[go: up one dir, main page]
Edukira joan

Edith Marion Patch

Wikipedia, Entziklopedia askea
Edith Marion Patch

Bizitza
JaiotzaWorcester, 1876ko uztailaren 27a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
BizilekuaEdith Marion Patch House (en) Itzuli
Minneapolis
Orono (en) Itzuli
HeriotzaOld Town, 1954 (77/78 urte)
Hobiratze lekuaHope Cemetery (en) Itzuli
Familia
Ezkontidea(k)ezkongabea
Hezkuntza
HeziketaMaineko unibertsitatea
South High School (en) Itzuli 1896)
Minnesotako Unibertsitatea
Cornell Unibertsitatea 1911) Doktoretza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakentomologoa
Enplegatzailea(k)Maineko unibertsitatea  (1904 -  1955)
InfluentziakCharles Dayton Woods (en) Itzuli, John Henry Comstock (en) Itzuli eta Anna Botsford Comstock (en) Itzuli
KidetzaEntomological Society of America (en) Itzuli
Find a Grave: 134943217 Edit the value on Wikidata

Edith Marion Patch (Ameriketako Estatu Batuak, 1876ko uztailaren 27a – 1954ko irailaren 28a) estatubatuar entomologo eta idazlea izan zen. Worcesterren (Massachusetts) jaioa, Minnesota-ko Unibertsitateko gradua jaso zuen 1901ean, eta, hasiera batean, ingeleseko irakasle izateko karrera bati ekin zion, Maine-ko Unibertsitateko entomologia saila antolatzeko aukera jaso aurretik. Bera 1904an entomologia saileko buru bihurtu zen, eta, nahiz eta gizonezko lankide batzuek emakumezkoentzako departamentu buru bat izateko errezeloak izan, bera postu horretan egon zen 1937an erretiroa hartu zuen arte.[1]Patch ezaguna da Estatu Batuetako lehen emakume entomologo profesional arrakastatsua izateagatik.[2]

Patch-ek Maine-ko unibertsitatetik lortu zuen master gradua 1910ean, eta Cornell-eko Unibertsitatetik doktoretza bat Ithacan, New Yorken, 1911n. Bere ibilbidean zehar, abfidoetan aditua izan zen eta 1938an Abfidoen Elikagai Landareen Katalogoa argitaratu zuen. American Nature Study Society-ko presidente aukeratu zuten, eta 1930ean Estatu Batuetako Elkarte Entomologikoko lehen emakume presidentea bihurtu zen. Patch-ek Old Town-en (Maine) duen egoitza 2001ean gehitu zitzaion Leku Historikoen Erregistro Nazionalari.[3]

Hegaztien istorioak

Bizitza goiztiarra

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Edith Marion Patch izan zen William Whipple Patch Jr. eta Salome Jenks-en sei haurretatik gazteena. AEBetako gerra zibilaren ondoren, familia New Vinton-era (Iowa) joan zen bizitzera, baina 1872an Worcester-era itzuli zen. Bere historia naturalarekiko interesa gaztetan agertu zen eta bere etxetik hurbil balantzaka ibiltzen zen, bertan ikusitako animaliak, loreak eta landareak aztertuz. Familia Minneapolis-era (Minnesota) joan zen bizitzera 1881ean, zortzi urte zituela, eta, gero, bi urte geroago atera zen berriro landara, historia naturalean zituen interesak berriro martxan jarri ahal izan zituenean. Artean eskolan zegoela, nahikoa zekien, lehiaketa batean saria irabazi zion monarka tximeletari buruzko idazlan bat idazteko. [4]John Henry Comstocken "Intsektuak Aztertzeko Eskuliburua"-ren kopia batean 25 dolarreko saria inbertitu zuen, Anna Botsford Comstocken ilustrazioekin. 1896an Minneapolis.eko Hegoaldeko Bigarren Hezkuntzako Eskolan graduatu ondoren, Minnesota-ko Unibertsitatera joan zen Patch, eta lizentziatura batekin graduatu zen 1901ean. Hasieran ezin izan zuen lan egokirik aurkitu entomologo gisa, eta bi urte eman zituen ingelesa irakasten bigarren mailako eskola batean, baina bere aukera izan zuen Charles D. Woods doktoreak ordaindu gabeko lanpostu bat eskaini zionean. Maine-ko Unibertsitatean egin zuten lana, Maineko Nekazaritzako Esperimentu Estazioan, entomologia sail bat sortzeko. Hurrengo urtean lanaldi osoko enplegu bat eman ziotenean, Woodsek merituagatik izendatzeko erabakia adierazi zuten, eta ez generoagatik.[4]

Ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Patch eta Maine-ko nekazaritza-esperimentazioko estazioko beste langile batzuk c. 1915

Patch beti arduratu zen entomologiaren aplikazio praktikoez, eta Maine-ko nekazaritza eta baratze laboreen eta baso zuhaitzen izurriteei buruzko boletinak idatzi zituen. Bere espezialitatea abfidoen familia zen, bere bizitza-historia konplexuekin, birusak transmititzeko gaitasunarekin eta bere txandakako landare ostalariekin. Baliteke hautu horretan eragina izatea Oestlund irakaslearekin lan egin izanagatik, Minnesota-n, Unibertsitatera joan aurretik. Maine-ko Unibertsitatean egon zen bere ibilbide osoan, bere maisutasuna 1911n lortu zuen eta doktoretza Cornelleko Unibertsitatean urtebete geroago. Cornellen zegoela, Comstock familiaren lagun egin zen. 80 artikulu zientifiko argitaratu zituen: Áfidoak, haien identifikazioa, biologia eta ingurumenean betetzen zuten papera. Deskubrimendu garrantzitsu bat egin zuen, belar batean negua eman duen meloi-anfidoaren arrautzak (Sedum purpureum), eta belar hori inguruetatik kentzeak laboreen infestazioa murriztu zuela hurrengo urtean. 1938an, liburu garrantzitsu bat argitaratu zuen Food Plant Catalogue of the Aphids, (Áfidoen Elikagai Landareen Katalogoa), eta bertan, zenbait akido-espeziek erabiltzen zituzten landare ostalarietan egindako aurkikuntzak zerrendatzen zituen.[5]

Maine Agricultural Experiment Station Bulletin aldizkarian ere artikuluak argitaratu zituen eta publiko orokorrarentzat beste batzuk idatzi zituen baratzeko aldizkarietan eta Atlantic Monthly Magazine, Maine-ko naturalista eta hilabetekari zientifikoan. Izurriteak kontrolatzeko intsektuak onuragarriak izan zitezkeela konturatu zen, eta ez zuen onartu plagizidak bereizi gabe aplikatzea. Honetan, bere ideiek Rachel Carson eta bere Silent Spring (Udaberri Isila) berrogei urtez aurreratu zuten. Patch-ek Aphididae-ren bilduma zabala egin zuen, eta Kanadako Bilduma Nazionalaren zati gisa mantentzen da Ottawa-n. Espezie bakoitzaren hegaldun eta hegalik gabeko formak zituen, eta ikertzaileek asko erabili dute. Munduko agintaritzat hartu zuten, eta bere ohoretan izendaturiko bi genero, bost espezie eta subespezie bat zituen. Bera izan zen deskribatu berri diren hainbat espezieren egilea.[6]

1924an, Maine-ko Nekazaritzako Esperimentu Estazioa zuzendu zuen lehen emakumea izan zen Patch. 1926an, Entomologo Ekonomikoen Elkarte Amerikarraren Nomenklatura Batzordea izendatu zuten, eta, ondoren, Amerikako Entomologia Elkartea bihurtu zen.

Patch American Nature Study Society-ko presidente aukeratu zuten 1930ean. Urte berean, bera ere Amerikako Elkarte Entomologikoko lehen emakume presidentea bihurtu zen, legeak menderatutako gizarte horrek emakume gutxi onartu zituen garaian. Bere karreraren amaiera aldera, Maine-ko Unibertsitateak ohorezko doktoretza eman zion 1937an, eta 1940an Sigma Delta Epsilon ohorezko senidetasun zientifikora bultzatu zuten.

