Homosexualidade

O soño, de Gustave Courbet, 1866.

H. S. Tuke, Noonday heat, 1902.

A homosexualidade é, dende o punto de vista da psicoloxía, unha identidade sexual, dende o punto de vista da socioloxía unha orientación sexual e, dende o punto de vista condutual unha conduta sexual. Consiste na interacción ou atracción sexual, afectiva ou sexoafectiva entre individuos do mesmo sexo.

Actualmente a homosexualidade enténdese como unha faceta máis do individuo, necesaria para comprender as variacións culturais das identidades e prácticas sexuais dos seres humanos e dos seus grupos sociais. Os traballos máis recentes prefiren non falar de homosexualidade, senón de prácticas ou comportamentos homosexuais, especialmente a partir dos estudos efectuados entre a poboación máis nova.

Terminoloxía

Vaso romano cunha escena sexual entre dous homes. Século I dC.

É corrente que o falante descoñeza o significado preciso dos termos relativos ás diferentes prácticas, identidades e orientacións sexuais (heterosexualidade, homosexualidade, bisexualidade etc.), ou ben pola falta de información ou ben polo exceso de prexuízos. Previamente o mesmo fenómeno foi denominado baixo diferentes termos, non todos eles positivos: sodomía, uranismo, pecado horrendo, crime nefando, inversión.

O termo galego homosexualidade é tradución da palabra alemá Homosexualität, creada a partir do termo grego "omoios", que quere dicir "similar", e o latino "sexus", que quere dicir "sexo". Empregouno por primeira vez o escritor austro húngaro Karl-Maria Kertbeny en 1869 nun extenso informe enviado ao ministro de Xustiza de Alemaña con motivo da redacción do novo Código Penal para a Federación do Norte de Alemaña, aprobado en 1860, en medio do debate sobre se conviña manter o vello código prusiano que no seu apartado 175 tipificaba como delito o contacto sexual entre persoas do mesmo sexo. Richard Freiherr von Krafft-Ebing, no libro Psychopathia Sexualis (1886), popularizou o concepto. Del derivan as traducións a moitas outras linguas.

A homosexualidade feminina chámase tamén lesbianismo (calidade de lesbiana) ou safismo, termo que provén do nome da poetisa Safo de Lesbos, a quen os seus poemas apaixonados adicados ás súas amigas lle valeron a reputación de homosexual. Máis raramente, ao lesbianismo chámaselle tamén tribadismo, palabra que probablemente derive do verbo grego τρίβω (tríbō), que significa "fretar". Na Grecia antiga unha muller que penetraba mediante o uso dalgún aparello era chamada tríbas (τρίβας). O termo gai, de introdución máis recente na lingua galega, provén do inglés gay, e este do francés gai, con orixe no latín gaudium, gozo. En orixe significaba alegre, divertido. Foi empregado co significado actual a partir da súa introdución pola escritora norteamericana Gertrude Stein.

Actualmente, os termos gai e lesbiana empréganse para referirse a individuos homosexuais en xeral, homes ou femias respectivamente, e en particular a aqueles que teñen asumido a súa orientación sexual e desenvolven a súa vida conforme a ela. Tamén son empregados como eufemismo, en substitución de termos malsoantes ou ofensivos de uso máis común.

A terminación "-ismo" vese ás veces como pexorativa, tal como sucede coa palabra "homosexualismo". O sufixo -ismo ten múltiples definicións, que van dende "partidario de" ata "enfermidade de", como no caso do xigantismo. Por iso, o seu uso definiría a idea de que os homosexuais tenden á promoción das súas condutas, ou de que a condición homosexual se debe entender como unha deficiencia mental. Ao irse apartando a sociedade destas crenzas, foise impoñendo o termo homosexualidade, xa que a terminación -idade só implica "calidade de", aínda que no referente ao lesbianismo a terminación -ismo permanece. O dicionario da Real Academia Galega recolle tanto homosexualidade como lesbianismo.

Perspectiva científica

Dende tempos de Kertbeny a homosexualidade é obxecto de estudo e debate por parte da comunidade científica. Inicialmente catalogouse como unha enfermidade, trastorno ou patoloxía que había que curar. Na década de 1860 Karl Heinrich Ulrichs defendía que o home homosexual albergaba a alma dunha muller nun corpo masculino (anima mueliebris viril), e concluía que a homosexualidade non era perversión, senón inversión, algo conxénito, constitucional e orgánico. En 1886 Richard Krafft-Ebing defendía que a complexión da muller homosexual se asemellaba máis á do home que á da muller, coa súa estrutura ósea, forma de pelve, ton de voz, xeito de camiñar e pene (clítoris alongado) masculinos, e atribuía a homosexualidade a unha dexeneración hereditaria do sistema nervioso central causada por disturbios provocados por prácticas contra natura, tales como a masturbación. En 1888 o criminólogo Cesare Lombroso vencellará esta desviación sexual conxénita coa criminalidade. O transcorrer da consideración científica do fenómeno homosexual difire moito segundo o punto de vista da disciplina baixo a que se estuda.

