Dantza

Artikulu hau artearen alorrari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Dantza (filma)».

Bi dantzari moderno.

Dantza talde bateko kideak.

Amerikako jazz dantza talde bateko kideak

Ugandako gazteak dantzan, bakearen aldeko ekitaldi batean

Dantza gorputz mugimendu zehatz eta kateatuen segida bat da, batez ere, doinu baten arabera egiten dena. Mugimendu hauek balio estetiko eta sinbolikoa dute, eta kultura zehatz bateko behatzaileek eta dantza bera egiten dutenek dantza gisa ikusi behar dute. Dantzak, euren koreografiaren arabera sailka daitezke, mugimendu multzoaren arabera edo euren leku edo jatorri historikoaren arabera.

Bereizketa garrantzitsu bat egon ohi da kontzertu-dantza eta parte-hartze dantzaren artean, nahiz eta bi kategoria hauek ez dauden beti bereizita, biek izan dezakete funtzio bereziren bat: soziala, zeremoniala, lehiakorra, erotikoa, martziala edo sakratua eta liturgikoa. Giza mugimenduaren beste espresio batzuek ere dantzaren antzeko ezaugarriak dituztela esan ohi da, adibidez arte martzialak, gimnasia, irristaketa artistikoa, igeriketa sinkronizatua edo atletismoari lotutako beste hainbat espresio.

Ezaugarriak

Gorputzaren mugimenduetan dantzak, erritmikoki edo ez, musika izan dezake lagungarri. Bestela, dantzaria da arlo honetako artista, eta koreografia dantzak sortzeko jarduna. Komunikazio modu bat da, dantzariek nahiz eta ahozko hizkuntza ez erabili, sentimendu eta keinuekin beren egoera adierazten dutelako.

Dantza estiloarekin bat datorren arropa erabiltzen da; baina adierazi nahi denaren arabera ere jantzi daiteke (gehienetan dantzariak arropa erosoekin janzten dira ondo mugitu ahal izateko). Dantzatzeko, ez dago jende kopuru finkorik. Jende kopurua dantza mota bakoitzari moldatzen zaio. Dantzak, gorputza ondo mugitu ahal izateko baldintza fisiko bat behar da, hala nola malgutasuna edukitzea. Dantzatzeko mugimendu desberdin asko egin behar dira eta horietako asko egiteko malgua izan behar da.

Historia

Brontzezko greziar estatua bat, K.a III. MENDEKO Alexandriako dantzari bat erakusten duena.

Natarajako Shiva (Dantzaren jauna)

Gizarteak Antzinarotik egin du dantzan, eta dantzak berehala hartu zuen magia edo erlijio kutsua. Hasieran, erritmoa eskuz, perkusioz eta kantuz eman ohi zen. Hebrearrek eta egiptoarrek beren erritu dantzei buruzko aztarna ugari utzi zuten.

Indian punta-puntako artetzat zeukaten, eta eragin zuzena izan zuen zibilizazioaren bilakaeran. Grezia klasikoak bihurtu zuen gehienbat dantza arte bereizi, musika eta poesiarekin lotuta. Antzerkirako dantza bereziak sortu ziren.

Erroman, berriz, errealistagoak izaki, dantza figuratiboaren zaleago izan ziren. Errealismoa gehiago eman zen Bizantzion. Dantzaren bilakaerak Erdi Aroan barrena segitu zuen (herio dantza, adibidez) eta Pizkundean Frantzian eta Italian izan zuen loraldia, eta folklore bihurtu zen.

Dantza batzuk handikienak ziren (zarabanda, pabana), eta besteak herrikoiak (gallarda, esaterako). Orduan galdu zuen dantzak erlijio eta erritu kutsua eta hartu zuen arte maila; hots, sormen lan bihurtu zen. Gaur egun dantza ondo pasatzeko edo sentimenduak adierazteko erabiltzen dugun ekintza bat da.

Jatorriak

Dantzaren ebidentzia goiztiar arkeologikoen artean, Indiako Bhimbetka harkaitz aterpetxeetan 9.000 urteko margolanak eta dantza figurak irudikatzen dituzten Egiptoko hilobietako pinturak daude, K. a. 3300 urtekoak. Hizkuntza idatziak asmatu aurretik, dantza belaunaldi batetik bestera istorioak transmititzeko ahozko eta interpretazio metodoen zati garrantzitsua zela ondorioztatu zen. Dantzaren erabilera transe estatiko eta sendatze erritualen egoeretan (gaur egungo kultura "primitibo" askotan ikusi den bezala, Brasilgo oihanetik Kalahari basamortura), dantzaren garapen sozialaren beste faktore goiztiarra izan zela uste da.

Dantzari buruzko erreferentziak oso goiz grabatutako historian aurki daitezke; Platonek, Aristotelesek, Plutarkok eta Luzianok greziar dantzari (horos) egiten diote erreferentzia. Biblia eta Talmud-ek dantzarekin lotutako gertakari ugari aipatzen dituzte eta 30 dantza-termino desberdin baino gehiago biltzen dituzte. Neolito garaian Txinako zeramikan, pertsona taldeak errenkadan dantzan agertzen dira eskutik helduta, eta "dantza" lehen hitz txinatarra orakulu hezurretan idatzita aurkitzen da. Dantza zehatzago deskribatzen da Lüshi Chunqiu-n. Antzinako Txinan dantza primitiboa sorginkeriarekin eta xamanismoarekin lotzen zen.

Kristo aurreko lehenengo milurtekoan Indian, eguneroko bizitzako alderdiak kodetzen saiatu ziren testu ugari idatzi ziren. Bharata Muniren Natyashastra (literalki "dramaturgia testua") goiko testuetako bat da. Antzerkiari buruzkoa da batez ere, eta bertan dantzak paper garrantzitsua betetzen du Indiako kulturan. Dantza lau motatan sailkatzen du: laikoa, errituala, abstraktua eta interpretatiboa, eta eskualdeko lau moduetan. Testuak eskuekin (mudrak) hainbat keinu lantzen ditu eta gorputz-adar, pauso eta abarren mugimenduak sailkatzen ditu. Orduz geroztik, dantzak tradizio indartsu bat jarraitu du Indian, garai modernora arte, non Bollywoodeko kulturan, erritualean eta, batez ere, entretenimendu industrian funtzionatzen jarraitzen duen. Era berean, dantza garaikidearen beste modu asko dantza historiko, tradizional, zeremonial eta etnikoetan koka daitezke.

Erdi Aroa

Erdi Aroko dantzak ulertzeko iturriak mugatuak dira, soilik, margolanetan eta argiztapenetan agertzen diren irudikapen interesgarri batzuek osatzen dituzte. Dantzen adibide musikatuak garaiko literatura testuetan agertzen dira. Dantzari buruzko lehen deskribapen zehatzak 1451. urtekoak dira, Italian, hau da, Mendebaldeko Europan Pizkundea hasi ondoren.

