Meitnerio

Meitnerioa
	109 Hassioa ← Meitnerioa → Darmstadtioa
; 109	Mt
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Meitnerioa, Mt, 109
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala	9, 7, d
Masa atomikoa	(278) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	ustez [Rn] 5f14 6d7 7s2; (iridioan oinarritutako ustea)
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 18, 32, 32, 15, 2
Propietate fisikoak
Egoera	uset solidoa
Propietate atomikoak
Isotopo egonkorrenak

Meitnerioa elementu kimiko sintetiko bat da, zeinen sinboloa Mt den eta bere zenbaki atomikoa 109. 7. periodoko 9. taldean kokatzen den d serieko elementu transaktinido bat da.

Meitnerioa 1982ko abuztuaren 29an sintetizatu zuen lehen aldiz Peter Armbrusterrek. Gottfried Münzenbergek zuzendutako Alemaniako ikerketa talde batek, Darmstadteko Ioi Astunen Ikerketa Institutuan (Gesellschaft für Schwerionenforcement). Taldeak ${\ce {^{209}_Bi}}$ bonbardatuz lortu zuen, ${\ce {^{58}_Fe}}$ nukleo azeleratuekin. Elementu horren sorrerak fusio nuklearreko teknikak erabil zitezkeela erakutsi zuen, batez ere, nukleo astun berriak sortzeko.

Lise Meitner, jatorri austriar eta suediarreko matematikari eta fisikariaren omenez izendatu zen elementua.

Isotopoak

Meitnerioak ez du isotopo egonkorrik, ezta berez sortzen denik ere. Hainbat isotopo erradioaktibo sintetizatu dira laborategian, bi atomo fusionatuz edo elementu astunagoen gainbehera behatuz. Meitnerioaren zortzi isotopo ezberdin deskribatu dira 266 ^[1], 268, 270 eta 274-278 masa-zenbakiekin, eta horietako bik, ${\ce {^{268}_Mt}}$ eta ${\ce {^{270}_Mt}}$ ^[2] , egoera metaegonkor egiaztatu gabeak dituzte.

Meitnerioaren isotopo guztiak oso ezegonkorrak eta erradiaktiboak dira; orokorrean, isotopo astunenak arinenak baino egonkorragoak dira. ${\ce {^{278}_Mt}}$ ezagutzen den isotoporik egonkorrena eta astunena da.

Izendapena

Mendeleeven nomenklaturaren arabera, izen gabeko eta aurkitu gabeko elementuak bezala adierazi dira. Honen arabera, meitnerioa eka-iridium bezala deitu behar zen. 1979an, IUPACek zenbait gomendio argitaratu zituen, haien artean, elementuari "unnilennium" izena ematea.^[3] Nahiz eta komunitate kimikoan oso erabilia izan maila guztietan, kimikako ikasgeletatik ikasliburu aurreratuetaraino, gomendioak ez ziren kontuan hartu arlo horretako zientzialarien artean, eta "109 elementua" deitzen zioten, E109, (109) sinboloarekin, edo, besterik gabe, "meitnerium" izena erabiltzen zuten.

Meitnerio izena 104tik 109ra bitarteko elementuen izenei buruz eztabaidatu zen, baina meitnerium izan zen proposamen bakarra eta ez zen inoiz eztabaidatu.1994an, IUPACek gomendatu zuen izena, eta 1997an onartu zen ofizialki.

Aurreikusitako propietateak

Propietate nuklearrez gain, meitnerioaren edo bere konposatuen propietaterik ez da neurtu, bere ekoizpena oso mugatua eta garestia delako. Gainera, oso azkar gainbeheratzen dira. Meitnerio metalaren propietateak oraindik ez dira ezagutzen eta iragarpenak baino ez daude.

Propietate Kimikoak

Meitnerioa trantsizio metalen 6d serieko zazpigarren elementua da, eta platinozko metalen oso antzekoa izan beharko luke. ^[4]Bere ionizazio potentzialei eta erradio atomiko eta ionikoari buruzko kalkuluak, bere iridio homologo arinagoaren antzekoak dira, hau da, meitnerioaren oinarrizko propietateak 9 elementuen (kobaltoa, rodioa eta iridioa) propietateen antzekoak dira.