Vertente psicolóxica

Karl Heinrich Ulrichs.

Richard Krafft-Ebing.

Sigmund Freud.

Carl Jung.

O fenómeno homosexual ten sido estudado case sempre pola psiquiatría e a psicoloxía clínica. En parte a súa consideración como patoloxía provén desta perspectiva clínica, que introduciu distorsións nos estudos realizados sobre pacientes, ao resultaren grupos estatisticamente pouco significativos, escasos e especialmente conflitivos e neurotizados. Fronte a esta visión patolóxica, os investigadores sexuais proveñen de disciplinas non ligadas ao estudo da mente. As súas investigacións adoitan estar especialmente enfocadas á busca dos feitos que resultan anómalos no grupo social. Isto provoca controversias entre sociólogos e clínicos que evidenciaban o malestar destes ante o derrubamento de teorías emitidas dende o seu ámbito.

As investigacións de Frank Beach suxiren que no mundo animal a excitación sexual gaña variedade e complexidade a medida que se ascende na escala filoxenética, de xeito que o control que as hormonas exercen sobre o comportamento sexual vai remitindo progresivamente, co resultado de que no ser humano o control fisiolóxico practicamente lle cedeu o posto ao influxo do medio. Consecuentemente, a concepción que a psicanálise ten da sexualidade non deriva da función reprodutora, senón que é considerada como unha pulsión sen máis fin que a propia satisfacción. Dende esta perspectiva a sexualidade perde o vínculo cos xenitais e, de forma secundaria, inclúense entre as mocións sexuais todas aquelas que teñen unha compoñente afectiva (parentesco, amizade, camaradería...). A sexualidade do individuo configúrase ao longo da vida a partir das relacións interpersoais, atopando o seu lugar dentro do binomio masculino/feminino, definindo os seus propios límites e os seus modos de canalización sublimada.

A reflexión de Freud sobre a orixe da homosexualidade estivo presente na súa obra entre 1900 e 1939, insistindo no seu carácter adquirido, fronte ás posturas que a consideraban unha dexeneración nerviosa conxénita, e na súa natureza universal, é dicir, a convicción de que a sexualidade de toda persoa entraña como dimensión esencial o homosexual. Ao logo da súa obra Freud explica a homosexualidade como resultado da intervención de diferentes temas presentes na sexualidade de calquera individuo, entre os cales o do narcisismo cobra especial importancia. Tanto Freud como autores posteriores consideran a homosexualidade como unha perversión, aínda que con diferentes matices. Esta afirmación foi moi utilizada para basear nela valoracións de tipo ético sobre a homosexualidade, nunha extrapolación infundada, pero o seu significado é moi outro: dende o punto de vista da psicanálise, unha perversión é aquilo cuxo obxecto sexual se afasta do obxecto sexual normal, entendido este como o que a norma establece, sexa cal sexa esa norma en cada momento. Os Tres ensaios para unha teoría sexual (1905) defendían a existencia dunha sexualidade infantil e a ruptura de fronteiras entre o normal e o perverso, o cal fixo dela unha obra escandalosa no seu momento:

Para a psicanálise, a falta de toda relación entre o sexo do individuo e a súa elección de obxectos masculinos e femininos (...) semella constituír a actitude primaria e orixinal, a partir da cal se desenvolve logo o tipo sexual normal ou invertido, pola acción de determinadas restricións e segundo o sentido das mesmas.

Freud valeuse do mito de Narciso, un mozo que se namorou do seu reflexo na auga.

Ellis, como Freud, consideraba que todas as persoas teñen características tanto femininas como masculinas, e que o que distingue o home da muller e o heterosexual do homosexual é o grao en que esas características se presentan ou permanecen latentes. Psicanalistas como Alfred Adler e Carl Gustav Jung pronunciáronse máis estritamente. A explicación da psique a través dos arquetipos leva a Jung a afirmar a homosexualidade como o donxoanismo son os efectos máis típicos do complexo materno. Segundo Jung, a homosexualidade pode significar unha situación na que o suxeito se identifica coa ánima e, polo tanto, é incapaz de proxectala cara ao exterior, e así, ao contrario do que acontece xeralmente, proxecta a persoa coa que coincide a propia identidade sexual. Psicanalistas posteriores non só non modificaron estes xuízos, senón que os acentuaron á vez que aplicaban a terapia reparadora. Xa nos anos sesenta Irving Bieber e outros psiquiatras, partindo da análise derivada da experiencia, afirmaron que a homosexualidade era un trastorno psicolóxico derivado de relacións familiares patolóxicas durante o período edípico. Nesa mesma década Charles Socarides defendía, pola contra, a tese de que a homosexualidade se orixinaba nunha época pre-edípica e que, polo tanto, resultaba moito máis patolóxica do que se pensara ata entón.

