Linguas iberorrománicas

As linguas iberorrománicas son un subgrupo de linguas románicas que se desenvolveron en territorios ocupados polos romanos cara ao ano 415^{[Cómpre referencia]}, é dicir, a Península Ibérica e o norte do Magreb e as súas posteriores conquistas (Suevia).

Linguas consideradas universalmente dentro do grupo iberorrománico son o galaico-portugués (e os seus modernos descendentes, galego e portugués), o asturleonés, o castelán e o aragonés. Todas estas linguas forman un continuum geolectal con alta intelixibilidade entre linguas adxacentes.

Características principais das linguas iberorrománicas

• A principal característica é que non perden as vogais latinas finais, a diferenza das linguas galorrománicas. O aragonés perde o último (e), sendo a excepción nas linguas iberorrománicas.

• Perden as formas adverbiais latinas (Ibi) e (Index), a diferenza das outras linguas románicas.

• O infinitivo está formado con (r) e non se perde como ocorre coas linguas galorrománicas.

• Evolución dos grupos latinos (cl, fl, pl) ao /ʎ/ /t͡ʃ/ (ll) (ch).

• Evolución dos grupos latinos (ci, ti, ce, te) ao (/θ/, /z/, /s/)

• Sonorización das oclusivas xordas intervocalicas /k, p, t/, por exemplo (formica - formiga, sapere - saber, totus - todos)

• Forman digonygo fronte (e, o) breves latinas, exceptuando ao galaico-portugués. Por exemplo en castellán (ventum - viento, ponte - puente) e en aragonés (folia - fuella).

• Betacismo: non hai distinción entre b e v, excepto o portugués onde se conserva a distinción.

• Forman os plurais con (s).

• Cambio do (f) latino a (h). Este fenómeno ocorreu no castelán, estremeño, cántabro e asturiano oriental pola influencia do éuscaro. Esta característica tamén se comparte co occitano gascón.

Clasificación

Iberorromance nuclear

As linguas iberorrománicas occidentais (Grupo Ibero-Occidental) son:

• Asturleonés:
  • Asturiano
  • Leonés
  • Mirandés
  • Falas de transición entre o castelán e o asturleonés:
    • Estremeño ou eltoeetremeño
    • Cántabro ou Montañés
• Castelán
  • Dialectos do castelán
  • Xudeoespañol, sefardí ou ladino
• Galego-portugués (†)
  • Galego
  • Fala
  • Portugués
    • Dialectos do portugués
    • Xudeoportugués (†)

Grupos de transición

Noutra clasificación máis ampla, as linguas iberorrománicas poden incluír o seu grupo de linguas principais e os seus grupos de transición.

• Navarroaragonés (†)
  • Aragonés
  • Navarro (†)
  • Riojano precastelán (†)
• Mozárabe (†)
• Linguas occitano-románicas (ibero-orientais)
  • Catalán
  • Occitano

Iberorromance pirenaico-mozárabe (grupo controvertido)

A clasificación de Ethnologue inclúe un grupo de linguas románicas da Península Ibérica dubidoso, formado polo navarroaragonés e polo mozárabe: o Grupo Pirenaico-Mozárabe, aínda que moitos especialistas consideran que dita división non é un grupo válido, nin atopan demasiados argumentos para postular unha relación especial entre o aragonés e o mozárabe.

• Navarroaragonés (†):
  • Navarro (†)
  • Riojano precastelán (†)
  • Aragonés
    • Aragonés occidental: Aragüesino, Ansotano, Cheso, Aisino
    • Aragonés central: Belsetano, Aragonés do val de Vió, Panticuto
    • Aragonés oriental: Patués ou Benasqués
    • Aragonés meridional ou Somontanés
    • Xudeoaragonés (†)
• Mozárabe (†)