadt) Կառլ Մարքսի պատվին։ 1990 թվականի ապրիլի 23–ին բնակչության 76 %-ը քվեարկեց նրա համար, որպեսզի քաղաքը վերադարձնի իր նախկին անունը։

Գերմանիայի վերամիավորումից և խոշոր ընկերությունների փակվելուց հետո Քեմնիցից հեռացավ աշխատունակ բնակչության մեծ մասը։ Արդյունքում՝ բնակչությունը կրճատվեց մոտ 20 %–ով։ Ներկայումս բնակչության թվի կրճատումը շարունակվում է, սակայն ավելի դանդաղ ընթացքով։

1990-ական թվականների կեսերին սկսվեց քաղաքի կենտրոնի վերակառուցումը։

Քեմնիցի հին ռատուշան և նորերը

2007 թվականից սկսած՝ քաղաքի պաշտոնական կարգախոսն է․ «Քեմնից․ արդիականության քաղաք» (Stadt der Moderne)։

Արդյունաբերություն

Քաղաքում գործում էր Հարթմանի մեքենաշինական գործարանը (Sächsische Maschinenfabrik), որը թողարկում էր շոգեքարշների տարբեր տեսակներ, մասնավորապես՝ XII H2։ Գործում էր նաև VEB Barkas-Werke գործարանը, որը թողարկում էր միկրոավտոբուսներ և Barkas|Barkas B1000 մոդելի վագոններ, ինչպես նաև բեռնատարներ։

Այժմ քաղաքում կան մի քանի գործարաններ, որոնք զբաղվում են մետաղամշակմամբ, ավտոմատացման համակարգերի արտադրությամբ և այլն։ Դրանից ամենամեծը Volkswagen–ի դետալների պատրաստման գործարանն է, որտեղ 2013 թվականին աշխատում էր ավելի քան 1500 մարդ։

Կրթություն և գիտություն

• Քեմնիցի տեխնիկական համալսարան,
• Ֆրաունհոֆերի մետաղամշակման հաստոցների մշակման և պատրաստման ինստիտուտ։

Քաղաքի հետ կապված անձինք

Բնակիչներ Ստեֆան Հեյմ Սիլկե Օտտո Ֆրայ Օտտո Յուտա Մյուլլեր Բերնդ Ռոզենմայեր Յոհանես Ֆրիսներ Alva Noto Միխայիլ Բալլաք Ֆրանկ Ռոսթ

Պատվավոր քաղաքացիները Օտտո ֆոն Բիսմարկ Կառլ Շմիդտ–Ռուդոլֆ Վալերի Ֆյոդորովիչ Բիկովսկի Նիկոլայ Պետրովիչ Կամենին Զիգմունդ Իեն Յուտա Մյուլլեր Կատարինա Վիտ Ստեֆան Հեյմ Զիգմունդ Ռոտշտայն

Քույր քաղաքներ

Խորհրդային ժամանակաշրջանում Իրկուտսկ քաղաքը և Կառլ Մարքս Շտադտը քույր քաղաքներ էին։ Իրկուտսկում կար մի պողոտա, որ մինչև 1999 թվականը կոչվում էր Կառլ Մարքս Շտադտ։ Քեմնիցում կա նաև Иркутская улица (Irkutsker Strasse) Վոլգորոդյան հովիտ (Wolgograder Allee)։

Ներկայումս Քեմնիցի քույր քաղաքներն են․

•  Ակրոն, ԱՄՆ (1997)
•  Առաս, Ֆրանսիա (1967)
•  Բիշքեկ, Ղրղզստան (մարտի 19, 1997)
•  Դյուսելդորֆ, Գերմանիա (1988)
•  Թայյուան, Չինաստան (1999)
•  Լյուբլյանա, Սլովենիա (1966)
•  Լոձ, Լեհաստան (1970)
•  Կալուգա, Ռուսաստան
•  Մանչեսթեր, Միացյալ Թագավորություն (1983)
•  Մյուլուզ, Ֆրանսիա (1981)
•  Ուստի նադ Լաբեմ, Չեխիա (1970)
•  Չեննայ, Հնդկաստան
•  Վոլգոգրադ, Ռուսաստան (մայիսի 6, 1988)
•  Տամպերե, Ֆինլանդիա (1961)
•  Տոմբուկտու, Մալի (1968)

Արտաքին հղումներ

• Քեմնիցի պաշտոնական կայքը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խեմնից» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 325)։