Vertente sociolóxica

Escala de Kinsey.

A posterior relativización e negación deses xuízos médicos procedeu de científicos como Alfred Kinsey. O doutor Kinsey enunciou teses severamente criticadas pola ciencia psiquiátrica daquela época, que aínda hoxe son obxecto de polémica pero, ao mesmo tempo, constitúen unha referencia en todo estudo científico da homosexualidade. En Sexual Behavior in the Human Male, Kinsey elaborou unha escala que vén sendo empregada sobre todo para avaliar a orientación e a conduta sexuais, e que consta dunha liña continua con sete graos de comportamento sexual, dende o exclusivamente heterosexual ata o exclusivamente homosexual. A creación desta escala tiña como obxectivo relativizar a definición da homosexualidade, pero o seu emprego levou á Kinsey á sorprendente conclusión de que a meirande parte dos individuos teñen comportamentos sexuais con ambos sexos nalgún momento da súa vida.

Dentro deste mesmo intento obxectivador, outra medida moi coñecida que se emprega aínda hoxe é a escala de Shively, que se basea só na preferencia física e afectiva, e na que a homosexualidade e a heterosexualidade teñen diferentes liñas de medida. Tamén emprégase a cuadrícula de Klein, que avalía sete dimensións: a atracción sexual, a conduta sexual, a fantasía sexual, a preferencia emocional, a preferencia social, a autoidentificación e o modo de vida. Nun intento de considerar tamén aspectos cualitativos e non só cuantitativos, a escala de Sell mide a atracción sexual, o contacto sexual e a identidade sexual, e inclúe un indicador de intensidade e frecuencia dos intereses sexuais e da conduta que a persoa adopta tanto cara aos homes como cara ás mulleres. Coleman, pola contra, propón unha escala de medición de nove dimensións, entre elas o modo de vida actual, as concepcións futuras da sexualidade idealizada, a identidade do rol sexual e a aceptación por parte do individuo da propia orientación sexual.

Vertente somática

Os bonobos adoitan ter sexo homosexual.

Os cisnes forman parellas homosexuais monógamas e estables.

Os golfiños poden formar unidades familiares arredor de parellas do mesmo sexo.

Tamén houbo varios intentos de buscarlle unha orixe somática á homosexualidade, ningún deles satisfactorio. En 1997 LeVay, neurocientífico do Salk Institute e activista, comprobou que o tamaño do núcleo 3 do hipotálamo anterior era maior en homes que en mulleres, e que entre os homes homosexuais este se aproximaba máis ao das mulleres que ao dos homes. Este estudo foi moi criticado polos numerosos erros metodolóxicos e pola mostra escollida, e actualmente considérase infrutuoso. En 1999 Hamer, xenetista do Instituto Nacional do Cáncer dos Estados Unidos, anunciou ter localizado a rexión do cromosoma X (a q28) na que se atoparía o hipotético xene responsable da homosexualidade. O estudo partía dos datos estatísticos que sinalan que os individuos homosexuais adoitan pertencer a familias nas que outros membros o son, e que esta coincidencia é máis frecuente por liña materna. Investigacións posteriores, en especial as realizadas sobre grupos de xemelgos monocigóticos, demostraron que se trataba dunha conclusión insuficientemente fundada, aínda que semella claro que hai unha correlación entre a orientación sexual do individuo medio e a súa ascendencia por liña matrilineal. Enunciáronse tamén innumerables hipóteses sobre o peso das hormonas na determinación da orientación sexual, ningunha delas concluínte.

En 1974 a Asociación Americana de Psiquiatría retirou a homosexualidade da súa lista de trastornos mentais. Hoxe certos sectores discuten a pertinencia de identificar o porqué da homosexualidade, pois consideran que a propia busca pretende reafirmar a normatividade da orientación heterosexual e o anómalo da orientación homosexual, máxime cando na meirande parte das investigacións non existe unha preocupación análoga por comprender o motivo da heterosexualidade.

No intento por acadar un punto de vista obxectivo sobre o fenómeno homosexual faise especialmente revelador o estudo dos comportamentos homosexuais no mundo animal, porque necesariamente a súa base social e psicolóxica debe ser menor que no ser humano. Unha das primeiras conclusións é que a conduta homosexual probablemente ten raíces biolóxicas xerais. Bruce Bagemihl (1999), da Universidade da Columbia Británica, reuniu observacións sobre 479 especies animais e deduce delas o que el chama a "natural diversidade" da sexualidade. Case todos os tipos de actividade sexual que se atopan no ser humano teñen o seu equivalente no reino animal. Segundo Joan Roughgarden (2004), da Universidade de Stanford, o comportamento homosexual ten unha finalidade evolutiva non vinculada coa reprodución, e que radica en que se trata dunha actividade que promove a intimidade, favorece os vínculos emocionais e disipa a agresividade e a tensión. Esta idea do uso dos xenitais cun propósito de transcendencia social ten moito que ver coa explicación da existencia do orgasmo feminino.

