Pailazo
Pailazo bat (italierazko pagliaccio hitzetik) estereotipatutako pertsonaia bat da, janzkera bitxiz, gehiegizko makillajez eta ileorde deigarriz irudikatua, eta maiz sudur gorriarekin. Oro har, zirkuko artista batekin lotzen da, eta haren zeregina jendeari barre eragitea, txantxak gastatzea, piruetak egitea eta batzuetan trikimailu dibertigarriak egitea da, baina egunerokotasunari iseka egiten dion aktore satirikoa ere bada.[1] Kultura batzuetan, pailazoaren janzkerak eta makillajeak hierarkia bat adierazten dute, arlote baten makillajetik aurpegi zuriraino. Artistak olio- edo ur-oinarriko makillajea erabil dezake. Era berean, gizarte batzuetan pailazoak beste esparru eta gai batzuekin erlazionatzen dira, batez ere telebistan, non pertsonaia gaizto gisa ere agertzen diren.
Etimologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskaraz pailazo hitza erabiltzen da, italierako pagliacciotik datorrena: pagliak lasto esan nahi du eta pagliaccioa lastozko oheak estaltzeko erabiltzen zen oihal eskasekin jantzi ohi zen.[2]
Clown ere esaten zaio, jatorri ingeleseko hitza, «baserritarra, landakoa» esan nahi duena.[3]
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Pailazoaren figura Antzinaroan jada baen, K.a. 2400ean Egiptoko V. dinastian dokumentatu baita.[4] Orain dela 4.000 urte Antzinako Txinako agintariek pailazoak edo bufoiak zituzten euren gortean. Yu Sze pailazoak K.a. 300.ean konbentiztu zuen enperadorea ez zezan Txinako Harresi Handia margo, ekimena oso garestia izango zatekeelako.[4] Pailazoek, eta agian bufoiek halaber, postu sozio-erlijioso bat betetzen zuten, maiz psikologiaren are, eta baliteke garai batean pailazoaren eta apaizaren figura nahasita agertzea, baita pertsona berarengan ere.[4] Peter Bergerren arabera, agian "eroak eta txantxagileak, erlijioa eta magia bezala, gizartean erro sakona duen behar bati erantzutea" zen.[5] Arrazoi hori dela eta, pailazo gisa trebatzea garrantzitsua izaten da arte-eszenikoetan, gai delikatuak tratatzeko ohitura izaten dutelako, baina baita ere pailazoak arrisku handiak har ditzakeelako bere eginbidean.[6]
Pailazo motak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Beste mota batzuk
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Pailazoen moten artean rodeoetakoa dago, funtzio garrantzitsua baitute: zezenak distraitu eta erakarri behar dtituzte, animaliak behizaina zauri ez dezan. Haren janzkerak gerrikoan zintzilikatutako zapiak ditu inoiz. Beste mota bat kalekoa da, kale handi eta jendetsuetako elkarguneetan bakarrik egiten du bere lana, eta emanaldi laburra egiten du, malabarismoak normalean, semaforoaren gainak irauten duen tarte bera irauten duena, eta noizean behin automobiletako gidariek edo oinezkoek uzten dioten dirua biltzen du. Azkenik, pailazo doktorea ere badago; horrelako pailazoen funtzioa ospitaleetan barrea eragitea da, pazienteei laguntzeko; izan ere, barre egiteak endorfinak sortzen ditu, eta horrek azkarrago sendatzen laguntzen du.[7]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Double, Oliver. (2014). Getting the joke : the inner workings of stand-up comedy. (Second edition. argitaraldia) ISBN 978-1-4081-7770-9. PMC 868919484. (Noiz kontsultatua: 2022-02-10).
- ↑ «payaso | Castellano - La Página del Idioma Español = El Castellano - Etimología - Lengua española» www.elcastellano.org (Noiz kontsultatua: 2022-02-10).
- ↑ (Ingelesez) «clown | Etymology, origin and meaning of clown by etymonline» www.etymonline.com (Noiz kontsultatua: 2022-02-10).
- ↑ a b c Bala, Michael. (2010). «The Clown: An Archetypal Self-Journey» Jung Journal: Culture & Psyche 4 (1): 50–71. doi:. ISSN 1934-2039. (Noiz kontsultatua: 2022-02-10).
- ↑ Berger, Peter L.. (1997). Redeeming laughter : the comic dimension of human experience. ISBN 978-3-11-081066-0. PMC 857467575. (Noiz kontsultatua: 2022-02-10).
- ↑ Callery, Dymphna. (2001). Through the body : a practical guide to physical theatre. Routledge ISBN 1-85459-630-6. PMC 46848328. (Noiz kontsultatua: 2022-02-10).
- ↑ (Ingelesez) Hospital clown images 'too scary'. 2008-01-15 (Noiz kontsultatua: 2022-02-10).