Meitnerioaren balizko propietate kimikoen iragarpenak ez du arreta handirik jaso azkenaldian. Meitnerioa metal noblea izatea espero da. Espero da elektrodoen potentzial estandarra Mt3+/Mt bikotearentzat 0,8 V izango dela. 9 elementu arinenen oxidazio-egoera egonkorrenetan oinarrituta, metitnerioaren oxidazio-egoerarik egonkorrenak +6, +3 eta +1 izango direla aurreikusten da, eta +3 egoera egonkorrena izango da soluzio urtsuetan.

Propietate Fisikoak

Espero da meitnerioa elementu solidoa izatea baldintza normaletan, eta aurpegian zentratutako kristal kubikoko egitura bat bereganatzea^[5]. Oso metal astuna izan beharko luke, 27 eta 28 g/cm3 bitarteko dentsitatea duena. ^[6]^[7]Meitnerioa paramagnetikoa izatea ere aurreikusten da^[8].

Kimika experimentala

Meitneriuma taula periodikoko lehen elementua da, eta oraindik ez da haren kimika ikertu. Oraindik ez da meitneriumaren ezaugarri kimikoen inolako zalantzarik gabeko zehaztapenik ezarri, meitnerium isotopoen bizitza erabilgarriaren iraupen laburragatik eta oso eskala txikian azter daitezkeen konposatu lurrunkorren kopuru mugatu batengatik. Nahiko lurrunkorrak izan daitezkeen meitnerium-konposatu bakanetako bat meitnerio hexafluoruroa da (MtF), iridio hexafluorurozko bere homologoa bezala (IrF6). Azkeneko hau, 60 °C-tik gora lurrunkorra da eta, beraz, meitneriumaren konposatu analogoa ere nahiko lurrunkorra izan daiteke; oktafluoruro lurrunkor bat (MtF) ere posible izan liteke. ${\ce {^{278}_Mt}}$ , meitnerio isotoporik egonkorrena zela frogatu zen. Bereizketa eta detekzioa modu jarraituan egin behar dira, elementu astunenen errendimenduak elementu arinenenak baino txikiagoak izango direla aurreikusten baita; bohriumerako eta hassiorako erabilitako bereizketa teknika batzuk berrerabili ahal izango lirateke. Hala ere, meitnerioaren kimika esperimentalak ez du kopernio a liverumorium elementurik astunenek adinako arretarik jaso.