Perspectiva relixiosa

Neno nunha manifestación de orientación cristiá.

Dous amantes no Irán islámico, séculos XVI-XVII.

As correntes relixiosas integristas, en particular as confesións de raizame semita, consideran a práctica homosexual como unha desviación da conduta, e polo tanto merecedora de castigo. Porén os textos sagrados non sempre son claros nas súas determinacións sobre as prácticas e a moral sexuais. Por outra banda ao longo da historia as relacións sexoafectivas entre individuos do mesmo sexo teñen recibido unha aceptación moi variable por parte da sociedade.

Cristianismo

Artigo principal: Cristianismo e homosexualidade.

A visión que ten o cristianismo da homosexualidade é moi diversa. Algunhas igrexas cristiás son totalmente contrarias ás prácticas sexuais entre persoas do mesmo sexo porque ven nelas unha ofensa ao seu deus. Outras consideran que as relacións sexuais son expresión do amor e admítenas dentro da súa moral. Entre estas dúas posturas extremas hai moitos matices, tantos como interpretacións hai da mensaxe de Xesús de Nazaret.

Actualmente a principal igrexa cristiá por volume de crentes é a católica romana. A súa postura oficial no referente á práctica homosexual está expresada no catecismo, que afirma que os actos homosexuais son contrarios á lei moral natural e non poden ser aprobados en ningún caso. Apréciase aquí a permanencia da filosofía estoica na identificación entre sexualidade aceptable e procreación. O Catecismo afirma que as persoas homosexuais están chamadas á castidade.

Outras igrexas cristiás non católicas non ven nas prácticas sexuais entre persoas do mesmo sexo unha violación do seu código moral. Dentro desta corrente integradora, a igrexa cuáquera británica aprobou en xullo do 2009 a celebración de casamentos relixiosos entre persoas do mesmo sexo, e solicitou ao Goberno a súa validación civil. En xeral, semella haber unha relación directa entre a maior apertura e o maior desenvolvemento económico e social. Tamén vese que aquelas igrexas máis favorables ao trato igualitario son as que levan feito máis avances tamén en materia de igualdade de xénero, como é o caso da Igrexa episcopaliana ou da Igrexa luterana evanxélica de América, que permiten o ordenamento de mulleres e de persoas abertamente homosexuais.

Islam

De forma análoga ao que acontece dentro das relixións cristiás, os textos sagrados do islam non recollen explicitamente palabras de condena ás prácticas homosexuais. Porén, as pautas de vida que proporciona aos fieis non aproban tal tipo de prácticas. A pesar diso a estrutura non xerárquica da organización permite a existencia de grupos que, dentro dunha interpretación moderna do Corán, pretenden acadar unha visión positiva da homosexualidade e reivindican unha igualdade de dereitos civís. Algúns autores afirman que o rexeitamento da homosexualidade provén dunha tradición patriarcal heterocéntrica que impón un determinado modelo de familia como único estilo de vida aceptable, antes que dunha lectura crítica dos textos coránicos.

Homosexualidade e sociedade

Queima de sodomitas, século XVI.

Heteronormatividade

O grao de aceptación das prácticas homosexuais nos diferentes grupos sociais é moi diverso e ten cambiado moito ao longo da historia. No noso eido cultural a heterosexualidade é un modelo de organización económica e social, un estilo de vida que se organiza a través do matrimonio monógamo entre home e muller con fins reprodutores e que converteu esta sexualidade en normativa. Este estado de cousas é o que se denomina heteronormatividade.

A meirande parte das sociedades humanas son heteronormativas. Nelas existen mecanismos sociais que canalizan a sexualidade da maior parte da súa poboación cara á heterosexualidade, centrada no coito xenital pene-vaxina. En todas as sociedades heteronormativas existe unha presión social definida e específica contra o comportamento homosexual, con castigos que comezan a idades moi temperás e cuxo grao de intensidade pode ir dende unha lixeira sanción ata a morte. O modelo de organización social imperante nestas sociedades observa unha relación clara entre a función económica e social (división sexual do traballo), unha institución social (matrimonio heterosexual) e unha función biolóxica (sexualidade procreadora). Así, a familia convértese nunha das principais institucións sociais nas que se articula e xerarquiza a diferenza de idade e a diferenza de sexos. Esta correspondencia íntima entre estrutura social de base familiar e orde social leva a Marx e Engels a afirmar que a familia plenamente desenvolvida só existe para a clase burguesa.