Erdi Aroaren amaieran, mendez mende jorratu ziren ezaugarri batzuk finkatuta geratu ziren. Gorteko dantzak bikote mistoak finkatu zituen, baina formazio handiago batean. Basse Dance mota ikusten da ilustrazio gehienetan, beharbada, artistek errazago irudikatzen zutelako. Dantza herrikoiak, folk dantza modernoarekin, Britainia Handiko country dantzarekin eta beste estilo batuzekin lotuta, kementsuagoak izaten ziren.

Pizkundea

Pietro Longhiren, La lezione di danza ("Dantza ikastaroa"), 1741, Venezia, Gallerie dell'Accademia.

Pizkunde garaiko dantzak dantza historikoen talde zabalekoak dira. Pizkunde garaian, dantza nazionalen eta gorte-dantzen arteko bereizketa egin zen. Gorteko dantzek dantzariak entrenatuak izatea eskatzen zuten, eta askotan, erakustaldi eta entretenimendurako izaten ziren; herrialdeko dantzak, berriz, edozein pertsonak egin ditzake. Gortean, sarritan, entretenimendu formalaren ondoren, herrialdeko dantza-ordu asko izaten dira, eta bertaratutako guztiak elkar daitezke.

Chiarantana edo Chiaranzana bezalako landa-dantza gisa deskribaturiko dantzak herrikoiak izan ziren aldi luze batean (bi mendetan dantza honen kasuan). Pizkundeko dantza bola batekin konpara daiteke.

Gorteko dantzen ezagutzak herrialdeko dantzena baino hobeto iraun du, maisu-maistrek eskuizkribuetan eta geroago liburu inprimatuetan jaso zituztelako.

Dantzaren jarraibide zehatzak ematen dituzten lehen eskuizkribu biziak Italian idatzi zituzten, XV. mendekoan. Lehen dantza-eskuliburu inprimatuak XVI. mendearen amaierakoak dira (Frantzia eta Italia). Ingalaterrako lehen dantza-deskribapenak Gresley eskuizkributik datoz. Hauek Cherwell Thy Wyne (Show Your Joy) Dances of fifteenth century England from the Gresley eskuizkribu gisa argitaratu ziren. Ingelesez inprimatutako lehen iturria 1651n agertu zen, Playforden lehen edizioan.

Frantzian, dantza zaharrenen artean, adarra eta dantza baxua daude. Beste batzuk, binakako dantza gehiago, XVI. mendeko korrontean agertzen dira: alemana, korrontea, gaillardea, habana, volta, etab.

1589an, Thoinot Arbeau-ren Orkestrografiak guztiak deskribatzen ditu. 34 urte geroago, Francisco de Lauzek deskribapen berria egin zuen.

XIX. mendea

Ballet dantzaren jatorria XV. mendeko Italiako Pizkundeko gorteetan dago. Dantzako maisuek nobleziako urratsak erakutsi zizkieten, eta gorteak antzezlanetan parte hartzen zuen gizarte-entretenimendu gisa.

Praktika honek zenbait mendetan iraun zuen. XVII. mendean, Luis XIV.a Frantziako erregearen agintepean balleta bere puntu gorenera iritsi zen.

XVIII. mendean, balleta Frantziako eta Italiako errege gorteetatik Parisko Operara lekualdatu zen, Jean-Baptiste Lully konpositorearen gidaritzapean. Lullyk, balleta arte serioagoan garatu nahi zuen. Bere eraginpean, ballet arte ezaguna bihurtu zen, dantzari profesionalek egiten zutena, gortesauek baino gehiago.

XVIII. mendean zehar, balletak irudi mugikorren dantza adeitsu bat transmititu zuen, artea bere eskubidez burutzeko ikuskizun gisa. Ballet antzezlanak narrazio zentral baten inguruan garatu ziren eta mugimendu adierazkor bat izan zuten, pertsonaien arteko harremanak agerian utzi zituena.

Balletaren estilo dramatikoa "ekintza balleta" bezala ezagutu zen. Balleta, lehenengo aldiz, dantzariengandik zuzenean ateratako giza emozioak adierazten saiatu zen. Aurretik dantzariek erabilitako maskarak kendu egin zituzten, eduki emozionala aurpegiko adierazpenetatik eratorri ahal izateko.

Garai hartako janzkerak oso murriztaileak ziren dantzarientzat. Nahiz eta gorputzaren erabilera adierazkorragoa bultzatu, dantzarien mugimenduak oraindik ere mugatuak ziren, material astun eta soineko korazatuengatik.

Jean Georges Noverre koreografoak 1760an dantza-erreforma eskatu zuen. Erreforma horretan, dantzarien jantziak arinagoak eta mugikortasun askatasuna ematen zutenak izatea proposatu zuen; hots, jantzi naturalisten alde egin zuen. Dantzariek, gainera, zapatila leunak zeramatzaten, oin-puntetan itsasten zaizkienak, ballerinak. Zapata diseinu horrek konfiantza ematen zion dantzariari, eta beren behatzetan dantza egitera ausartu ziren.

Erromantizismoaren garaian, fantasia, mundu espiritual, mistiko eta leku exotikoen kultura ezezagunetan inspiratutako zen gehien batean balleta. Dantza erromantikoak dantza herrikoiekiko zaletasuna berreskuratu zuen, hala nola dantza folklorikoak. Horietako asko ahanzturatik atera zituen. Balleteko jantzi klasikoa (tutua) sortu zen, lehen aldiz Giacomo Meyerbeerren Robert le Diable-ren Monjetako balletean (1831). Balleterako musika espezifikoa konposatzen hasi zen, eta Léo Delibesen Coppélia (1870) nabarmendu zen.

XX. mende hasiera

XX. mende hasieran: Ballet-etik dantza garaikidera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XX. mende hasieran balleteko balletak iraultzen hasi zirenetik, ballet klasikoaren moldea apurtzeko saiakerak eman dira. Gaur egun, ballet-teknikaren irismen artistikoa (eta musika, jauzia eta multimedia lagungarria) inoiz baino erakargarriagoa da. Ballet klasikoko obra bat sailkatzen duten mugak etengabe hedatzen, loditzen eta lausotzen ari dira, gaur egun geratzen den guztia teknikaren eromen aztarna izan arte.

XX. mende hasierako pentsamendu eta esplorazio berrien leherketan hasi ziren dantza-artista gizabanakoaren ezaugarriak, erritual eta erlijioaren beharrak, primitiboa, adierazkorra eta emozionala baloratzen. Giro hartan dantza modernoak hazkunde eztanda bat izan zuen. Bapatean askatasun berri bat sortu zen onargarritzat jotzen zena, artetzat jotzen zena, eta jendeak sortu nahi zuena. Beste gauza askoren artean balleteko janzkera eta trikimailuak bezainbeste edo harantzago baloratu zituzten bat-batean.

