Ban Ki-Moon

Ára 1º jasyteĩ ary 2007-pe karai Ban Ki-moon-gui (반기문), Koréa Retãmegua, oikókuri Tetãita Joaju Pytyvõhára Guasu poapyha, og̃uahẽva upépe omba'apo rire 37 ary hetãme g̃uarã ha ñande yvóra tuichakue javeve rupi.

Mba'e hechapyrã hekove rapykuerépe

Upe ojeporavórõguare ojupi hag̃ua Pytyvõhára Guasúrõ, karai Ban omotenondékuri Tetãitándi Jokupytyrã ha Ñemugua Motenondeha, hetãme. Upépe upe Motenondehápe oĩ aja ohojepékuri Nueva Delhi, Washington ha Viena-pe ha omotenondékuri heta tekuái; péicha, omba'apojepékuri Tetã Ruvicha Mbohapehárarõ polítika tetãmbueguándi, avei oĩkuri Tetã Ruvicha Mbohapeharaitérõ tetã rekoguapyrãme, upéi oikojepékuri chugui Polítika Aponde'a Motenondeharariregua ha avei Amérikape G̃uarã Sãmbyhyhára Guasu. Hembiapo pukukue aja oñeha'ãkuri omombarete py'aguapy Koréa-pe ikatuhag̃uáicha hetã oipytyvõ py'aguapy ha tekoporãve rekávo Asia ha yvórape.

Karai Ban omba'apomavoíkuri Tetãita Joaju ndive ary 1975 guive, upe arýpe ha'e omba'apókuri Tetãita Joaju Vorépe oĩva Koréape Tetãitándi Jokupytyrã Motenondeha ryepýpe. Hembiapo ojepysovékuri ohasavévo umi ary; péicha, omba'apojepékuri Pytyvõhara Peteĩhárõ orekóva ipoguýpe Koréa Retã Aty Tapiagua oĩva Tetãita Joajúpe, Nueva York-pe, upéi oiko ichugui Tetãita Joaju Vore Sãmbyhyhára Seúl-pe hetã motenondeha ryepýpe ha avei ohókuri Temimondórõ Viena-pe, upérõ, ary 1999-pe, ojeporavókuri chupe Motenondehárarõ ha opytákuri ipoguýpe Aty Ombosako'íva Ñe'ẽme'ẽ Ombotovetéva Mboka Tororõ (armas nucleares) puru. Ary 2001 ha 2002-pe, omba'apókuri Amandaje Guasu Motenondehára ykére ha oiko chugui Moirũhara'aty Rendota; upérõ Amandaje ñemotenonde oĩkuri Koréa Retã poguýpe ha hese ae pya'e porã oñemboajékuri kuatia ojekuaaukáhape tetãita jeguaru guasu ára 11 jasyporundy rembijehu reheguáre ha avei ojapopaitékuri ikatumíva guive pe Amandaje Guasu hekombareteve hag̃ua. Upéicha ha'e oipytyvõkuri umi aty, oñepyrũva'ekue sarambi ha jesareápe, amo ipahápe omboajehag̃uákuri heta myatyrõ tekotevẽtéva.

Karai Ban avei omba'apo kyre'ỹ ohekávo jekupyty mokõivéva Koréa-pe g̃uarã. Ary 1992-pe, oĩ jave Mbohapehára Poravopyrérõ upe hetã Tetãitándi Jokupytyrã Motenondeha rérape, oikókuri avei ichugui Aty Joyvy Ñemby-Yvate Motenondeharariregua oguerekóva ipoguýpe Mboka Tororõ Ñangareko, aty -upéva- oñemoheñoiva'ekue oñemboajerirékuri Mokõivéva Ñe'ẽme'ẽ oñembotovetévo Mboka Tororõ puru mokõive Koréa-pe. Jasyporundy ary 2005-pe, oĩ jave Tetâitándi Jokupytyrã Motenondehárarõ, heta oipytyvõkuri oñeg̃uahẽ hag̃ua peteĩ ñe'ẽme oñemyasãi hag̃ua py'aguapy ha tekoguapy'andu mokõive Koréa-pe, upe mba'épe oñeg̃uahẽkuri oñemboajerirékuri Mokõivéva Ñe'ẽme'ẽ Mboka Tororõ puruguigua Korea Yvateguápe, upe ñemboaje omoneíkuri upe mboyve poteĩ aty omba'apova'ekue upevarã.

Tekombo'e

Karai Ban ohupyty kuatia'atã Tetãita Jokupytyguiguápe Tetã Mbo'ehaovusu Seúl-guápe ary 1970-pe. Ary 1985-pe oiko ichugui mbo'erekokuaahára tetãmba'e purukuaápe ojapova'ekue Kennedy School of Government, Harvard Mbo'ehaovusúpe. Jasypokõi ary 2008-pe Tetã Mbo'ehaovusu Seúl-pegua ojapo chugui tembikuaajára ohechakuaávo heko.

Jopói ha jehechakuaa

Karai Ban-me oñeme'ẽjepéma heta jopói, pytia'ajegua ha jehechakuaa hetãme ha ambue tetãme. Ary 1975, 1986 ha 2006-pe jey, oñeme'ẽkuri chupe Tekojajái Jopoivusu (Orden del Mérito), ha'éva jopói ruvicha Koréa Retãme, ohechakuaáva karai Ban rekove rapykuere. Jasyrundy ary 2008-pe, oñeme'ẽkuri chupe Tetã Jopoivusu “Kurusu Guasu” (Orden Nacional en el grado de Gran Cruz) Burkina Faso-gua ha upe jasýpe avei oñeme'ẽkuri chupe Tetã Jopoivusu “Ava Rekomimbi” (Magnífico Oficial de la Orden Nacional) Côte d'Ivoire-gua.

Marandu Hekovegua

Karai Ban heñóikuri ára 13 jasypoteĩ ary 1944-pe. Omendákuri kuñakarai Yoo (Ban) Soon-taek-re ha chupe oikuaákuri mitãrusumbo'ehaópe ary 1962-pe. Oreko hikuái mbohapy ñemoñare, peteĩ kuimba'e ha mokõi kuña. Karai Ban oñe'ẽkuaa koreañe'ẽ ha upéicha avei inglyesñe'ẽ ha hyãsiañe'ẽ-pe.

Joaju

***

Ohai: David Galeano Olivera