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Barber, Robert C.; Greenwood, N. N.; Hrynkiewicz, A. Z.; Jeannin, Y. P.; Lefort, M.; Sakai, M.; Ulehla, I.; Wapstra, A. H. et al.. (1993-01-01). «Discovery of the transfermium elements. Part II: Introduction to discovery profiles. Part III: Discovery profiles of the transfermium elements (Note: For Part I see Pure Appl. Chem., Vol. 63, No. 6, pp. 879-886, 1991)» Pure and Applied Chemistry 65 (8): 1757–1814. doi:10.1351/pac199365081757. ISSN 1365-3075. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).
↑ Kondev, F.G.; Wang, M.; Huang, W.J.; Naimi, S.; Audi, G.. (2021-03-01). (Macintosh; Intel Mac OS X 10_15_7) AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko) Chrome/110.0.0.0 Safari/537.36 Citoid/WMF (mailto:noc@wikimedia.org)&ssu=&ssv=&ssw=&ssx=eyJ1em14IjoiN2Y5MDAwNDY2NGM5NjEtNTgxOC00OWIxLTg3NWQtYmEyM2EzNzFmZjFjMS0xNzI5NzYyNjQ3MjEyMC02NTI3YmY5NTc1ZDgyOWU4MTAiLCJfX3V6bWYiOiI3ZjYwMDBhZjI3ZWNkMS0xODI0LTRjMzktYjFjYS02OGE1NGM3ZGU1ZWYxNzI5NzYyNjQ3MjEyMC1hZmZjNmM1M2M5ODBjNzE5MTAiLCJyZCI6ImlvcC5vcmcifQ== «The NUBASE2020 evaluation of nuclear physics properties *» Chinese Physics C 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae. ISSN 1674-1137. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).
↑ (Alemanez) «Recommendations for the Naming of Elements of Atomic Numbers Greater than 100» Pure and Applied Chemistry 51 (2): 381–384. 1979-01-01 doi:10.1351/pac197951020381. ISSN 1365-3075. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).
↑ (Ingelesez) Griffith, By W. P.. (2008-04-01). «The Periodic Table and the Platinum Group Metals» Platinum Metals Review 52 (2): 114–119. doi:10.1595/147106708X297486. ISSN 0032-1400. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).
↑ Östlin, A.; Vitos, L.. (2011-09-01). «First-principles calculation of the structural stability of 6d transition metals» Physical Review B 84: 113104. doi:10.1103/PhysRevB.84.113104. ISSN 0163-1829. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).
↑ Gyanchandani, Jyoti; Sikka, S. K.. (2011-05-01). «Physical properties of the 6d-series elements from density functional theory: Close similarity to lighter transition metals» Physical Review B 83: 172101. doi:10.1103/PhysRevB.83.172101. ISSN 0163-1829. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).
↑ «Nuclear Radiation» Nuclear and Radiochemistry: Fundamentals and Applications: 75–94. 1997-06-26 doi:10.1002/9783527612895.ch06. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).
↑ Saito, Shiro L.. (2009-11-01). «Hartree-Fock-Roothaan energies and expectation values for the neutral atoms He to Uuo: The B-spline expansion method» Atomic Data and Nuclear Data Tables 95: 836–870. doi:10.1016/j.adt.2009.06.001. ISSN 0092-640X. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[1] (Ingelesez) Barber, Robert C.; Greenwood, N. N.; Hrynkiewicz, A. Z.; Jeannin, Y. P.; Lefort, M.; Sakai, M.; Ulehla, I.; Wapstra, A. H. et al.. (1993-01-01). «Discovery of the transfermium elements. Part II: Introduction to discovery profiles. Part III: Discovery profiles of the transfermium elements (Note: For Part I see Pure Appl. Chem., Vol. 63, No. 6, pp. 879-886, 1991)» Pure and Applied Chemistry 65 (8): 1757–1814. doi:10.1351/pac199365081757. ISSN 1365-3075. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[2] Kondev, F.G.; Wang, M.; Huang, W.J.; Naimi, S.; Audi, G.. (2021-03-01). (Macintosh; Intel Mac OS X 10_15_7) AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko) Chrome/110.0.0.0 Safari/537.36 Citoid/WMF (mailto:noc@wikimedia.org)&ssu=&ssv=&ssw=&ssx=eyJ1em14IjoiN2Y5MDAwNDY2NGM5NjEtNTgxOC00OWIxLTg3NWQtYmEyM2EzNzFmZjFjMS0xNzI5NzYyNjQ3MjEyMC02NTI3YmY5NTc1ZDgyOWU4MTAiLCJfX3V6bWYiOiI3ZjYwMDBhZjI3ZWNkMS0xODI0LTRjMzktYjFjYS02OGE1NGM3ZGU1ZWYxNzI5NzYyNjQ3MjEyMC1hZmZjNmM1M2M5ODBjNzE5MTAiLCJyZCI6ImlvcC5vcmcifQ== «The NUBASE2020 evaluation of nuclear physics properties *» Chinese Physics C 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae. ISSN 1674-1137. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[3] (Alemanez) «Recommendations for the Naming of Elements of Atomic Numbers Greater than 100» Pure and Applied Chemistry 51 (2): 381–384. 1979-01-01 doi:10.1351/pac197951020381. ISSN 1365-3075. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[4] (Ingelesez) Griffith, By W. P.. (2008-04-01). «The Periodic Table and the Platinum Group Metals» Platinum Metals Review 52 (2): 114–119. doi:10.1595/147106708X297486. ISSN 0032-1400. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[5] Östlin, A.; Vitos, L.. (2011-09-01). «First-principles calculation of the structural stability of 6d transition metals» Physical Review B 84: 113104. doi:10.1103/PhysRevB.84.113104. ISSN 0163-1829. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[6] Gyanchandani, Jyoti; Sikka, S. K.. (2011-05-01). «Physical properties of the 6d-series elements from density functional theory: Close similarity to lighter transition metals» Physical Review B 83: 172101. doi:10.1103/PhysRevB.83.172101. ISSN 0163-1829. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[7] «Nuclear Radiation» Nuclear and Radiochemistry: Fundamentals and Applications: 75–94. 1997-06-26 doi:10.1002/9783527612895.ch06. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[8] Saito, Shiro L.. (2009-11-01). «Hartree-Fock-Roothaan energies and expectation values for the neutral atoms He to Uuo: The B-spline expansion method» Atomic Data and Nuclear Data Tables 95: 836–870. doi:10.1016/j.adt.2009.06.001. ISSN 0092-640X. (Noiz kontsultatua: 2024-10-24).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]