XX. mendeko koreografo eta dantzari moderno gehienek argi negatiboenean ikusi zuten balleta. Isadora Duncan-i itsusia iruditu zitzaion, zentzurik gabeko gimnastika besterik ez zela zihoen berak. Martha Grahamek europarra eta inperialista bezala ikusten zuen, ez zuen zerikusirik gaur egungo amerikar herriarekin. Merce Cunninghamek, ballet-teknikaren oinarri batzuk bere irakaskuntzan erabiltzen zituen bitartean, koreografia eta errendimenduari hurbildu zitzaien, formatu balletiko tradizionalaren aldean, ikuspegi erabat erradikaletik.

XX. mendea balletak ordezkatzen zuen guztitik urruntzeko garaia izan zen, inoiz ikusi gabeko sormen garaia izan zen dantzarientzat eta koreografoentzat. Astinaldi, harridura eta gogo-zabaltze garaia ere izan zen jendearentzat, dantza zer zen definitzeko.

XX. mende bukaera eta XXI. mendea

Postmodernismoa

XX. mendearen hasieran dantza modernoaren eztandaren ondoren, 1960ko hamarkadak postmodernismoaren hazkundea ikusi zuen. Postmodernismoa sinpletasunaren, gauza txikien edertasunaren, entrenatu gabeko gorputzaren edertasunaren eta sofistikatu gabeko mugimenduaren alde egin zuen. Ezezkoaren manifestu ospetsua, kanpoko mozorro, istorio eta apaingarri guztiak mugimendu gordin eta leundu gabe baten alde baztertzen zituena, agian pentsamendu-uhin horren muturra izan zen. Zoritxarrez, kanpoko jantzien, istorioen eta apaingarrien faltak ez du dantza-ikuskizun onik egiten, eta ez zen denbora asko igaro dekoratuak eta talka-balioa koreografo modernoen hiztegian berriro sartu baino lehen.

Dantza garaikidea vs. Balleta

1980ko hamarkadan, dantzak zirkulua eta dantza modernoa itxi zituen (edo, garai honetan, "Dantza garaikidea"), argi eta garbi, oso bide tekniko eta politikoa zen praktikatzaile askorentzat. Ballet klasikoarekin batera, bi arte motak baketsu bizi ziren bata bestearen ondoan, aurreko garaietako lehia eta antipatiarik gabe. Etengabeko lehia honi buruz modu adimentsuan diseinatutako iruzkin batean, azkenean Twyla Tharp (XX. mendeko dantzaren garaikideetako bat) eta balletaren lankidetza bikaina lortu zen. Gaur egun, oso giro artistiko lehiakorrean jarraitzen dugu, non koreografoak obrarik zirraragarriena ekoizteko lehian ari diren; hala ere, edertasunaren eta dantza sinestezin askoren distirak aurki daitezke oraindik, dantzaren teknikak historian inoiz baino trebetasun, indar eta malgutasun handiagoa lortu duen garai honetan.

Kale-dantza/Hip-Hop dantza

Aldi berean, masa kulturak kale dantzaren hedapena esperimentatu zuen. 1973an, Jackson 5 talde ospetsuak Robot izeneko dantza bat egin zuen telebistan (Michael Jackson artista postmodernoak koreografiatua), Richmonden (Kalifornia) landutako dantza mota bat. Gertaera honek eta dantzari beltzen (Don Cambell, adibidez) ondorengo Soul Traineko emanaldiek, nolabait, kaleko kulturaren iraultza piztu zuten. New Yorkeko B-boying-a, L.A.ko Locking-a, Fresnoko Popping-a, Oaklandeko (Kalifornia) Boogalooa, Richmondeko (Kalifornia) Robot-a, horiek guztiek beren sormen-leherketak izan zituzten 60-70eko hamarkadaren amaieran. Bakoitza bere historia, praktika, berritzaile eta oinarriekin.

XX. mendeko dantza modernoaren agerpenerako, ikusi Mary Wigman, Gret Palucca, Harald Kreutzberg, Yvonne Georgi eta Isadora Duncan.

Hip-hop dantza Clive Campbell, Kool DJ Herc eta hip-hoparen aita, 1967an Jamaikatik New Yorkera iritsi zenean hasi zen. Reggaearen hazia jaioterritik daramala, disko beraren bi plater eta kopia berdinak bere jams-ak sortzeko erabili zituen lehen DJa izatearen meritua ematen zaio. Hala ere, abesti horietan break-en (perkusio erritmoak erasokorragoak ziren atalak) hedapenak break boys eta break girls kultura bat sortzea eta horri izena ematea ahalbidetu zion. Labur b-boys eta b-girls deituak, dantzari hauek breakdance sortu zuten, orain hip-hop dantzaren giltzarri bat dena.

Dantza nazioartean

Dantza mota asko daude: dantza klasikoak (balleta), funky, hip hop, break dance, reggaeton, flamenkoa, merenguea, samba, salsa eta abar.

Afrika

Ugandiar haurrak dantza tradizionala dantzatzen

Afrikako dantza, oso garrantzitsua da gizartearentzat, eta komunitate bateko gertakari nagusiak dantzetan islatzen dira: jaiotzetarako eta hiletetarako dantzak, ezkontzakoak eta gerrakoak egiten dira. Dantza tradizionalek moral kulturala irakasten dute, hala nola tradizio erlijiosoak eta arau sexualak. Horrez gain, emozio erreprimituak eta mina askatzeko erabiltzen dute. Komunitateko kideak elkarlanean aritzera motibatzea ere da dantzaren helburua, gerren aurka egiteko edota aleak ekoizteko. Bestalde, erritu espiritualak aldarrikatzen dituzte dantzaren bidez, eta gizarte-kohesioan laguntzen dute.

Milaka dantza egiten dira kontinente osoan. Horiek estilo tradizional, neotradizionala eta klasikoetan bana daitezke. Batetik, gizarte jakin bateko dantza folklorikoak daude. Batzuk duela gutxi sortutako dantzak dira, estilo tradizionalak imitatzen dituztenak eta eskola edo ikasgai pribatuetan modu formalagoan transmititzen direnak. Dantza tradizional horiek indarrez aldatu izan dira, Europako misiolariek eta gobernu kolonialistek, sarritan, tokiko dantza-tradizioak zapaltzen baitzituzten, lizentziazkoak edo distrakziozkoak zirelakoan. Afrikako kultura garaikideetan dantzak bere funtzio tradizionalak betetzen ditu oraindik testuinguru berrietan; dantzak ospitale baten inaugurazioa ospa dezake, hiri ezezagunetan landa eremuko migratzaileentzako komunitate bat eraiki dezake eta eliza kristauaren zeremonietan sar daiteke.

Asia

Indiako dantzari klasiko bat

Indiako dantza klasiko guztiak Natyashastran errotutako gradu aldakorrak dira eta, beraz, ezaugarri komunak partekatzen dituzte: adibidez, lohrak (esku-posizioak), gorputz posizio batzuk, hanka mugimendua eta antzezpen dramatiko edo espresionistaren edo abhinayaren joera. Indiako musika klasikoak laguntzen du eta ia estilo guztietako dantzariek txilintxak daramatzate orkatiletan, perkusioa azpimarratzeko eta osatzeko.

Gaur egun, Indiako dantza klasikoaren mota ugari dago.

"Odra Magadhi" bezalako dantzak, eztabaida askoren ondoren, gaur egun Mithila eta Orissa eskualdeetako dantza aldarrikatzeko erabiltzen dira. Ez hori bakarrik, dantzek eskualde ezberdinen arteko elkarrekintza kulturaletan duten eragina adierazten dute.

Pakistanen eta Indian Punjab eremua Bhangraren jatorria da. Hau, oso ezaguna da musika eta dantza estilo bezala, izan ere, antzinako uzta-ospakizunekin, maitasunarekin, abertzaletasunarekin edo gizarte arazoekin du zerikusia.

Dhol izeneko musika tresna batek koordinatzen du. Bhangra ez da musika bakarrik, baizik eta dantza bat, uztaren ospakizuna ospatzeko. Bertan, jendeak danborra, Boliyaan (lirika) abestu eta dantza egiten du. Gainera, Sikhtar-ren Vaisakhi jaialdiarekin batera garatu zen.

Sri Lankako dantzetako bat deabru dantza (yakun natima) da, Sri Lankako antzinako "Ayurvedic" kontzeptua manipulazio psikologikoarekin konbinatzen duena eta Sinhalako kosmologia lantzen duena. Haien eragina Sri Lankako dantza klasikoetan ikus daiteke.

Ekialde Hurbileko dantzak zirkulu-dantza tradizionalak izan ohi dira, neurri bateraino modernizatuak. Besteak beste, dabke, tamzara, asiriar folk dantza, Kurdistango dantza, armeniar dantza eta turkiar dantza. Dantza mota hauek guztietan, normalean, dantzariek esku edo besoekin elkar lotzen dute. Mugimendu erritmikoak egiten dituzte hankekin eta sorbaldekin, dantza-lekuaren inguruan jira-biraka, eta dantza-buruak gehienetan bastoi bat edo musuzapi bat izaten du.

Europa eta Ipar Amerika

Bizkaiko eskola publiko bateko dantza talde bat.

Herri dantzak Europan zehar aldatu egiten dira eta ehunka edo milaka urtekoak izan daitezke, baina askok ezaugarri komunak dituzte, hala nola, deitzaile batek zuzendutako taldearen parte hartzea, esku-hartzea edo parte-hartzaileen artean besoak lotzea eta caroles izenez ezagutzen diren musika forma finkoak. Batzuk, hala nola, maiatzeko zuhaitzaren dantza bezalakoak dira nazio askotan, beste batzuk, hala nola, céilidh eta polka kultura bakarrean oso sustraituta daude.

Europako dantza herrikoi batzuk, esate baterako, plazako dantza, Mundu Berrira ekarri ziren eta ondoren Amerikako kulturaren parte bihurtu ziren. Balleta lehenengo Italian eta gero Frantzian garatu zen; musika, drama, poesia, abestia, jantziak eta dantza uztartzen zituzten gorteko ikuskizun oparoak ziren. Gorteko nobleziako kideek interprete gisa parte hartu zuten. Frantziako errege Luis XIV.aren garaian –bera dantzaria zen–, dantza kodifikatu egin zen. Dantzari profesionalak gorteko afizionatuen lekua hartzen hasi ziren, eta Frantziako gobernuak ballet maisuak baimendu zituen. Balleteko lehen dantza akademia 1661ean Parisen irekitako Académie Royale de Danse izan zen. Handik gutxira, Akademiari lotutako lehen ballet talde instituzionalizatua sortu zen; talde hau gizonezkoek osatua zen, baina 1681ean emakumeei ere eman zitzaien sartzeko aukera.

XX. mendeko kontzertu-dantzak berrikuntzaren eztanda ekarri zuen dantza estiloan, teknika askeagoaren esplorazioarekin. Dantza modernoa deitu zenaren lehen aitzindarien artean Loie Fuller, Isadora Duncan, Mary Wigman eta Ruth St. Denis daude. Musikak dantzarekin duen harremana Emile Jaques-Dalcroze-k asmatutako euritmiken oinarria da, Marie Rambert bezalako artisten bidez dantza modernoa eta ballet modernoa garatzeko eragina izan zuena. Euritmiak, Rudolf Steiner-ek eta Marie Steiner-von Sivers-ek garatua, dantza tradizionala gogora ekartzen duten elementu formalak estilo askeago berriarekin konbinatzen ditu eta dantzarako hiztegi berri konplexua sartu du. 1920ko hamarkadan, Martha Graham eta Doris Humphrey bezalako estilo berriaren sortzaile garrantzitsuak hasi ziren lanean. Une hartatik hona, askotariko dantza estiloak garatu dira.

Dantza afroamerikarra eguneroko espazioetan garatu zen, dantza estudioetan, eskoletan edo konpainietan baino. Tap dance, diskoteka, jazz dantza, swing dantza eta hip hop dantza estiloek, eta rock and roll musikarekin eta rock and roll dantzarekin harremana estua duen lindy hop estiloak eragin globala izan dute. Ballet teknika klasikoa eta dantza afroamerikarra bateratzen dituzten dantza estiloak ere agertu dira XXI. mendean, Hiplet barne.

Hego Amerika

Dantza, funtsezkoa da Hego Amerikako gizarte eta kulturan. Brasilgo sanba, Argentinako tangoa eta Kubako salsa nazioartean ezagunak diren dantzak dira, eta nazioko beste dantza batzuk –merenguea, cueca, plena, jarabe, joropo, marinera, cumbia, bachata eta abar– beren herrialdeko osagai garrantzitsuak dira. Inauteri jaialdi tradizionaletan dantza horiek eta beste hainbat dantza egiten dira.

Latinoamerikako talde kultural eta etnikoen artean identitate kolektibo bat sortzerako orduan eginkizun handia izan du dantzak. Dantzak, eskualdeko hainbat herri afrikar, europar eta indigena batzeko balio izan zuen. Hego Amerikaren historian, hainbat dantza, bai debekatu bai ospatu egin izan dira, capoeira eta gorputz mugimenduak kasu.

Dantza Euskal Herrian

Sakontzeko, irakurri: «Euskal dantzak»

Euskal Herriko herri dantza ezagunenetako batzuk: zortzikoa, aurreskua, ingurutxoa, kalejira, biribilketa, arin-arina, ezpata-dantza, makil-dantza, arku-dantza, zahagi-dantza, bordon-dantza, sagar-dantza, godalet-dantza, mutil-dantza, andre-dantza, kaxarranka, etab.

Dantza motak

Dantza osatzen duten definizioak faktore sozial, kultural, estetiko, artistiko eta moralen mende daude, baita mugimendu funtzionalaren mailaren eta teknika birtuosoen mende ere.

Dantza bakoitzak, estiloa edozein dela ere, zerbait komuna du: gorputzaren malgutasuna eta mugimendua eskatzen du, baita egoera fisiko ona ere. Dantza mota eta dantza genero asko egon ziren, normalean hauek hiru talde handitan sailkatzen dira: batetik, dantza herrikoiak edo folklorikoak, kultura tradizionalaren transmisioan oinarritzen direnak dira; bigarrenik, dantza klasikoak, hala nola Antzinako garaietatik jasotako produktuaak, batez ere Erdi Aroko garai klasikotik, baina denboran zehar aldaketak jasan dituztenak gaur egunera arte, balleta adibidez; azkenik, dantza modernoak, gazteek egiten dituztenak, eta gizarte-nortasun oso bat izaten dutenak, bizitza ulertzeko eta janzteko moduaren bidez, adibidez Funk-a, break dance-a eta rock-and-roll-a…

• Dantza klasikoa:
  • Baleta.
  • Balsa.

• Areto dantzak:
  • Cumbia.
  • Merengea.
  • Salsa.
  • Tangoa.
  • Hip hopa.
  • Funkya.
  • Break dance-a

Kontzertuetako dantza

Kontzertu dantza, opera bezala, bere eskala egitura dramatiko narratibo baten menpe dago. Koreografiaren mugimendu eta keinuek, nagusiki, konposizioko pertsonaien nortasuna eta helburuak eta euren partea imitatu nahi dituzte. Antzerkiko eskakizunek, ohiko dantza ez narratiboetan baino mugimendu luzeagoetara jotzen dute. Bestalde, XIX. mendean garatutako ballet blanc estiloak dantza erritmikoaren tarteak ahalbidetzen ditu; horiek erabat "tramarik gabeko" balletet gisa garatuak izan ziren XX. mendean, eta dantza erritmiko azkarrak onartzen dituzten: petit allegro delakoa. Adibide ezagun bat da Beltxargen aintzira balleteko Zisne Txikien dantza.

Balleta, Frantzia eta Italiako ekoizpen dramatikoetatik garatu zen, eta dantzariek, denbora batez, suite musikaleko ezagunetatik garatutako dantzak egin zituzten, guztiak ere dantza bakoitzarekin oso identifikatutako erritmo zehatzekin definituak. Nazionalismo erromantikoaren garaiko pertsonaiek dantza egiten dute.

Balleta garai erromantikoan hedatu zen, orkestra handiago bat eta musika-kontzeptu graziadun batzuk lagun zituela, argi erritmikoari erraz heltzen ez ziotenak eta mimo dramatikoa azpimarratzen zuten dantzak. Erritmo kontzeptu zabalago bat behar zen, Rudolf Labanek izaera, emozio eta asmoa komunikatzen dituen mugimenduaren "erritmo eta forma" izendatzen duena. Eszena jakin batzuek pauso eta musika zehazki sinkronizatzea eskatzen zuten bitartean, beste dantza estilo batzuetan, bazirudien gaur egungo europarrek ezin zutela ulertu "mugimendu erritmiko primitiboen" esanahia". Egoera hori aldatzen hasi zen XX. mendean, Igor Stravinskiren Udaberriaren sagartzea obrarekin.

Indiako dantza klasikoen estiloak, balleta bezala, askotan dramatikoak dira, eta, beraz, antzeko osagarritasuna dago adierazpen narratiboaren eta dantza "hutsaren" artean. Kasu honetan, ordea, biak bananduta definitzen dira, baina ez beti. Elementu erritmikoak, abstraktuak eta teknikoak, nritya bezala ezagutzen dira. Dantza hau eta dantza adierazkorra (nritya), ordea, sistema erritmikoari (tala) estuki lotuta daude. Irakasleek Bol izeneko sistema erritmikoa dantzarien beharretara egokitu dute.

Dantza-estilo klasiko japoniarrek, hala nola Kabuki eta Noh estiloek, Indiako dantza-antzerkiak bezala, dantza narratiboko eta abstraktuko ekoizpenak bereizten dituzte. Hiru kategoria nagusiak hauek dira: jidaimono (historikoa), sewamono (etxekoa) eta shosagoto (dantzakoa).

Dantza soziala

Dantza sozialak, ikusleentzat baino gehiago, parte hartu nahi dutenentzako dira. Mime eta narratiba forma ezberdinak har ditzake, baina musikaren eredu erritmikotik hurbilagokoak dira, eta, beraz, balsa eta polka bezalako terminoek musikazko piezei nahiz dantzariei berei egiten diete erreferentzia. Dantzarien oinen erritmoak musikaren funtsezko parte bat ere izan daitezke, tap-dantzetan bezala. Dantza afrikarra, adibidez, oinarrizko maila finkoetan errotua dago, baina interpretazio erritmiko maila handia ere eman dezake: oinek edo enborrak oinarrizko pultsu bat markatzen dute erritmoak sorbaldak, belaunak edo buruak jasotzen dituzten bitartean, dantzaririk onenek aldi berean eredu polifonikoaren elementu guztiei adierazpen plastikoa emanez.

Tokian tokiko dantzak

• Euskal dantzak.
  • Aurreskua.
  • Arin-arina.
  • Ezpata dantza.
  • Fandangoa.
  • Porrusalda.
  • Satan dantza

• Irlandar dantzak

Dantza eta musika

Erritmoa eta dantza oso lotuta daude historian eta praktikan. Ted Shawn dantzari estatubatuarrak honela idatzi zuen: "Dantzaren ikasketa guztiak jasaten dituen erritmoaren kontzeptua zerbait da, eta horri buruz hitz egin dezakegu betirako, eta oraindik amaitu gabe. "Erritmo musikal batek bi elementu nagusi behar ditu: lehenik, pultsu erregular errepikatzaile bat ("taupada" edo "Taktus" ere deitua) tempoa ezartzen duena eta, bigarrenik, metrika edo oinarrizko eredu erritmikoaren izaera ezartzen duen azentu-eredu bat. Oinarrizko pultsua urrats edo keinu sinple baten antzekoa da iraupenari dagokionez.

Erritmo musikalak taupada indartsu eta ahulen eredu baten bidez definitzen diren bezala, gorputz mugimendu errepikakorrak, sarri, mugimendu muskular "indartsu" eta "ahulen" txandakatzearen mende daude. Ezker eskuinaren, aurreranzkoaren eta arrosa-erorketaren aldaera hori giza gorputzaren simetria bilateralarekin batera hartuz gero, normala da dantza asko eta musika asko metro bikoitz eta laukoan egotea. Hala ere, halako mugimendu batzuek fase batean besteak baino denbora gehiago behar izaten dutenez gero (mailua altxatzeko jotzeko baino denbora gehiago behar izaten da), dantza erritmo batzuk, era berean, metro hirukoitzean erortzen dira. Batzuetan, Balkanetako folk dantzetan bezala, dantza tradizioak erritmo konplexuagoen menpe daude. Gainera, pauso sekuentzia finko batez osaturiko dantza konplexuek beti behar izaten dituzte luzera jakin bateko esaldi eta melodiak sekuentzia horri laguntzeko.

