قایق موشک‌انداز کلاس اوسا

	اوسا ۱
اطلاعات کلی کلاس
نام:	قایق موشک‌انداز کلاس اوسا
سازندگان:	Vostochnaya Verf
جایگزین:	کلاس کومار
جایگزین شده با:	کاروت کلاس تارانتل
زیر کلاس:	اوسا ۱ و اوسا ۲
ساخت:	۱۹۶۰–۱۹۷۳
در خدمت:	۱۹۶۰–اکنون
تکمیل شده:	۴۰۰+
مشخصات اصلی
نوع:	شناور تندرو تهاجمی
وزن:	اوسا ۱; 171.5 (with M-504B – 184) tons standard; 209 (with M-504B – 226) tons full load; اوسا ۲; 192 tons standard; 235 tons full load;
درازا:	۳۸٫۶ متر (۱۲۷ فوت)
پهنا:	۷٫۶۴ متر (۲۵٫۱ فوت)
آبخور:	۱٫۷۳ متر (۵٫۷ فوت) (with M-504B – ۱٫۸۴ متر (۶٫۰ فوت))
نیرومحرکه نصب شده:	۳ × ۴٬۰۰۰ اسب بخار (۳٫۰ مگاوات) M-503G diesel engines (205); ۳ × ۵٬۰۰۰ اسب بخار (۳٫۷ مگاوات) M-504B diesel engines (205U onwards);
پیشرانه:	3 shafts
سرعت:	۳۸٫۵ گره (۷۱٫۳ کیلومتر بر ساعت) (M-503G); ۴۲ گره (۷۸ کیلومتر بر ساعت) (M-504B);
برد:	۱٬۸۰۰ مایل دریایی (۳٬۳۰۰ کیلومتر) at ۱۴ گره (۲۶ کیلومتر بر ساعت),; ۸۰۰ مایل دریایی (۱٬۵۰۰ کیلومتر) at ۳۰ گره (۵۶ کیلومتر بر ساعت),; ۵۰۰ مایل دریایی (۹۳۰ کیلومتر) at ۳۵ گره (۶۵ کیلومتر بر ساعت);
پایداری:	۵ روز
خدمه تکمیلی:	۲۸ (۴ افسر) (اوسا ۱); ۲۹ (۴ افسر) (اوسا ۲);
حسگرها و; دستگاه‌های پردازشگر:	MR-331 Rangout (Square Tie) radar; Klyon fire-control system for P-15 Termit; Nickel IFF; MR-104 Rys (Drum Tilt) fire-control radar for AK-230; ARP-58SV radio direction finder;
تجهیزات الکترونیکی; و جنگ الکترونیک:	Nikhrom-RRM IFF/ESM;
جنگ‌افزار:	۲ × AK-230 twin 30 mm سامانه دفاع نزدیک دریایی (۲٬۰۰۰ گلوله); ۴ × پی-۱۵ ترمایت (SS-N-2 استایکس) موشک ضدکشتی;

پروژه مُسکیت ۲۰۵^[۱] که بیشتر با نام اوسا (نام‌گذاری ناتو) شناخته می‌شود، کلاسی از قایق‌های موشک‌انداز است که در اواخر دهه ۱۹۵۰ برای استفاده در نیروی دریایی شوروی توسعه یافتند. این قایق‌ها تا سال ۱۹۶۲ به‌عنوان یک قایق اژدرافکن بزرگ طبقه‌بندی می‌شدند. کلاس اوسا احتمالاً پرشمارترین کلاس قایق‌های موشک‌انداز است که تا به حال ساخته شده‌است. بیش از ۴۰۰ دستگاه اوسا بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۳ هم برای نیروی دریایی شوروی و هم برای صادرات به کشورهای متحد شوروی ساخته شده‌است. "Osa" در زبان روسی به معنای "زنبور" است و یک نام رسمی نیست.

پیشینه

با وجود این‌که قایق‌های موشک‌انداز قدیمی از کلاس کومار، قایق‌های ارزان و کارآمد بودند و توانسته بودند که یک کشتی جنگی را با موشک‌های هدایت‌شوندهٔ خود، غرق کنند (ناوچه ایلات نیروی دریایی اسرائیل)، استقامت، و پایداری آن‌ها در بهترین حالت، متوسط بود و جعبه موشک‌ها نیز آسیب‌پذیر بود. از دیگر نقاط ضعف آن‌ها بدنه چوبی، رادار فاقد واحد کنترل آتش و تسلیحات دفاعی به‌ویژه در عملیات ضدهوایی، ضعیف و ناکافی بود.