Idazle ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
50 akreko etxea, Stillwater ibaiaren ondoan, Old Town-en, Maine-n

Doktoregoa eskuratu ondoren, Patch-ek haurrei zuzendutako historia naturalari buruzko liburuak eta aldizkarietako artikuluak idazteari ekin zion, mundu naturalarekiko interesa eta gogoa pizteko. Pine Cone Publishing Company-k argitaratu zituen hasieran, Orono-n, eta badirudi bere enpresa propioa izan zela. 1913an, Patch-ek Dame Bug and her Babies argitaratu zuen, intsektuen amei eta haien seme-alaba txikiei buruzko 18 istorioz osatutako bilduma. Honek, Patchen pasio bat piztu zuen, bere idazkien bidez, adimen gazteak naturari buruz hezten jarraitzeko. Little Gateways to Science argitalpen gehigarriak 12 hegaztiren historia eta giza jarduerak natur munduan izan ditzakeen eragin desegokiak kontatu zituen. Geroago, haurrentzako historia naturaleko idazlea izan ondoren, Macmillan editore ezagunenek hartu zuten. Haiekin ekoitzi zituen Holiday Series (Oporretako Seriea), hainbat habitatetan aurkitutako basabizitza eta landareei buruzkoa; the Neighbor Series (Bizilagunen Seriea,) animalia basatiei buruzko informazioarekin beren ingurune naturaletan; eta Zientzietako Irakur-liburuak eskoletarako, zortzigarren mailara arteko umeentzako zientzia gaiak estaliz.[7]

Patch etxea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1913an, Patchek Old Town-en (Maine) 50 akre lur zituen etxalde zahar bat erosi zuen eta bertan bizi izan zen bere bizitza osoan. "Braeside" deitu zion etxeari, baina geroago "Patch House" bezala ezagutu zen. 1840ko hamarkadan eraikia, "Braeside" banku esan nahi duen brae hitz eskoziarretik eratorria da, Stillwater ibaiaren ondoan duen kokapenari dagokiona. Lorategiko 50 akre ditu, intsektuen elkarte zalapartatsuen etxea, eta Patch-ek mundu naturalari buruz ikasten eta idazten eman zuen denbora libre gehiena.[8] Etxaldea Maine-ko Unibertsitatearen jabetzara pasatu zen hil ondoren, eta ikasleen ostaturako erabili zuten. Laurogeita hamarreko hamarkadarako, hainbat segurtasun koderen urraketatzat jotzen zen, eta eraispenetara bideratzen zen; akordio bat hitzartu zuten, suhiltzaileentzako entrenamendu ariketa gisa erre zedin ahalbidetzeko. 1997an, sutan igo baino egun batzuk lehenago, aktibistek Maine-ko jabetza mehatxatuenen zerrendan gehitzea lortu zuten, eta ondorengoentzat salbatu zen.[9] 2001ean, Leku Historikoen Erregistro Nazionalera gehitu zen.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Stadler, Marta Macho. (2024-07-27). «Edith Marion Patch, entomóloga» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-09-18).
  2. ↑ Today, Entomology. (2015-08-13). «Remembering Edith Patch, the First Female President of the Entomological Society of America» Entomology Today (Noiz kontsultatua: 2024-09-18).
  3. ↑ «Patch, Edith Marion» Encyclopedia of Entomology (Springer Netherlands): 1641–1641. 2005  doi:10.1007/0-306-48380-7_3114. ISBN 978-0-306-48380-6. (Noiz kontsultatua: 2024-09-18).
  4. ↑ a b «Wayback Machine» web.archive.org 2014-03-06 (Noiz kontsultatua: 2024-09-18).
  5. ↑ Danuta Bois. (1998). Edith Marion Patch. Distinguished Women of the Past & Present.
  6. ↑ «About Edith Marion Patch» The Friends of Dr. Edith Marion Patch 2013-04-17 (Noiz kontsultatua: 2024-09-18).
  7. ↑ Gibbs, K. Elizabeth. «Creative Writings of Edith Patch» EdithPatch.
  8. ↑ Today, Entomology. (2015-08-13). «Remembering Edith Patch, the First Female President of the Entomological Society of America» Entomology Today.
  9. ↑ «Braeside: The Edith Marion Patch House» Patch Newsletter Spring 2001.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Library resources in your library and in other libraries by Edith Marion Patch (Liburutegiko baliabideak)
  • Works by or about Edith Marion Patch at the Internet Archive (Bere lanak Interneten)
  • Collection guide to the Patch, (Edith M.) papers (1900-1991)Maineko Unibertsitateko Raymond H. Folger-eko Liburutegi Bereziko Patch bildumaren gida, (Edith M.) dokumentuak (1900-1991)
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Edith_Marion_Patch&oldid=9950919"(e)tik eskuratuta