Dantzatzeko ekintzak berak, pausoek eurek, "erritmo erritmikoen hasierako hezurdura" sortzen dute, musika-akonpainamendutik bereizi aurretik egon behar zuena. Dantzak berak, musikak bezainbeste, denbora mantentzea eskatzen du. Ibiltzea, garraiatzea eta arakatzea bezalako mugimendu errepikakor utilitaristek dantzaren kalitateko zerbait hartzen dute, findu egiten diren heinean.

Musikaren laguntza, beraz, lehen dantzan sortu zen, beraz, antzinako egiptoarrek dantzaren jatorria Athotus jainkotiarrari egozten zioten, eta esan zuten erritual erlijiosoekin lotutako musikako parte-hartzaileak erritmikoki mugitzen zirela, eta mugimendu horiek neurri proportzionalera eraman zituela. Ideia bera, hala nola dantza erritmo musikaletik sortzen dela, Europako Pizkundean aurkitzen da, Guglielmo Ebreo da Pesaro dantza maisuaren lanetan. Mugimendu fisiko gisa hitz egiten du dantzaz: mugimendu espiritualetik sortu eta adierazten duen zerbait da, mugimendu espiritualarekin bat datorrena.

Émile Jaques-Dalcroze musikari eta irakasleak kontatzen du, nagusiki, pianisten mugimendu fisikoen azterketa baten arabera, "izaera erritmikoko sentimendu musikalek organismo osoaren erantzun muskularra eta urduria eskatzen dutela". "Erreakzio urduriak arautzeko eta muskuluen eta nerbioen koordinazioa eragiteko diseinatutako entrenamendu berezi bat" dela dio, eta azken batean "musikaren eta artearen formulen arteko loturak bilatzeko" zerbait. "Erritmo musikala mugimendu eta dinamismoen soinuaren transposizioa" besterik ez dela ondorioztatu zuen, "emozio espontaneoa nahi gabe adierazten duena".

Horregatik, zalantzarik gabe, Shawnek baieztatzen duen bezala, "Musikarik gabe garatu daiteke dantza eta musika guztiz gai da bere oinen gainean zutik egoteko dantzaren laguntzarik gabe". Hala ere, "bi arteak beti izango dira harremanean, eta harremana onuragarria izango da bai dantzarentzat, bai musikarentzat", arte batek bestearen gainean duen lehentasunarengatik.

Dantza eta erritmoa

Erritmoa eta dantza oso lotuta daude historian eta praktikan. Ted Shawn dantzari estatubatuarrak idatzi zuen: "Dantzaren ikasketa guztien oinarrian dagoen erritmoaren kontzepzioa betirako hitz egin genezakeen zerbait da, eta oraindik amaitu ezin duguna" . Erritmo musikalak bi elementu nagusi ditu:

• Aldizka errepikatzen den eta tempoa finkatzen duen pultsua ("beat" edo "tactus" ere deitzen dena)
• Neurgailuaren izaera edo oinarrizko eredu erritmikoa finkatzen duen azentu eta atsedenaldien eredua. Oinarrizko pultsuak gutxi gorabehera pauso edo keinu soil baten iraupena du.

Tango erritmoa

Dantzek, oro har, tempo eta eredu erritmiko bereizgarriak dituzte. Tangoa, adibidez, 2/4 denboran dantzatu ohi da minutu bakoitzeko 66 taupadarekin. Oinarrizko pauso motelak, "motela" izenekoak, erritmo bat irauten du, beraz, "eskuin-ezker" urrats osoa 2/4 neurriaren berdina da. Oinarrizko aurrera eta atzeranzko pausua “motel-motel” bezala zenbatzen da. Gainerako pausuak, aldiz, “motel-azkar-azkar”.

Musika erritmoak taupada indartsu eta ahulen eredu batek definitzen dituen bezala, gorputz mugimendu errepikakorrak askotan muskulu mugimendu "indartsu" eta "ahul" txandakatuen araberakoak dira. Ezker-eskuin, aurrera-atzera eta igoera-jaitsiera txandakatze hori kontuan hartuta, giza gorputzaren aldebiko simetriarekin batera, normalena da dantza eta musika asko metro bikoitz eta laukoitzean egitea. Hala ere, mugimendu batzuek fase batean bestean baino denbora gehiago irauten dutenez, dantza erritmo batzuk metro hirukoitzean ere egin daitezke. Batzuetan, Balkanetako dantza herrikoietan bezala, dantza tradizioak erritmo konplexuagoen mende daude. Gainera, pausoen sekuentzia finkoz osatutako dantza konplexuek, sekuentzia horrekin bat doazen luzera finko jakin bateko esaldiak eta doinuak behar dituzte.

Lululaund - The Dancing Girl

Dantza-ekintza berak, urratsek eurek, edozein musika-akonpainamenduren aurretik egon behar duen "erritmo erritmikoen hasierako hezurdura" sortzen dute. Dantzak berak, aldiz, musikak bezala, eguneroko mugimendu errepikakor eta utilitarioek bezalako kronometrajea eskatzen du. Zenbat eta zehatzagoa izan kronometrajea, orduan eta itxura gehiago hartzen du dantzak.

Dantzatzeko musikaren laguntza, lehen dantzan sortu zen. Izan ere, antzinako egiptoarrek, dantzaren jatorria Athotus jainkotiarrari esleitu zioten. Athotus konturatu zen bertan parte hartzen zuten pertsonak erritmo zehatz batekin mugiarazten zituela erritual erlijiosoetako musikak. Ideia bera, Pizkunde garaiko Europan aurkitzen da, Gugliemo Ebreo da Pesaro dantza maisuaren obretan, hain zuzen ere. Azken hau, barruko mugimendu espiritualetik sortu eta adierazten duen mugimendu fisiko gisa mintzo da dantzaz.

Goian erakutsi den bezala, dantza, musikaren erantzun gisa sortu dela irudikatu da aroetan zehar. Lincoln Kirsteinek esan bezala, litekeena da musika primitiboa dantzatik sortzea. Shawn bat dator, esanez “dantza gizakiaren lehen artea eta gainerako arte guztiak sortu zituen matrizea izan zela" eta “gaur egungo gure poesiaren neurketa, gorputzaren mugimenduak behar dituen azentuen emaitza dela”. Baieztapen hau, poesiaren oinarrizko unitate erritmikoak deskribatzeko "oin" terminoaren ohiko erabilerak egiaztatzen du.

Scholesek, dantzariaz gain musikaria zenak, laguntza eskaintzen dio ikuspegi honi, adieraziz musikaren neurri egonkorrak, bi, hiru edo lau taupadak, esaldi berdinak eta orekatuak, kadentzia erregularrak, kontrasteak eta errepikapenak egoz daitezkeela.

