Güiana

A Güiana (en inglés: Guyana), oficialmente República Cooperativa de Güiana (inglés: Co-operative Republic of Guyana), é un país de América do Sur limitado ó norte polo océano Atlántico, ó leste por Suriname, ó sur polo Brasil e ó oeste por Venezuela.

Güiana

Co-operative Republic of Guyana (en)
Bandeira Brasón
Himno	Dear Land of Guyana, of Rivers and Plains (pt)
Lema	«One People, One Nation, One Destiny» «Един народ,една нация, една съдба» «Un Bobl, Un Cenedl, Un Tynged»
Localización
5°44′00″N 59°19′00″O
Capital	Georgetown
Contén a división administrativa	Alto Demerara-Berbice (pt) Alto Tacutu-Alto Essequibo (pt) Barima-Waini Berbice Oriental-Corentyne (pt) Cuyuni-Mazaruni (pt) Demerara-Mahaica (pt) Ilhas Essequibo-Demerara Ocidental (pt) Mahaica-Berbice (pt) Pomeroon-Supenaam (pt) Potaro-Siparúni (pt)
Poboación
Poboación	777.859 (2017) (3,62 hab./km²)
Lingua oficial	lingua inglesa
Xeografía
Parte de	América do Sur Caribe
Superficie	214.970 km²
Auga	8,4 %
Punto máis alto	Monte Roraima (2.810 m)
Punto máis baixo	Océano Atlántico (0 m)
Comparte fronteira con	Brasil Suriname Venezuela
Datos históricos
Precedido por	Commonwealth realm of Guyana (en)
Creación	1966
Evento clave 6 de maio de 1966 Q86661494
Organización política
• Presidente	Irfaan Ali (pt) (2020–)
• Primeiro ministro	Mark Phillips (pt) (2020–)
Órgano lexislativo	Parlamento da Guiana (pt) Circunscrición: 10, (Escano: 65)
Membro de	Alianza dos Pequenos Estados Insulares Grupo de Estados de África, Caribe e Pacífico Caribbean Development Bank (en) ../... 25+
PIB nominal	8.044.498.801 $ (2021)
Moeda	Dólar güianés
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−04:00 America/Guyana (en)
Dominio de primeiro nivel	.gy
Prefixo telefónico	+592
Teléfono de emerxencia	999, 911, 912 (en) e 913 (pt)
Código de país	GY
Páxina web	parliament.gov.gy

Etimoloxía

O nome "Güiana" deriva de Guiana, o nome orixinal da rexión que antes incluía a Güiana (Güiana Británica), Suriname (Güiana Holandesa), a Güiana Francesa e partes de Güiana provén dunha lingua indíxena amerindia e significa "terra de moitas augas"..

Historia

Artigo principal: Historia de Güiana.

Un mapa da Güiana Holandesa de 1667 a 1814.

Nove tribos indíxenas residen en Güiana: o Wai Wai: Macushi; Patamona; Lokono; Kalina; Wapishana; Pemon; Akawaio; e Warao.

Historicamente, as tribos Lokono e Kalina dominaron a Güiana. Aínda que Cristoforo Colón foi o primeiro europeo en avistar a Güiana durante a súa terceira viaxe (en 1498), e Sir Walter Raleigh escribiu un relato en 1596, os Holandeses foron os primeiros europeos en establecer colonias: Pomeroon (1581), Essequibo (1616), Berbice (1627) e Demerara (1752). Despois de que os británicos asumisen o control en 1796, os holandeses cederon formalmente a zona en 1814.

