Katedralo Zvartnoc
| Katedralo Zvartnoc | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  | ||||||||||||||||||||||||
| katedralo [+] | ||||||||||||||||||||||||
| Koordinatoj | 40° 9′ 35″ N, 44° 20′ 12″ O (mapo)40.159744.3366Koordinatoj: 40° 9′ 35″ N, 44° 20′ 12″ O (mapo) | |||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||
| Katedralo Zvartnoc | ||||||||||||||||||||||||
 Vikimedia Komunejo: Zvartnots [+] |
||||||||||||||||||||||||
| En TTT: Oficiala retejo [+] | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
La Katedralo Zvartnoc (armene, Զվարթնոց, -Zvarnoc- ĉielaj anĝeloj) estas cirkla katedralo en ruinoj de la 7-a jarcento je 15 kilometroj okcidente de Erevano, ĉe la limo de la urbo Eĉmiadzin, en la armena provinco Armaviro.
Zvartnoc estis konstruita dum epoko kiam la plejparto de Armenio troviĝis sub regado de Bizancio kaj dum la komenco de la invadoj al Armenio de la arabaj muzulmanoj. La konstruado ekiĝis en 642 sub la gvido de la katolikoso Nerses la 3-a (surnomita Ŝinogh aŭ la konstruanto), kiu konstruigis la majestan katedralon dediĉitan al sankta Gregorio la Iluminanto sur la loko kie supozeble okazis la renkontiĝo inter la reĝo Tiridates la 3-a kaj sankta Gregorio. Laŭ la mezepoka armena historiisto Movses Kaghankatvaci, la katedralo konsekriĝis en 653. De 653 al 659, Nerses troviĝis en Tajko kaj la konstruado de la katedralo daŭris sub la gvido de Anastas Akarratsi. Post la araba okupado de Dvin kaj la ĉiam pli akraj militoj inter la bizanca kaj araba armeoj ĉe la orientaj limoj de Bizancio, Nerses translokigis la patriarkan palacon de la katolikoso de Dvin al Zvartnoc. Zvartnoc staris ĝis la fino de la 10-a jarcento; poste, la historiaj fontoj silentas pri la kialoj de ĝia falo[1] .
Historio
[redakti | redakti fonton]
Zvartnoc estis konstruita en la epoko kiam granda parto de Armenio ĵus estis invadata de la islamaj araboj, kiuj iom post iom okupis la sasanidan Iranon, de kiu Armenio estis tiam. Konstruado de la katedralo komenciĝis en 643 sub la gvido de Katolikoso Nerses la 3-a (kromnomata Ŝinogh aŭ la Konstruanto). Dediĉita al Sankta Gregorio, ĝi situis ĉe la loko, kie supozeble okazis kunveno inter reĝo Tiridato la 3-a kaj Gregorio la Iluminanto. Laŭ la mezepoka armena historiisto Moseo Kaghankatvaci, la katedralo estis konsekrita en 652[2]. De 653 ĝis 659, Nerses estis en Tajko kaj la konstruado de la katedralo daŭris sub Anastas Akoraci. Post la araba okupado de Dvin kaj la intensaj militoj inter la bizancaj kaj arabaj armeoj ĉe la orientaj limoj de la lando, Nerses ŝanĝis la patriarkan palacon de la Katolikoso de Dvin al Zvartnoc.
La ekstera preĝeja projektado, kun korbaj kapiteloj kun ionikaj volutaj rajdĉevaloj, aglaj kapiteloj, kaj rektaj rulumaj frisoj, malkaŝas la influon de siria kaj norda mezopotamia arkitekturo.
Zvartnoc staris dum 320 jaroj antaŭ ĝia kolapso en la 10-a jarcento; kiam la historiisto Stepanos Taronaci skribis pri la preĝejo ĝi jam ruiniĝis, sen doni kialon. Kiel ĝi kolapsis estas ankoraŭ diskutata afero, kvankam plej multaj esploristoj argumentas por unu el du teorioj; tertremo, aŭ la konsekvencoj de arabaj atakoj.
La plej ofta klarigo estas tertremo, kvankam la konstruaĵo estis bone projektita kaj planita por daŭri 1,000 jarojn (antaŭvidita dato por la dua alveno de Kristo). Elfosadoj malkovris spurojn de grandaj fajroj en la loko, eble de pli frua provo detrui la preĝejon, kvankam la konstruo ankaŭ inkludis pafadon de obsidiano kaj kalkmortero por formi la morterartikojn (lanĉante ĝin en brikon) kaj la elfosado (1893) uzis fajron kaj eksplodaĵojn por forigi rubojn. Proksima kopio de la katedralo estis starigita en Anio fare de Trdat la Arkitekto sub la regado de Gagiko la 1-a bagratido dum la fina jardeko de la deka jarcento. La tiutempa armena historiisto Stepanos Taroneci raportis pri Zvartnoc, kiam li priskribis la preĝejon, kiun Gagiko la 1-a inaŭguris kiel "grandan strukturon en Vagharŝapat (Eĉmiadzin), dediĉitan al la sama sanktulo falinta en ruinojn"[3].