Shawnek dioen bezala, "oso posible da dantza musikarik gabe garatzea. Izan ere, musika kapaz da bere kabuz garatzeko, dantzaren laguntzarik gabe". Dena den, bi arteak lotuta doaz. Ereserki eta kantu herrikoien balada neurri arruntek dantzatik hartzen dute izena, baita kantuak ere. Musika hutseko pieza askori "vals" edo "minuet" izena eman zaie. Adibidez, musika pieza abstraktuetan oinarritutako kontzertu dantza ugari eman dira. Era berean, olerkiek dantza edo musika-lanen izenak egituratu eta izendatu ohi dituzte, eta dantzak eta musikak "neurria" edo "metrika" poesiatik atera dute.

Shawnek aipatzen du musika erritmoaren artea, denbora iraupenak, etenak eta azentuak "lege fisiologikoaren arabera" bereiztean eta konbinatzean datzala.

Shawnek, hala ere, adierazi du denbora musikalaren sistema "gizakiak sortutako gauza artifiziala" dela. Erritmoa, aldiz, betidanik existitu den zerbait dela eta ez dagoela gizakiaren mende dio. Gure giza adimenak unitate egokietan zatitzen duen etengabeko jarioa izanik, musika balioen itzulerarekin eta dantzaren denborazko pertzepzioarekin biziberritu litekeela iradokitzen du.

Helen Moller

Mendearen hasieran, Helen Moller dantzari estatubatuarrak, besterik gabe, honakoa adierazi zuen: "hasieratik musika, poesia eta dantza elkarrekin lotzen ez dituen batasunean, bateragarritasuna eta kolorea baino gehiago, erritmoa eta forma dira".

Dantza ikasketak

1920ko hamarkadan, dantzaren ikasketak (dantzaren praktika, teoria kritikoa, analisi musikala eta historia) diziplina akademikotzat hartzen hasi ziren. Gaur egun, ikerketa horiek arteen zati integrala dira unibertsitate askotan eta giza zientzien programetan.

XX. mendearen amaieran, ezagutza praktikoa akademikoaren parekotzat jo zen; horrek ikerketa-praktikak agertzea ekarri zuen. Dantza ikastaro ugari daude, besteak beste:

• Praktika profesionala: interpretazio eta teknika-trebetasunak, irakaskuntza.

• Ikerketa-praktika: koreografia eta jarduna.

• Etnokoreologia, dantzarekin zerikusia duten alderdiak biltzen dituena: antropologia, kultura-ikasketak, genero-azterketak, arlo-azterketak, teoria post-koloniala, etnografia, etab.

• Dantza-terapia edo dantzaren terapia.

• Dantza eta teknologia: errendimendu handiko bitarteko eta teknologia berriak.

• Laban-mugimenduaren analisia eta azterketa somatikoak.

• Titulu akademikoak eskuragarri daude: lizentziaturak, doktoregoak eta doktoretza ondoko beste beka batzuk.

Koreografia

Koreografia mugimenduak gertatzen diren egiturak sortzeko artea da; konposizio terminoak, mugimendu hauekiko nabigazioa edo konexioa aipa daitezke. Lortutako mugimenduak ere koreografiatzat hartu daitezke. Koreografia sortzen duten pertsonei koreografo deitzen zaie.

Dantza baten elementuak (mugimenduak) eta ezaugarri espezifikoak koreografia bat egiteko erabiltzen dira, eta horietatik abiatuta, mugimendu berriak asma daitezke koreografia berriak sortzeko. Koreografia egoera berezietan ere erabiltzen da, hala nola zinematografian, antzerkian, musikaletan, kontzertuetan, performanceetan, ekitaldietan eta aurkezpen artistikoetan.

Elkarrekin erlazionatzen diren oinarrizko hainbat elementuk osatzen dute dantza, publikoari eta dantzariari emozioak transmititzea lortuz.

• Gorputz-mugimendua
• Erritmoa
• Gorputz-adierazpena
• Aurpegiko adierazpena
• Espazioa
• Estiloa

Elementu baten edo bestearen erabilera nagusia ez da beti berdina; dantza batzuetan erritmoa da nagusi, beste batzuetan espazioaren erabilera, beste batzuetan estiloa, eta abar. Garrantzitsua da azpimarratzea dantza motaren eta generoaren arabera elementu baten edo bestearen erabilera areagotuko dela. Dantzaren barruan genero eta aldaera berriak sortzen dira koreografia berriak sortzean eta horrela dibertsifikatzen dira.

Dantza asmo jakin batekin agertzen denean, beste osagai batzuekin osa daiteke: mimika, keinu sinbolikoa, kantua eta hitza.

Lanbideak

Kirolean dantza ere sartzen da, gimnastika bezala, izotz edo gurpil gaineko patinaje artistikoa, igeriketa sinkronizatua eta arte martzialen gimnastika erritmikoa, dantza mota gisa sailkatu daitezke. Bestalde, irudi literario metaforiko bezala ere erabiltzen da, adibidez, objektu bizigabeen mugimendua deskribatzeko: hostoak haizearekin dantzan ari ziren. Halaber, dantzak ere komunikazio-papera betetzen du animalien portaeraren barruan, hala nola erleen dantza edo hegazti-espezie batzuk, non arrak dantzan egiten duen emea aparailura erakartzeko (horri segizioa esaten zaio).

Dantzari profesionalak

Dantzari profesionalek kontratu bidez edo emanaldi jakin batzuetan lan egiten dute. Dantzari baten bizitza profesionalaren ezaugarriak, oro har, etengabe aldatzen diren lan egoerak, lehiakortasun presio handia eta soldata baxuak izaten dira. Ondorioz, dantzari profesionalek bestelako diru-sarrerekin osatu behar dute beren soldata, egonkortasuna lortzeko. Estatu Batuetan, dantzari profesional asko sindikatuetako kide dira, eta hauek gutxieneko lan-baldintzak eta soldatak ezartzen dituzte. Ibilbide arrakastatsu bat izateko, onuragarria da dantza-estilo askotan moldatzea, prestakuntza tekniko sendoa izatea eta osasuntsu mantentzeko entrenamendu fisikoko beste modu batzuk erabiltzea.

Dantza irakasleak

Dantza irakasleek, oro har, dantza irakasten dute edo dantzari lehiakorrak izaten. Irakasten edo entrenatzen dituzten dantza motetan esperientzia izaten dute. Adibidez, DanceSporteko irakasleak eta entrenatzaileak txapelketako dantzariak edo DanceSporteko antzezle ohiak izan dira. Dantza irakasleak langile autonomoak edo dantza eskolek kontratatuak izan daitezke, edo hezkuntza orokorreko erakundeko dantza programetako langileak izan daitezke. Batzuek unibertsitateko programetarako edo dantza konpainia modernoekin lotutako beste eskoletarako lan egiten dute. Beste batzuek dantza eskola pribatu txikiagoetan lan egiten dute, dantza mota desberdinak, dantza prestakuntza eta performancea eskaintzen dituzte.