تسلیحات تهاجمی کومارها نیز تنها یک جفت موشک پی-۱۵ ترمیت (ناتو: SS-N-2 "استایکس") بود و ظرفیت کافی برای نگهداری پی-۱۵های سری مدرن‌تر اِم، با برد بلندتر وجود نداشت. سنسورها همچنین به اندازه کافی برای استفاده از حداکثر برد موشک‌ها در کلاس کومار، کارآمد نبودند و خدمه ۱۷ نفری آن به تعداد کافی نبودند که همه سیستم‌ها را به‌طور کارآمد به‌کار گیرند. برای رفع همهٔ این کاستی‌ها، احساس می‌شد که قایق‌های بزرگ‌تری برای نصب تجهیزات لازم و فراهم کردن فضای بیشتر برای تعداد خدمهٔ بیشتر، مورد نیاز است.

پروژه ۲۰۵

قایق‌های پروژه ۲۰۵ یا کلاس اوسا، حدود ۴ برابر بزرگ‌تر از قایق‌های پیشین پروژه ۱۸۳آر (نام‌گذاری ناتو: کلاس کومار)، بوده و دارای تقریباً دو برابر خدمه هستند.

بدنه از فولاد، با روبنای کم و پهن ساخته‌شده از آلیاژهای سبک‌تر AMG، بود. لبه‌های عرشه، گِرد و صاف بود تا در صورت وقوع جنگ هسته‌ای، پاکسازی آلودگی‌های رادیواکتیو آسان‌تر شود. بدنه کاملاً عریض بود، اما این قایق‌ها همچنان می‌توانستند به سرعت‌های بالایی دست یابند زیرا دارای سه موتور دیزلی شعاعی Zvezda M503 بودند که مجموعاً توانی در حدود ۱۲۰۰۰ اسب بخار (۱۵۰۰۰ اسب بخار در پروژه ۲۰۵یو به بعد) داشتند. این موتورهای قدرتمند، حداکثر سرعت حدود ۴۰ گره را همراه با استقامت و قابلیت اطمینان مناسبی فراهم می‌کردند.

مشکل مربوط به تسلیحات ضدهوایی ضعیف پروژهٔ کومار، تا حدودی با استفاده از دو برجک AK-230 در عرشه جلو و عقب حل شد. یک رادار کنترل آتش در یک سکوی مرتفع قرار گرفت و تمام افق را کنترل می‌کرد. این رادار حتی اگر در عقب قرار می‌گرفت، میدان دید خوبی در اطراف داشت.

تسلیحات تهاجمی اوسا شامل چهار موشک پی-۱۵ ترمیت (ناتو: SS-N-2 "استایکس") بود که هر کدام در داخل یک پرتاب‌گر محصور و مقاوم در برابر شرایط بد آب و هوایی محافظت می‌شد. این موشک‌ها توسط رادار MR-331 Rangout (ناتو: "Square Tie") و یک رادار Nikhrom-RRM ESM / شناسایی دوست یا دشمن کنترل می‌شدند که حتی در صورت روشن بودن رادار هدف، امکان هدف‌گیری بر فراز افق را فراهم می‌کرد.

در نتیجهٔ این پیشرفت‌ها، قایق‌های پروژه ۲۰۵ در اواخر دهه ۱۹۵۰/اوایل دهه ۱۹۶۰ ویژگی‌های کاملاً مشابهی نداشتند. بیش از ۴۰۰ دستگاه اوسا در اتحاد جماهیر شوروی و ۱۲۰ مورد دیگر در چین ساخته شد.

سابقهٔ عملیاتی

نمای کمان بندری از یک کشتی موشکی تهاجمی سریع شوروی کلاس اوسا در حال انجام است.

قایق‌های موشک‌انداز کلاس اوسا در طول جنگ یوم کیپور و در جنگ ۱۹۷۱ پاکستان و هند مورد استفاده بودند. قایق‌های موشک‌انداز کلاس ساعر اسرائیل، یک قایق موشک‌انداز کلاس اوسا متعلق به نیروی دریایی سوریه را در نبرد لاذقیه و سه قایق موشک‌انداز کلاس اوسای نیروی دریایی مصر را در نبرد بالتیم غرق کردند. در این نبردها به هیچ کشتی اسرائیلی آسیب نرسید.

در مقابل، قایق‌های موشکی اوسای نیروی دریایی هند در عملیات ترایدنت در برابر نیروی دریایی پاکستان، بسیار موفق بودند، در مجموع پنج کشتی غرق شدند، دو کشتی به‌طور غیرقابل تعمیر آسیب دیدند، یک تأسیسات نفتی ویران شد و بندر کراچی بدون تلفات، تحت محاصره قرار گرفت.

