Sarah Good

Sarah Good
Bizitza
Jaiotza	Wenham, 1653ko uztailaren 11
Herrialdea	Ingalaterra
Heriotza	Danvers, 1692ko uztailaren 19a (39 urte)
Heriotza modua	heriotza zigorra: urkatzea
Familia
Seme-alabak	ikusi Dorothy Good (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	Etxekoandrea eta oroitzapen-idazlea

Sarah Good, jaiotzez Sarah Solart (Wenham, AEB, 1653ko uztailaren 11 – Salem (gero Danvers), Massachusetts, AEB, 1692ko uztailaren 19a) Massachusetts kolonialean 1692an Salememgo sorginkeria prozesuan sorginkeria leporatu zioten lehen hiru emakumeetako bat. Urkatuta hil zuten.

Aurrekariak

Sarah Solart gisa jaio zen Wenhamen, Massachusetts badiako probintzian. Gurasoak John eta Elizabeth Solart izan ziren. Aita aberatsa zen, baina berak eta bere ahizpek ez zuten herentziarik jaso 1672an hil zenean. Sarah lehen aldiz Daniel Poole peoiarekin ezkondu zen, baina 1682an hil zen. Gero William Goodekin ezkondu zen. Daniel Poole hil ondoren zuen zorra William Good-en ardura bihurtu zen. Zorra erabili ezin zutenez, Good-ak "lana, janaria eta bizilagunen babesa eskatzera" behartuta egon ziren eta 1692 inguruan etxerik gabe egon ziren.^[1]

Sarah zikina, jenio txarrekoa eta herrixkatik urrun bidalia zegoen. Askotan karitatea eskatzen atez ate ibiltzen zenez, bizilagunen aziendaren heriotzarekin lotzen zuten. Egoiliarrak karitateari uko egiten bazion, Good urrundu egiten zen isilpean marmarka. Berak epaiketan Hamar Aginduak bakarrik esaten ari zela esan arren, baztertu zutenek geroago maldizioak mendekuz kantatzen ari izaten zela esan zuten. Epaiketan Hamar Aginduak esateko eskatu zitzaionean, ezin izan zuen bakar bat ere errezitatu. Bitxikeria da hilobitik hurbil hazi zen zuhaitz bat.^[2]

Salaketa

Goodi sorginkeria leporatu zioten 1692ko martxoaren 6an emakume bat musukatzeagatik. Abigail Williamsek eta Elizabeth Parrisek, Samuel Parris apaizaren senideek, esan zuten sorginkeriak egiten zituztela. Gazteek esan zuten hozkadak, atximurrak eta tratu txarrak jasan zituztela. Haien gorputzek nahi gabe konbultsioak ematen zituzten erasoak ere izan zituzten, begiak zuri eta ahoa irekita. Samuel Parris apaizak galdera hauxe egin zuen: "Nork atsekabetu zaitu?" neskek, azkenean, hiru herrikideren izenak oihukatu zituzten: Tituba, Sarah Osborne eta Sarah Good.^[2]

Salaketen arrazoien teoriak

Good egoera ekonomiko apalekoa zen, lehen senarraren zorraren ondorioz pobreziara murriztua. Epaiketetan akusatuek, batez ere Sarah Good-en epaiketan, sarritan jeloskortasuna eta inbidia aipatu zituzten sorginen atsekabea eta haserrea azaltzeko. Auzokoekiko eta beste batzuekiko menpekotasunak Good eta Sarah bezalako menpeko beste emakume batzuk sorginkeria praktikatzen ari ziren susmoa betikotu zuen. Salaketen atzean beste teoria bat azaldu zen senarrarekin eta bizilagunekin zuen harremanarengatik. William Goodek esan zuen emaztea sorgina ote zen beldur zela, "harekiko portaera txarra" zela eta. Bizilagunek salatu egin zuten, balio puritanoei aurre egin zielako. Bi neska 'lotzea' leporatu zioten; Aflikzioak edo 'lotzeak' noizbehinkakoak eta azalpenik gabeak izaten ziren askotan.^[3]

Epaiketa

1692ko martxoaren 25ean, sorginkeria zela-eta, epaitu egin zuten Sarah. Autokontrolerako eta diziplinarako itxaropen puritanoei uko egitea leporatu zioten, "haurrak salbaziorako bidean jarri ordez gutxiestea" aukeratu baitzuen.^[4] Good ekarri zutenean, bi neska salatzaileak berehala hasi ziren batetik bestera mugitzen eta oihu egiten, itxuraz, Good-en presentziari erantzunez. Geroago, epaiketan, salatzaileetako bat erasoan erori zen. Gelditu zenean, Goodek laban batekin eraso ziola esan zuen; zati bat ere erakutsi zuen, ustezko erasoan arma hautsi zela esanez. Hala ere, adierazpen hori entzutean, herritar gazte bat zutik jarri zen eta gorteari esan zion berak labana hautsi zuela aurreko egunean, eta neskatoak ikusi egin zuela. Gero beste erdia erakutsi zuen, bere historia egiaztatuz. Hori entzun ondoren, William Staughton epaileak neskari haserre egin zion, berak egia zela pentsatu zuena handitzeagatik. [1]^[5]^[6]