Koreografoak

Koreografoak dira dantza baten barruan mugimenduak diseinatzen dituztenak, askotan unibertsitateko ikasketak izaten dituzte eta askotan proiektu jakin batzuetarako lan egiten dute edo, gutxiagotan, kontratu bidez lan egin dezakete koreografo gisa dantza konpainia jakin batean.

Teknika

Dantzaren teknika mugimenduaren eta musikaren arteko artikulazioan oinarritzen da. Dantza interpretatzeko lana (dantzaria), interpretazio lana (performer dantzaria) eta sortzeko lana (koreografoa) bereizten dira.

Dantza eta emozio motak:

• Hainbat dantza mota eta hainbat emozio mota daude baina jakin behar dena da emozioak gehienetan beren rolak betetzen dituzten dantzariei esker transmititzen direla. Dantzariak ikusleekin komunikatzen dira beren mugimenduen eta aurpegiaren adierazpenen bidez. Baina, jakina, musikarekin bat egin behar du. Musika tristea bada aurpegiko espresioek ere hala izan behar dute eta alderantziz, musikak transmititzen dituen emozioak pozari lotutakoak badira, aurpegiko espresioek poza adierazi behar dute.

• Dantzari batek emozioak transmititzean arrakasta izan dezan, bere gorputza eta aurpegiaren ezaugarriak ezagutu behar ditu, ikusleak begiratu bezain laster, zuzenean ikusi behar baitu dantzaria zertan ari den.

• Hainbat emozio mota daude: poza, gogobetetasuna, beldurra, tristura, haserrea, frustrazioa, nazka… eta guztiek dute esanahia dantzan, guztiak garrantzitsuak direlako ikuskizunaz gozatu ahal izateko.

• Gorputzaren mugimenduen emozioak ezagutzeko gaitasuna txikitatik dago. Hala ere, dantzan zehar jendeak gorputzaren mugimenduetatik emozioak zuzen identifikatu ditzakeela jakina den arren, pertzepzioa oinarritzat hartzen duten seinale objektiboak oraindik ez daude argi.

Dantzari teknika

Dantzariaren teknika lau elementuren konbinazioan oinarritzen da: espazioaren okupazioa, erritmoa, denbora eta gorputzaren mugimendua. Gorputzaren mugimenduak gorputzaren forma lortzeko energia eta oreka elementuak biltzen ditu.Tradizio askotan (Mendebaldeko dantza klasikoa barne), dantzaren teknika zerrendatutako mugimenduak ikastean eta errepikatzean datza, maisutasuna eta perfekzioa lortzeko. Dantza garaikideak inprobisazio nozioa sartu zuen, baina horrek berak inprobisazio teknikak eskatzen ditu.

Lehiaketak

Dantza lehiaketa antolatutako ekitaldi bat da, non lehiakideek epaileen aurrean dantzak egiten dituzten, sarien truke. Zenbait kasutan diru sariak dira. Dantza lehiaketa mota ugari daude; batez ere egindako dantza estilo edo estiloengatik bereizten dira. Mota nagusiak honakoak dira:

• Dantza lehiakorra, zeinetan antzerki dantza estilo ugari onartzen diren, hala nola acro, ballet, jazz, hip-hop, lirika eta tapa.
• Lehiaketa irekiak, dantza estilo askotarikoak ahalbidetzen dituztenak dira. Horren adibide da So You Think You Dance telebista programa.
• Dancesport, aretoko dantza latinoan soilik oinarrituta dago. Horren adibide dira Dancing with the Stars eta Strictly Come Dancing telebistako programak.
• Estilo bakarreko lehiaketak, esaterako; goi mailako dantza, dantza taldea eta dantza irlandarra, dantza estilo bakarra baimentzen dutenak.

Horrez gain, telebistan eta beste komunikabide batzuetan aurkeztutako dantza lehiaketen saio ugari daude.

Euskal Herrian fandango txapelketa egiten da, urtero, Seguran.

Dantzarako musika

Dantzarako musika dantza errazteko edo laguntzeko bereziki sortutako musika da. Musika pieza oso baten edo musika moldaketa handiago baten zati bat izan daiteke. Emanaldiari dagokionez, kategoria nagusiak zuzeneko dantza musika eta grabatutako dantza musika dira. Antzinako garaian dantza eta musika konbinatzearen egiaztagiriak dauden arren (adibidez, Antzinako Greziako loreontziek batzuetan musikariek lagundutako dantzariak erakusten dituzte), oraindik ere ziurtasun mailarekin erreproduzi ditzakegun Mendebaldeko dantza musikarik zaharrenak bizirik dauden Erdi Aroko dantzak dira. Barroko garaian, dantza estilo nagusiak gorteko dantza nobleak ziren (ikusi dantza barrokoa). Musika klasikoaren garaian, menueta hirugarren mugimendu gisa erabiltzen zen maiz, nahiz eta testuinguru horretan ez zegoen inolako dantzarik. Balsa ere garai klasikoan sortu zen. Biak musika erromantikoaren garaian geratu ziren; izan ere, dantza nazionalistako beste hainbat forma sortu ziren: barcarolle, mazurka, Eskoziako dantza, balada eta polonesa.

Dantzatzeko musika herrikoi modernoa hasieran XIX. Mendearen amaierako Mendebaldeko aretoko eta dantza sozialeko musikatik sortu zen. Mendearen hasieran, areto-dantzek ospea lortu zuten dantza-areto publikoetara joaten ziren langile-klasearen artean. Dantzatzeko musika izugarri ezaguna zen 1920ko hamarkadan. 1930eko hamarkadan, Swing aroa deitua, Swing musika Ameriketako dantzatzeko musika ezaguna egin zen. 1950eko hamarkadan, rock and rolla dantzatzeko musika ezaguna bihurtu zen. 1960ko hamarkadaren amaieran, soularen eta R&B musikaren gorakada ikusi zen. Dominikarrek eta Kubako New Yorkekoek salsa dantza herrikoia sortu zuten 1960ko hamarkadaren amaieran, salsaren musika latindarraren generoa baitzen. Diskoaren sorrerak dantzarako musika jendearen artean ezagun bihurtu zuen, 1970eko hamarkadaren hasieran. 1970eko hamarkadaren amaieran, musika elektronikoa garatzen ari zen. Elektronika erabiliz egindako musika hau diskoteketan, irratietan, ikuskizunetan eta rav-ekin normalean jotzen den musika herrikoietan entzuten da. Dantzarako musika elektronikoaren azpigenero askok eboluzionatu dute.

Dantzari ezagunak

• Isadora Duncan (1878-1927).
• Fred Astaire (1899-1987).
• Lucia Lacarra (1975-).
• Jon Maya (1977-).

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/08/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz)"Artez" Arte eszenikoen aldizkaria

• Datuak: Q11639
• Multimedia: Dance / Q11639