اوساها همچنین در جنگ ایران و عراق با تلفاتی اندک، مورد استفاده قرار گرفتند. در یک نبرد در سال ۱۹۸۰، تعدادی از آن‌ها توسط فانتوم‌های نیروی دریایی ایران، با استفاده از موشک‌های ای‌جی‌ام-۶۵ ماوریک منهدم شدند. این نبرد در ۲۹ نوامبر ۱۹۸۰ رخ داد و نیروی دریایی عراق متحمل خسارت‌هایی شد.^[۲] عراق در طول هشت سال جنگ، پنج قایق موشک‌انداز اوسای خود را از دست داد.^[۳]

قایق‌های اوسای سوریه در جریان جنگ داخلی سوریه استفاده شدند. این قایق‌ها، در حال شلیک جنگ‌افزارهای عرشهٔ خود، به شهر لاذقیه فیلم‌برداری شده‌اند.^[۴]

کاستی‌هایی که اوساهای صادراتی داشتند، همان‌طور که در نبرد لاذقیه مشاهده شد، عمدتاً کارایی پایین آن‌ها در مواجهه با جنگ الکترونیک و ECM بود.

کاربران

حدود ۱۷۵ قایق اوسا ۱ و ۱۱۴ اوسا ۲ برای نیروی دریایی شوروی ساخته شد که آخرین آن‌ها در حدود سال ۱۹۹۰ در ناوگان اصلی شوروی، از رده خارج شد. در میان کشورهای پس از فروپاشی شوروی، تنها یک قایق اوسا در خدمت نیروی دریایی جمهوری آذربایجان و دو قایق در خدمت نیروی دریایی لتونی هستند.

اوسا ۱

بنین

۲ دستگاه

بنگلادش

نیروی دریایی بنگلادش – ۵ دستگاه

چین

نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق - بیش از ۱۳۰ دستگاه، تولیدشده تحت لیسانس

اتحاد جماهیر شوروی

نیروی دریایی شوروی – واگذاری به جمهوری‌های شوروی، (پس از فروپاشی شوروی)

سوریه

نیروهای مسلح سوریه – ۸ دستگاه

یوگسلاوی

۱۰ دستگاه

کرواسی: نیروی دریایی کرواسی
مونته‌نگرو

اوسا ۲

الجزایر: نیروی دریایی الجزایر – ۸ قایق، دریافت در ۱۹۷۸
آنگولا: نیروی دریایی آنگولا – ۶ دستگاه
جمهوری آذربایجان: نیروی دریایی جمهوری آذربایجان – یک دستگاه
بلغارستان: نیروی دریایی بلغارستان – ۳ دستگاه
کوبا: نیروی دریایی انقلاب کوبا – ۱۳ دستگاه
مصر: نیروی دریایی مصر
اریتره: نیروی دریایی اریتره – ۵ دستگاه
فنلاند: نیروی دریایی فنلاند
هند: نیروی دریایی هند
عراق: نیروی دریایی عراق – مورد استفاده در عملیات مروارید
لیبی
روسیه: نیروی دریایی روسیه
سومالی: نیروی دریایی سومالی – ۲ دستگاه^[۵]
اتحاد جماهیر شوروی: نیروی دریایی شوروی
سوریه: نیروهای مسلح سوریه - ۱۲ دستگاه
ویتنام: نیروی دریایی خلق ویتنام – ۸ دستگاه
یمن: نیروی دریایی یمن – ۱۸ دستگاه

منابع

↑ Russian: Проект 205 «Москит»
↑ "Welcome to the Air Combat Information Group". 1map.com (به آلمانی). Retrieved 2022-02-15.
↑ Танкерная война
↑ Syrian navy 'shells city of Latakia' - Middle East - Al Jazeera English
↑ Jane, Frederick Thomas. "Jane's Fighting Ships". Jane's Information Group: 575.

کتاب‌شناسی

Conway's All the World's Fighting Ships 1947–1995
Page on Osa 2 from Indian Navy history
Page on Osa 1 from Indian Navy history
Trident and other operations in 1971 Indo-Pakistan war
Slade, Stuart, "The true history of Soviet anti-ship missiles," RID magazine, May 1994.
Shikavthecenko, V, "Lightings in the sea: the Russian FACs developments," RID September 1995.

[1] Russian: Проект 205 «Москит»

[2] "Welcome to the Air Combat Information Group". 1map.com (به آلمانی). Retrieved 2022-02-15.

[3] Танкерная война

[4] Syrian navy 'shells city of Latakia' - Middle East - Al Jazeera English

[5] Jane, Frederick Thomas. "Jane's Fighting Ships". Jane's Information Group: 575.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]