O movemento feminista e a xeneralización do uso dos anticonceptivos contribuíron a desertar a concepción da parella reprodutora como célula básica do ordenamento social e a debilitar a rixidez dos roles de xénero xustificadores deste ordenamento.

Diferenciación e identificación

Actitude social perante a homosexualidade. A homosexualidade debe ser aceptada na sociedade? Porcentaxe de enquisados que contestaron si, no ano 2007.      81 - 90%      71 - 80%      61 - 70%      51 - 60%      41 - 50%      31 - 40%      21 - 30%      11 - 20%      1 - 10%      Non dispoñible

O concepto de homosexualidade naceu como intento de identificar aquilo que é diferente do normal, entendendo normal como o que se axusta á norma. Dentro dun estado heteronormativo, o diferente do normal (o anormal) é manter relacións sexuais e afectivas con individuos que non son do sexo oposto. Dende unha perspectiva heteronormativa, pois, as persoas non heterosexuais constitúen un grupo diferenciado. Isto é así a pesar de que tal grupo non sexa unha realidade sociocultural obxectiva nin un grupo de pertenza articulado por unha identidade compartida. Nace así o concepto de colectivo gai, comunidade homosexual ou lobby gai, acuñados pasivamente pola sociedade, e que constitúen ideoloxemas que recrean no seu seo a táboa de valores dominantes e o respectivo sistema de relacións sexuais socialmente lexitimadas.

Coloquialmente chámase saír do armario ao proceso polo cal un individuo homosexual manifesta e recoñece a súa orientación sexual ante as persoas que compoñen o seu círculo social e familiar. Tradicionalmente considérase que a saída do armario é a culminación dun proceso de autoexploración no que o individuo vai cobrando consciencia de que a súa identidade sexual non se corresponde coa normativamente establecida. Vivienne Cass elaborou a finais da década de 1970 un modelo de desenvolvemento da identidade sexual que se converteu no referente máis aceptado. Tal modelo define seis etapas tipo na vida do individuo:

Etapa	Características
Confusión da identidade	Iníciase cando o individuo identifica sentimentos, accións ou pensamentos que se poden etiquetar como homosexuais
Comparación da identidade	O individuo compara os seus sentimentos, accións ou pensamentos cos doutros individuos e acéptaos provisionalmente
Tolerancia da identidade	Iníciase cando o individuo considera probable a súa homosexualidade e remata cando a considera certa, pero sen aceptación plena
Aceptación da identidade	Os individuos teñen unha imaxe máis clara e positiva deles mesmos como homosexuais
Orgullo pola identidade	O universo do individuo dicotomízase entre o homosexual (motivo de orgullo) e o non homosexual (motivo de carraxe)
Síntese da identidade	As facetas pública e privada da homosexualidade fúndense nun sentimento integrado que constitúe unha parte importante pero non central do individuo

Ademais do de Vivienne Cass, elaboráronse outros modelos de desenvolvemento semellantes que pretendían servir para explicar a integración dos individuos con prácticas homosexuais dentro do seu grupo social. As críticas que se presentaron a este tipo de explicacións modélicas poñen o acento no seu afastamento da realidade, partindo de que a vida das persoas é moito máis fluída e complexa, pero tamén na súa escasa base empírica e na súa insensibilidade a outros factores como o xénero ou a raza. Ademais presentáronse obxeccións sobre o efecto que estes modelos puideran ter na saúde das persoas homosexuais que non se sentisen identificados con eles.

A partir dos recordos de persoas homosexuais adultas pódese apreciar que nos primeiros episodios de atracción por persoas do mesmo sexo na adolescencia predominan as diferenzas tradicionais entre sexos por encima das diferenzas estereotipadas entre orientacións sexuais. As rapazas son moito máis propensas (seis veces máis) a lembrar o apego sentimental mentres que os rapaces lembran máis os pensamentos ou as excitacións sexuais (o dobre). Os datos conducen a unha perspectiva moi matizada: algunhas mulleres lembran pensamentos sexuais e algúns homes evocan contextos de tipo afectivo. Nos casos que non se mencionan na táboa seguinte non hai diferenzas significativas entre sexos:

Contido	Rapazas	Rapaces
Apego emocional, encaprichamento, frechazo	40 %	7 %
Atracción, fascinación	17 %	20 %
Pensamentos, soños, excitacións sexuais	15 %	33 %
Conduta sexual	13 %	16 %
Recoñecemento da beleza física ou admiración por ela	10 %	17 %
Desexo de tocar ou sentir	5 %	7 %

Relatividade da diferenciación

Castigo a presos homosexuais nunha prisión estadounidense.