Goodek eta Sarah Osbornek haien aurkako akusazioak ukatu zituzten arren, Titubak "deabruaren zerbitzari" izatea onartu zuen. Beltzez jantzitako gizon altu bat berengana etorri zela esan zuen, beren izenak liburu handi batean sinatzeko eskatuz. Hasieran baztertu egin zuen arren, Titubak esan zuen, noizbait bere izena idatzi zuela, Goodek eta Osbornek horretara behartu ondoren. Beste sei izen omen zeuden liburuan, baina ezin izan zituen ikusi. Halaber, Goodek bere katuari Elizabeth Hubbard erasotzeko agindu ziola esan zuen, neskatoaren gorputzean lapurretak eta hozkadak eraginez. Good inguruan zituen txori beltz eta horiekin ikusteaz hitz egiten zuen, eta Goodek animalia horiek ere bidali zituela neskei min egiteko. Neskak beste atake bat izaten hasi zirenean, Titubak esan zuen txori hori bat ikus zezakeela Good-en eskuineko eskuan. Salatzaile gazteek ere berretsi zuten.

Goodek Salemgo bilera-etxean, hamabi zinpekoen aurrean defendatzeko aukera izan zuenean, berak bere errugabetasuna argudiatu zuen, Tituba eta Osborne benetako sorginak zirela esanez. Azkenean, ordea, sorginkeriagatik epaitu zuten Good, eta heriotza-zigorra ezarri zioten. 1692ko uztailaren 29an, sorginkeriagatik zigortutako beste lau emakumerekin batera eskegi zuten Sarah Good.^[7] Beste laurak exekuzioaren zain zeuden bitartean, Goodek irmoki esan zuen errugabea zela. Nicholas Noyes abadeak ekin egin zion, baina ez zuen arrakastarik izan Good aitortzera behartzeko ahaleginetan. Epaileek errudun aurkitu zutenean, Noyes abadea barne, oihu egin zion:

"Ez naiz azti bat baino sorginagoa, eta bizia kentzen badidazu, Jainkoak odola emango dizu edateko".^[8]

Good haurdun zegoen atxilotu zutenean, eta haur bat erditu zuen Ipswicheko kartzelan. Umea ama urkatu baino lehen hil zen.

1710ean, William Good-ek arrakastaz demandatu zuen Auzitegi Nagusia, Sarah emazteari eta Dorothy Good (Dorcas Good) lau urteko alabari egindako osasun eta buruko kalteengatik. Azkenean, hogeita hamar libera esterlina jaso zituen, epaiketen biktimen familiei emandako kopuru handienetako bat. ^[9]

Dorcas Good, Sarah Good-en lau urteko alaba, Salemgo sorgin-epaiketetan sorginkeria-karguak zirela-eta, espetxeratu zuten lagun gazteena izan zen.

Erreferentziak

↑ Reis, Elizabeth (1998) Spellbound: Women and Witchcraft in America Rowman & Littlefield
↑ ^a ^b Hill, Frances. (1995). A delusion of Satan : the full story of the Salem witch trials. New York : Doubleday ISBN 978-0-385-47255-5. (Noiz kontsultatua: 2022-07-06).
↑ Carol F. Karlsen. (1998). The devil in the shape of a woman. Norton ISBN 978-0-393-31759-6. (Noiz kontsultatua: 2022-07-06).
↑ 4 The Examination of Sarah Good, March 1, 1692.
↑ Deodat Lawson.
↑ Profile, etext.virginia.edu; accessed December 23, 2014.
↑ Death Warrant for Sarah Good, Rebecca Nurse, Susannah Martin, Elizabeth How and Sarah Wilds, Boston Public Library Witchcraft Documents.
↑ "Sarah Good".
↑ «Goss, K.D. (2008). Salem Witch Trials, The: A Reference Guide. Westport, Conn.: Greenwood Publishing Group. - Bilatu» www.bing.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-06).

Bibliografia

Hansen, Chadwick. (1969). Witchcraft at Salem. New York, NY: George Braziller; ISBN ά0807611371.
Upham, Charles (1980). Salem Witchcraft. New York: Frederick Ungar Publishing Co. (2 liburuki), 2. or. 11–17, 268-69, 480

Kanpo estekak

Datuak: Q7422342

[1] Reis, Elizabeth (1998) Spellbound: Women and Witchcraft in America Rowman & Littlefield

[:0-2] Hill, Frances. (1995). A delusion of Satan : the full story of the Salem witch trials. New York : Doubleday ISBN 978-0-385-47255-5. (Noiz kontsultatua: 2022-07-06).

[3] Carol F. Karlsen. (1998). The devil in the shape of a woman. Norton ISBN 978-0-393-31759-6. (Noiz kontsultatua: 2022-07-06).

[4] 4 The Examination of Sarah Good, March 1, 1692.

[5] Deodat Lawson.

[6] Profile, etext.virginia.edu; accessed December 23, 2014.

[7] Death Warrant for Sarah Good, Rebecca Nurse, Susannah Martin, Elizabeth How and Sarah Wilds, Boston Public Library Witchcraft Documents.

[8] "Sarah Good".

[9] «Goss, K.D. (2008). Salem Witch Trials, The: A Reference Guide. Westport, Conn.: Greenwood Publishing Group. - Bilatu» www.bing.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-06).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]