میشل عفلق

صدام حسین، رییس جمهور عراق در حال گفتگو با میشل عفلق در ۱۹۸۸.

میشِل عَفلَق (به عربی: میشیل عفلق) (زاده ۹ ژانویه ۱۹۱۰ در دمشق ــ درگذشته ۲۳ ژوئن ۱۹۸۹ در پاریس) فیلسوف، جامعه‌شناس، نظریه‌پرداز و فعال سیاسی ملی‌گرای عرب سوری بود. او تئوریسین و بنیان‌گذار جنبش بعثی «شکل سکولاری از ملی‌گرایی عربی» بود.

عفلق در سال ۱۹۴۷ با کمک «صلاح‌الدین البیطار» حزب پان عربی و سوسیالیستی بعث تأسیس کرد. وی در دمشق در خانواده‌ای مسیحی از شاخه ارتودکس یونانی زاده شد و در سال ۱۹۴۹ به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش برگزیده شد و تا چند سال در این منصب باقی‌ماند. میشل عفلق در جهت یگانگی و ملی‌گرایی تند اعراب و رهایی از استعمار غربی تلاش زیادی کرد. وی پس از آن در پی فشارهای سیاسی از سوریه رفت اما در سال ۱۹۵۴ به آن کشور بازگشت و نقش مهمّی را در اتّحاد با مصر در سال ۱۹۵۸ ایفا کرد.

به مرور زمان نیروهای جوان و تندرو چپگرای بعث به رهبری «صلاح جدید»، سیاست‌مداران باتجربه بعثی به رهبری میشل عفلق را متهم به محافظه‌کاری کردند. جوانان تندرو به سبب تحصیل در غرب، به ویژه پاریس، با اندیشه‌های مارکسیستی آشنا بودند و راه مبارزه با امپریالیسم را نفی سرمایه‌داری می‌دانستند و به ارزش‌ها و عناصر فرهنگ اسلامی و عربی توجه چندانی نداشتند. انتقاد آنان بر میشل عفلق این بود که وی «سوسیالیسم را به نفع ناسیونالیسم قربانی کرده‌است.»

عفلق پیوندی با حکومت بعثی نداشت و به‌رغم ناهمگونی اندیشه حزب بعث عراق با افکار عفلق، به‌خاطر فشارهایی که از سوی سوریه به عراق آمد، صدام، جایگاه خوبی را در حزب بعث عراق به وی داد تا بدین‌وسیله حزب بعث عراق را نسبت به حزب بعث سوریه قوی‌تر کند. این در حالی است که حزب بعث عراق هم به اعتراضات حزبی فراوان عفلق اهمیّت نمی‌داد.

عفلق در سال ۱۹۸۹ درگذشت و دولت عراق، مراسم سوگواری باشکوهی را به برپا کرد.

جستارهای وابسته

• حزب بعث
• صدام حسین

منابع

• [۱]