En todo caso a perspectiva clásica, tendente á clasificación dos individuos en grupos pechados segundo a súa orientación sexual, está sendo abandonada paulatinamente en favor dunha concepción fluída da sexualidade. Os estudos realizados nos Estados Unidos nas últimas dúas décadas indican que entre o 15 e o 20 % dos adolescentes teñen algún grao de orientación cara a persoas do seu propio sexo, que menos da metade deles se orientan exclusivamente cara a persoas do seu propio sexo e que o seu número supera o daqueles que se identifican como gai ou lesbiana (3-4 %) e o daqueles que teñen actividade sexual con outros do seu propio sexo (3 %). Ao mesmo tempo non hai que perder de vista que, segundo estes mesmos estudos, a maioría dos mozos que tivo algunha experiencia homosexual algunha vez tamén tivo algunha experiencia heterosexual, que das persoas que tiñan actividade sexual homosexual só un 27 % se identificaban como gai ou lesbiana e que a correlación entre unha identidade sexual homosexual e unha orientación cara a persoas do seu propio sexo só alcanzaba o 0,15 no caso das rapazas e do 0,3 % no caso dos rapaces.

Cómpre ter en conta que a práctica totalidade dos estudos sobre orientacións sexuais non heterosexuais, e a totalidade dos que inclúen algún tipo de traballo de campo, foron realizados nos Estados Unidos e en Europa, en especial nas últimas tres décadas, de xeito que o noso coñecemento neste eido en outras áreas xeográfico-culturais se limita a algunhas publicacións de tipo etnográfico. Tamén se observaron serios defectos de método, ao deixar a definición do que se entende como relación sexual á interpretación dos entrevistados, influídos pola ideoloxía coitocéntrica imperante: unha gran parte dos entrevistados heterosexuais non consideraban que houbese sexo se non había coito xenital pene-vaxina, mentres que a maioría dos entrevistados homosexuais ou bisexuais, carentes desa posibilidade, consideraban sexo outros tipos de contacto físico pracenteiro, non necesariamente de tipo xenital.

Homofobia

O sexo homo é inmoral. Manifestación en Israel, 2005.

A homofobia pódese curar. Manifestación en Chequia, 2008.

Artigo principal: Homofobia.

A extensión do pensamento heteronormativo supón unha importante dificultade para a vida cotiá de moitas persoas e para a consecución dunha autoimaxe positiva. Calcúlase que cada dous días unha persoa homosexual é asasinada no mundo debido a actos violentos vinculados á homofobia. A homofobia é o odio, medo irracional ou rexeitamento á homosexualidade, ás persoas que a practican e ás que transgriden o seu rol de xénero. A homofobia non é un feito natural, nin instintivo nin universal, nin ten o mesmo significado en todas partes. É un feito cultural propio de certas sociedades en certas fases da súa historia. Dentro desta diversidade, en diferentes lugares, hoxe en día, a homofobia aplícase só aos homes, ou só aos que son penetrados, ou só aos que se visten de muller. A homofobia é a ferramenta disuasoria que as sociedades heterocéntricas empregan contra os que saen da norma heterosexual. Os estudos realizados sobre homofobia confirmaron que esta se basea nun rol de xénero masculino, moi forte e moi estereotipado. Isto quere dicir que as actitudes homófobas son máis comúns entre homes que se identifican cun rol tradicional e entre os que viven a relixión dun xeito fundamentalista.

A homofobia foi empregada historicamente con fins políticos, para manter ou estender determinados réximes. O anterior arcebispo de Cidade do Cabo e Premio Nobel da Paz, o surafricano Desmond Tutu, declarou que a homofobia é un "crime contra a humanidade" e "tan inxusta" como o apartheid. As organizacións máis conservadoras ven na homofobia unha palabra fetiche que impide toda reflexión sobre a anormalidade da homosexualidade e busca estigmatizar a aqueles que pensan que, socialmente, esta constitúe un problema. O certo é que os únicos estudos científicos sobre o tema sinalan que a percepción dunha falta moral na lexitimación da homosexualidade é indicadora dunha posible desorde mental. Profesores da Universidade de California defenden a inclusión da homofobia no DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), catálogo no que ata 1973 figuraba a homosexualidade mesma. Dende o Harvard Medical School advírtese de que as persoas con pensamentos homófobos precisan de tratamento psiquiátrico. Por último, o California Department of Corrections elaborou un programa de terapia antipsicótica destinado ás persoas que exhiben homofobia.

A homosexualidade na historia

O rapto de Ganimedes, Século V a.C..

Un home e o seu amante no xardín, 1530.

A poetisa Safo de Lesbos.

Artigo principal: A homosexualidade na historia.

As relacións afectivas, sexuais e sexoafectivas entre persoas do mesmo sexo estiveron sempre presentes en todos nos grupos humanos ao longo da historia. O grao de aceptación do que gozaron foi moi diferente segundo a época e a cultura.

