Rychwałdska jama
Rychwałdska jama (němsce Tagebau Reichwalde) je wotkryta brunicowa jama we Łužiskim brunicowym rewěrje, kotruž firma LEAG wobhospodarja. Brunicowa jama leži w sewjerowuchodźe sakskeje Hornjeje Łužicy a bu po susodnej wsy Rychwałd pomjenowana. Z brunicu, kotraž leži w tutej kónčinje něhdźe 85 metrow pod zemskim powjerchom so jeničce Hamorska milinarnja zastara.
Dotalne wudobywanišćo rozpřestrěwa so na cyłkownje něhdźe tři króć pjeć kilometrach na teritorijomaj Hamora a Rěčic w Zhorjelskim wokrjesu. Jama so w 1980tych lětach wotewri a mjezuje w sewjeru na wojerske zwučowanišćo, we wuchodźe na gmejnu Rěčicy, w juhu na Rychwałd a w zapadźe na Krynhelecy.
Brunicowa woršta je w Rychwałdźe mjez dźewjeć do dwanaće metrow sylna. Cyłkownje leža w Rychwałdskim wudobywanišću něhdźe 366 milionow tonow brunicy.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W lěće 1980 spřistupni so južnje staršeje Wochožanskeje jamy najwuchodniša jama Łužiskeho brunicoweho rewěra, z kotrejž so 1987 prěnja brunica wudobywaše. W lěće 1999 so wudobywanje z přičinow rentability wusadźi, ale hižo 2007 so znowawotewrjenje přihotowaše. Mjez druhim so wšitke nastroje, kaž tež wulki wuwozny móst F60, wobnowichu a brunica so wot decembra 2010 zaso wudobywa. Wudobywanje je hač do lěta 2040 planowane.
Dewastacija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Dla Rychwałdskeje jamy dyrbješe so hižo we 1980tych lětach cyła gmejna Wunšow (z Publikom, Mostami a Pakosnicu a cyłkownje 173 wobydlerjemi) přesydlić. Nimo toho buchu wulke dźěle Rychwałdskich hatow, přirodny běh Běłeho Šepca a jeho zliw z Čornym Šepcom zničene. Rěka sama so přepołoži a běžeše wot toho časa jako runočarny kanal při sewjernej kromje brunicoweje jamy. Hač do lěta 2014 wuhotowa so na južnej kromje jamy nowy, přirodźe bliši běh rěki, dokelž dyrbi so jama dale do sewjerowuchoda rozšěrić.
Za rozšěrjenje jamy do wuchodneho směra přesydlichu so mjez 1993 a 1995 wobydlerjo Mochowca, Štyrjoch Dubow, Zamostow a Stareho Lubolnja. Dla přetorhnjenja wudobywanja běchu powostanki tutych wjeskow hač do lěta 2013 widźeć. Wot rozšěrjeneje brunicoweje jamy je tež hatowa krajina pola Hamoršća potrjechena. Nimo toho dyrbi so w přichodźe železniska čara Berlin–Zhorjelc přepołožić.
Wšitke dewastěrowane wjeski słušachu k serbskemu sydlenskemu rumej a mějachu hišće kónc 19. lětstotka podźěl wjace hač 90 procentow serbskorěčnych wobydlerjow.
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Tagebau Reichwalde. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 161sl.
Wotkazaj
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Rychwałdska jama – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow