Kaftan

Kaftan

Kaftan (persierazko خفتان hitzetik ekarria) aurretik botoiak dituen kotoizko edo zetazko jantzia da, mahukak dituena, orkatiletaraino iristen dena eta gerriko batekin janzten dena.

Otomandar kaftanak

Otomandar sultanek jantzitako kaftanak Istanbulgo Topkapı jauregiko bildumarik bikainenetako bat dira. Horietako batzuk hain dira baliotsuak, non opariak bezala eman baitzitzaizkien dignatario eta jeneral garaile garrantzitsuei jai erlijiosoetan zehar (ikus «khalat»).

Kaftanak sarritan aurrean eta mahuketan brodatuak zituzten, baina, otomandarren agintaldian zehar beste gauza guztiak bezala, koloreei, patroiei, begiztei eta botoiei dagokienez ordena hierarkiko zorrotz baten mende zeuden, jantzi behar zuen pertsonaren mailaren arabera aukeratzen zirenak.

XIV. mendean kolore leuneko patroi handiak erabili zituzten, mende-aldaketarekin txikiago eta deigarriago bihurtu zirenak. XVII. mendearen bigarren erdialderako oihalik preziatuenak yollu- brodatu ezberdineko zerrenda bertikalak eta patroi txikiak, Selimiye oihalak deituak- zituztenak ziren.

Ehun gehienak Istanbulen eta Bursan egiten zituzten, baina batzuk Venezia, Genova, Persia, India eta Txina bezalako leku urrunetatik inportatu zituzten. Bakoitzak oso ezaugarri espezifikoak zituen eta modu ezberdinean bataiatzen zen: belusa, aba, bürümcük, canfes, gatma, gezi, diba (persieraz: ديبا‎), hatayi, kutnu, kemha, seraser (persieraz: سراسر‎), serenk, zerbaft (persieraz: زربفت‎), tafta (persieraz: تافته‎) eta beste asko. Kolore erabilienak «txinatar urdina», «turkiar gorria», bioleta, pişmis ayva edo irasagar egosia, eta azafrai horia izan ziren.

Istanbulgo Topkapı Museoak otomandar kaftanen eta ehunen bilduma handia du.

Marokoar kaftanak

Otomandar Inperioak ez zuen inoiz Marokoren kontrolik izan, eta horregatik Marokok kaftan autoktono bat izan zuen urte askoan Otomandar Inperioa sortu aurretik. Kaftana, marokoar jostunek (Maalem) estilizatu eta aldatu zuten marindar dinastiaren garaian, eta eskualdeko erregeen janzkera izan zen. Ondoren, herriak jantzi bezala hartu zuen Saadi dinastiaren garaian.

XIII. mendearen hasieratik, Fez hiria bere ehun-fabrikengatik zen ezaguna: garai hartan 3.046 izan ziren guztira. Marokoko marindar dinastiako sultanek brokatu-kaftan bana bidali zuten opari gisa Otomandar Inperioko sultan berri bakoitzera, otomandar sultanaren lehen jabetza izan zedin.

Historikoki, Marokoko kaftanen estilo eta diseinu ugari daude, hirien arabera, hala nola Tetuan, Fez, Rabat, Sale eta Marrakexekoak. Brokatuzkoak, belusezkoak, zetazkoak eta beste oihal mota askotakoak izan daitezke.

Marokon, kaftanak emakumeentzako soineko gisa egokitu dira aro modernoan, eta Turkiako baliokideen aldean oso desberdinak dira. Marokoko kaftana ezberdina da bere jatorri persiar eta andalustarrari esker eta hiri nagusietan berezitasunak garatu zituen Marokoko artisautzari esker, hala nola Fezen (Joher soinekoa), Tetuanen (Keswa Lakbira edo Chedda Chamalia) eta Rabaten (Touqida).

Kaftana, bertsio sinple eta modernoan takchita ere deitua, Marokoko soineko tradizionalen osagaietako bat da. Takchitak ez bezala, kaftan hitza erabiltzen dute janzkera tradizionala izendatzeko.

Kaftanak batzuetan informalak eta formalak izan daitezke, oihalen eta estiloaren arabera.

Errusiar kaftanak

Errusian, kaftan hitza beste jantzi mota bat izendatzeko erabiltzen dute, gizonezkoen jantzi luze moduko bat, mahuka estuekin. XIX. mendean kafan errusiarrak ziren kanpoaldeko janzkera mota hedatuena nekazari eta merkatarien artean. Gaur egun, sinestun zahar gehienek erlijio-erritual gisa erabiltzen dituzte.

Batik kaftanak

Hego-ekialdeko Asian, batik kaftanak eskualdeko klima tropikal beroan freskura sentsazioa lortzeko egiten dituzte. Batik nahiko aldaezina bada ere, ehun mota desberdinak erabiltzen dituzte, zetatik biskosara. Lore-diseinuek eta diseinu abstraktuek eragin handia dute eskualde honetako kaftanetan.