• Grecia antiga. Na Grecia antiga as relacións afectivas e sexuais entre un home adulto (o erasta) e un mociño adolescente (o eromeno) eran aceptadas e considerábanse prestixiosas. En Creta este tipo de relacións comezaban cun rapto ritual tras do cal celebraban banquetes e se entregaban regalos. A mitoloxía grega reflicte a normalización das relacións homosexuais emparellando ás súas divindades con cadanseu amante (así Zeus con Ganimedes, Heracles con Iolano ou Apolo con Xacinto.
• Pobo xudeu. O xudaísmo non aproba calquera tipo de relación sexual que non vaia encamiñada á reprodución. Nesta prohibición inclúense a masturbación e os actos homosexuais. Buscábase tamén o distanciamento dos pobos veciños, que celebraban ritos de hierogamia que reproducían o nacemento do cosmos. Moitos dos motivos de índole relixiosa que se esgrimen hoxe para rexeitar a homosexualidade proveñen dunha interpretación pouco acertada ou manipulada do Antigo Testamento. En particular o dogma católico está sustentado principalmente por Xénese 19, 1-11; Levítico 18-22, 20, 13 e polos textos de Paulo, Romanos 1, 26-28. As correntes integristas das relixións cristiá e xudía pretender ver neles unha condena de Deus aos actos sexuais entre homes.
• Roma antiga. En Roma as prácticas homosexuais foron cousa frecuente, especialmente entre as clases máis elevadas, pero non sempre ben aceptadas, pois a transgresión dos roles de xénero era considerada contranatural. Aínda así notables homes de estado mantiveron relacións sexoafectivas cos seus amantes. Tamén a literatura enxalza o amor entre homes. No ano 342 o emperador Constante deixou fóra da lei os matrimonios do mesmo sexo e mandou castigar os actos homosexuais de natureza "pasiva".
• Europa medieval. A primeira Idade Media foi tolerante no referente á aceptación das prácticas homosexuais, pero cando cae a cultura romana a moral sexual comezou a derivar cara a posicións cada vez máis rigorosas. As prácticas homosexuais relacionábanse co paganismo. Porén o condenado non era a homosexualidade da práctica, senón o seu carácter contranatural. Dentro do ámbito monástico florece unha literatura amorosa que canta o amor entre homes. Os autores que cultivan este xénero non se laian por seren homosexuais, senón por transgrediren o celibato.

Lexislación e movementos reivindicativos

Status legal das prácticas homosexuais, por países.
Prácticas homosexuais legais      Matrimonio homosexual.      Unións civís.      Recoñecemento de matrimonios homosexuais realizados noutros países.      Sen unións civís Prácticas homosexuais ilegais      Pena menor      Pena maior      Cadea perpetua      Pena de morte

A situación legal e social das persoas homosexuais varía moito dun país a outro e adoita ser obxecto de polémicas.

Represión

Hoxe, na maioría dos países desenvolvidos, as relacións homosexuais son aceptadas polo corpus xurídico e as persoas que as practican teñen protección legal. Algúns estados estableceron estruturas formais para confirmar as relacións legais, denominadas unión civil, sociedade ou simplemente matrimonio. Non obstante en moitos países as relacións homosexuais non se aceptan socialmente por razóns culturais ou relixiosas, e mesmo existen leis de sodomía que prohiben a actividade homosexual con diversas penas. Así está penada con pena de morte en Arabia Saudita, Emiratos Árabes Unidos, Iemen, Irán, Mauritania, Sudán, Brunei e algunhas rexións de Nixeria e Somalia, e con cadea perpetua en Barbados, Bangladesh, Güiana, India, Maldivas, Myanmar, Paquistán, Qatar, Serra Leoa, Tanzania e Uganda.^{[Cómpre referencia]}

En 1960, en Francia, a lei do 25 de novembro dobra a pena mínima por ultraxe publica ao pudor cando se trata de relacións homosexuais. Esta lei será derrogada pola lei do 23 de decembro de 1980. En 1982, a lei do 4 de agosto despenaliza definitivamente a homosexualidade en Francia, incluíndo aos menores de idade. A sodomía foi descriminalizada en 1962 en Illinois, en 1967 no Reino Unido, en 1969 en Alemaña Occidental e en 1977 no Canadá. En 1977 a Carta dos dereitos e liberdades da persoa de Québec foi emendada para prohibir a discriminación por razón da orientación sexual. Trátase da primeira lei do mundo que prohibe este tipo de discriminación, a parte dalgunhas vilas e condados dos Estados Unidos. En 1995 Canadá fixo anticonstitucional a discriminación contra os homosexuais. En 1993 a homosexualidade foi oficialmente despenalizada en Rusia. En 1994 o parágrafo 175 foi abolido en Alemaña. No 2003 a Corte Suprema dos Estados Unidos aboliu as leis aínda en vigor contra as prácticas homosexuais.