Elfosado
[redakti | redakti fonton]Zvartnoc restis subtere ĝis kiam ĝiaj restaĵoj estis malkovritaj komence de la 20-a jarcento. La loko estis elfosita inter 1901 kaj 1907 sub gvido de la vardapeto Ĥaĉik Dadjan, malkovrante la bazon de la katedralo kaj la restaĵojn de la katolikosa palaco kaj kelon. La elfosado ankaŭ diskonigis ke Zvarnoco troviĝis sur la restaĵoj de antikvaj strukturoj de la regado de la reĝo de Urarto Rusa la 2-a[4] .
Kune kun la preĝejoj de Eĉmiadzin, Zvartnoc estis enlistigita kiel Monda heredaĵo de UNESKO en 2000.
Strukturo
[redakti | redakti fonton]
Plej multaj kleruloj akceptas la rekonstruon de Toros Toramanjan en 1905, kiu laboris pri la originalaj elfosadoj kaj proponis, ke la konstruaĵo havis tri etaĝojn.
Kelkaj fakuloj, kiel Stepan Mnacakanjan kaj precipe A. Kuznecov, tamen malakceptis lian rekonstruon kaj ofertis alternativajn planojn. Kuznecov, ekzemple, asertis ke la plano de Toramanjan estis "nelogika laŭ la starpunkto de konstruado" kaj insistis, ke la tiutempa teknika kompetenteco ne respondas al la aŭdaca projekto elpensita de Toramanjan[5] .
La interno de la mozaika ornamita preĝejo havis la formon de greka kruco aŭ tetrakono, kun koridoro ĉirkaŭanta ĉi tiun areon, dum la ekstero estis 32-flanka plurangulo, kiu aperis cirkla de malproksime.
Kelkaj fontoj asertas, ke la katedralo Zvartnoc estas prezentita sur la monto Ararato en reliefo en Sankta Kapelo en Parizo. Tamen ĉi tio ne tre probable estas, ĉar la fresko estis pentrita pli ol 300 jarojn post la detruo de la preĝejo.
Zvartnoc estis aldonita al la listo de Monda Heredaĵo de Unesko en 2000 kune kun preĝejoj en Eĉmiadzin ne for de ĝi.
Desegnaĵo de la katedralo estis prezentita sur la unua eldono de 100 monbiletoj de armena dramo kaj ĝia modelo videblas en Muzeo pri Historio de Erevano.
Influo
[redakti | redakti fonton]La preĝejo Sankta Gregorio (pli konata kiel Gagkaŝen) en Anio (nun en Turkio) estis konstruita en 1001-1005 kaj estis intencita esti reelpensaĵo de Zvartnoc. La Preĝejo Sankta Triunuo en la distrikto Erevan Malatjo-Sebastio estas modeligita de arkitekto Baghdasar Arzumanjan laŭ la formo de la katedralo Zvartnoco kaj estis finkonstruita en 2003.
Galerio
[redakti | redakti fonton]-
Mapo kun la ĉirkaŭo de Zvartnoc -
Kolonoj -
Parte rekonstruita ionika armena kapitelo -
Sekcioj rekonstruitaj de la ruinoj -
Unu el la kolonoj -
Agloj en kapiteloj -
Fragmento de arko -
Moderna reproduktado de sundisko -
-
Rekonstruitaj kolonoj -
-
-
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Maranci, Christina. "Byzantium through Armenian Eyes: Cultural Appropriation and the Church of Zuart'noc'." Gesta 40 (2001): p. 109.
- ↑ armene Stepanyan, A. and H. Sargsyan. Զվարթնոց [Zvart'nots]. Armena Soveta Enciklopedio. Yerevan: Armena Akademio de Sciencoj, 1977, vol. 3, pp. 707-710.
- ↑ Maranci. "Byzantium through Armenian Eyes", p. 118.
- ↑ Richard Krautheimer. Early Christian and Byzantine Church Architecture, 4th ed. New Haven, CT: Yale University Press, 1986, pp. 322-23.
- ↑ ruse Kuznetsov, A. Тектoникa и Конструкция Центричecких Здaний. Moscow, 1951, pp. 110-114.