En 1831, as colonias unidas de Demerara-Essequibo e a colonia separada de Berbice convertéronse xuntas nunha única colonia británica coñecida como Güiana Británica.^{[Cómpre referencia]}

Desde a súa independencia en 1824, Venezuela reivindicou a área de terra ao oeste do río Essequibo. Simón Bolívar escribiu ao goberno británico advertíndolle contra os colonos de Berbice e Demerara que se instalasen en terras que os venezolanos, como presuntos herdeiros das reivindicacións españolas sobre a zona que datan do século XVI, afirmaban que eran súas. En 1899, un tribunal internacional determinou que a terra pertencía a Gran Bretaña. A reivindicación territorial británica derivou da participación e colonización holandesa da zona. tamén data do século XVI, que foi cedida aos británicos.^{[Cómpre referencia]}

Independencia

Güiana acadou a independencia do Reino Unido como dominio o 26 de maio de 1966 e converteuse nunha república o 23 de febreiro de 1970, sendo membro da Commonwealth. Pouco despois da independencia, Venezuela comezou a emprender accións diplomáticas, económicas e militares contra Güiana co fin de facer valer a súa pretensión territorial sobre a Guayana Esequiba. O Departamento de Estado dos Estados Unidos e a Central Intelligence Agency (CIA), xunto co goberno británico, tamén xogaron un papel importante ao influír no control político en Güiana durante este tempo. O goberno estadounidense apoiou a Forbes Burnham durante os primeiros anos da independencia porque Cheddi Jagan identificárono como marxista. Proporcionaron apoio financeiro secreto e consellos sobre campañas políticas ao Congreso Nacional Popular de Burnham, en detrimento do Partido Progresista do Pobo liderado por Jagan, que foi apoiado principalmente por guyaneses de orixe india oriental.^{[Cómpre referencia]}

Güiana foi elixida dúas veces como membro do Consello de Seguridade da ONU en 1975-76 e máis tarde 1982-83.

UNASUR

En maio de 2008, o presidente Bharrat Jagdeo asinou o Tratado Constitutivo UNASUR da Unión de Nacións Suramericanas. O goberno da Güiana ratificou oficialmente o tratado en 2010.

En marzo de 2020, o presidente David A. Granger perdeu por pouco as eleccións anticipadas, tras a perda do goberno de Granger nun voto de censura en 2018. Granger negouse a aceptar os resultados, pero finalmente, cinco meses máis tarde, Irfaan Ali do Partido Popular Progresista/Cívico xurou como novo presidente por mor das acusacións de fraude e irregularidades.

Subdivisións

Subdivídese en 10 rexións administrativas:

• Barima-Waini
• Cuyuni-Mazaruni
• Demerara-Mahaica
• East Berbice-Corentyne
• Esequibo Islands-West Demerara
• Mahaica-Berbice
• Pomeroon-Supenaan
• Potaro-Siparuni
• Upper Demerara-Berbice
• Upper Takutu-Upper Esequibo

Economía

Artigo principal: Economía de Güiana.

Demografía

Clique para ampliar

A poboación do país (comprendida entre os 760.000 e 780.000 habitantes) está dividida en tres grupos principais:

• Hindús ou Indo-güianeses (arredor do 50%) que habitan nas zonas rurais.
• Africanos ou afro-güianeses (entre o 36 e o 43%) residentes nos centros urbanos.
• Os amerindios (entre o 4 e o 7%), poboadores das zonas do interior.

A poboación chinesa e europea (principalmente portugueses e británicos) forman o 2%.

O 90% da poboación vive na zona costeira, onde a densidade de poboación chega a 115 habitantes por km². Existe unha gran tensión entre as comunidades hindú e africana, o cal se reflicte na esfera política (onde os dous principais partidos políticos son uni-raciais).

A relixión tamén establece unha liña divisoria entre a poboación. Os cristiáns (50% da poboación), predominantemente adscritos á igrexa anglicana, son de etnia africana. A comunidade hindú procesa maioritariamente o hinduísmo, aínda que existe unha porcentaxe que se adscribe ó islam. Outro dato curioso a destacar é a presenza no país da comunidade máis extensa de Baha'ís do mundo (un 7%).

A emigración ten sido un problema persistente na historia do país, estimándose uns 500.000 nacionais vivindo fora do país. Desde a independencia, máis de 10.000 cidadáns ó ano téñense establecido nos Estados Unidos. Igualmente, Canadá, o Reino Unido e outros países caribeños de fala inglesa teñen sido o destino de ditos emigrantes.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Office of the President of Guyana (en inglés).