Recoñecemento

Acabados de casar no Canadá

Artigo principal: Matrimonio entre persoas do mesmo sexo.

No relativo ao recoñecemento legal das relacións de parella entre persoas do mesmo sexo, algúns estados homológanas ás parellas entre persoas de diferente sexo, recoñecéndolles o dereito a contraer matrimonio, aínda que non sempre en igualdade de dereitos cos matrimonios heterosexuais.

Actualmente hai vinte e un estados que conceden aos seus cidadáns o dereito a establecer unha relación matrimonial legalmente válida entre persoas do mesmo sexo. Trátase dos Países Baixos (dende 2001), Bélxica (dende 2003), os estados norteamericanos de Massachusetts (dende 2004) e California (entre 2005 e 2008, recoñece só os casamentos celebrados nese período no estado), España (dende 2005), Canadá (dende 2005), Suráfrica (dende 2006), os estados norteamericanos de Connecticut (dende 2008), Iowa (dende 2009), Maine (dende 2009) e Vermont (dende 2009), Suecia (dende 2009), Noruega (dende 2009), Portugal (dende 2010), Islandia (dende 2010), os estados norteamericanos de Nova Hampshire (dende 2010), Washington, D.C. (dende 2010) e Nova Jersey (recoñéceos só para os efectos de resolución de demandas de divorcio), o estado mexicano de México D.F. (dende 2010), Arxentina (dende 2010, por mandato xudicial) e Israel (non os celebra pero recoñece os celebrados noutros estados).

Outros estados atópanse en proceso de tramitación parlamentaria ou aprobación das reformas lexislativas necesarias para recoñecer o matrimonio entre persoas do mesmo sexo. É o caso de Luxemburgo, Nepal (dende 2008), Eslovenia (dende 2009) e Finlandia.

Movemento LGTB

Portada do anuario do Comité científico e humanitario. Ano 1914.

Artigo principal: LGTB.

O chamado movemento LGTB é o constituído polas organizacións que teñen como finalidade mirar polos dereitos das persoas de orientación ou identidade lésbica, gai, bisexual e transexual.

A primeira organización de defensa dos dereitos das persoas homosexuais da que se ten noticia foi a fundada en 1897 en Alemaña por Magnus Hirschfeld. Chamouse Comité científico e humanitario (WHK) e gozou de 35 anos de existencia, e publicou un anuario "para tipos sexuais intermedios" entre os anos 1899 e 1923. O obxectivo desta organización era triplo: abolir o parágrafo 175 do Código Penal alemán, informar á opinión pública sobre a homosexualidade e interesar ás persoas homosexuais na loita polos seus dereitos. Escindida do Comité científico e humanitario, a Comunidade de especiais foi fundada en 1902 por Benedict Friedländer, quen, amparado nas teses de Freud, rexeitaba a teoría innatista de Hirschfeld. No Reino Unido en 1914 Edward Carpenter e Havelock Ellis fundan a Sociedade Británica para o estudo da Psicoloxía sexual, que aproveitou o interese que despertou nos medios de comunicación a causa penal aberta contra o escritor Oscar Wilde en 1895. En Rusia, trala Revolución de Outubro, o goberno bolxevique suprimiu todas as leis que penaban os actos homosexuais, alén doutras que limitaban as liberdades sexuais. Porén o réxime stalinista falaba da homosexualidade como "produto da decadencia do sector burgués da sociedade", e acometeu detencións masivas en 1934.

En Barcelona fundouse en 1969 o Movemento Español de Liberación Homosexual (MELH), que tivo existencia clandestina ata a morte de Franco en 1975 e logo trocou o seu nome polo de Front d'Alliberamente Gai de Catalunya (FAGC). Xunto con grupos similares que apareceron noutras partes do estado, mobilizouse pedindo a derrogación da Lei de Perigosidade Social, o que se acadou finalmente en 1978. A partir de 1979 os grupos gais iniciaron a loita polo dereito de asociación e inscribíronse na Internacional Gai, fundada o ano anterior. As súas principais reivindicacións nos anos sucesivos foron o dereito ao matrimonio e á adopción de fillos. A súa principal expresión de visibilidade foi e segue a ser a celebración do Día do Orgullo Gai a nivel internacional.

Véxase tamén

Bibliografía

• BOSWELL, J. (1993). Cristianismo, tolerancia social y homosexualidad. Barcelona. 
• CHAO REGO, X. (1999). A condición homosexual. Galaxia. Vigo. ISBN 84-8288-268-6. 
• SAVIN-WILLIAMS, R.C. (2009). La nueva adolescencia homosexual. Ediciones Morata, Fundación Paideia. Madrid. ISBN 9788471125300. 

Outros artigos

• Matrimonio entre persoas do mesmo sexo
• Adopción por parellas homosexuais
• Don't ask, don't tell