Kantono Sankt-Galo
| Kantono Sankt-Galo | |
|---|---|
 | |
 | |
| kantono de Svislando | |
| Ĉefloko | Sankt-Galo |
| Aliĝo al la Svisa Ĵurkomunumo | en la jaro 1803 |
| Oficialaj lingvoj | germana lingvo |
| Oficiala mallongigo | SG |
| Nombro de loĝantoj | 474676 (2009-12-31) |
| Areo | 2026 km² |
| Loĝantardenseco | 232 loĝantoj/km² |
| Geografia situo | CH1903: 730602 / 243934 (mapo)47.3333333333339.1666666666667Koordinatoj: 47° 20′ N, 9° 10′ O; CH1903: 730602 / 243934 (mapo) |
|
| |
 | |
 | |
La Kantono Sankt-Galo estas unu el la 26 administraj unuoj de Svislando, kiuj nomiĝas kantonoj, kaj situas en la nordoriento de la lando.
Laŭ la stato de 2018 en la kantono vivis 507 697 loĝantoj sur areo de 2 030,75 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 250 loĝantoj/km². Ĝia sidejo estas la samnoma urbo Sankt-Galo (germane St. Gallen).
Nomo
[redakti | redakti fonton]Nacilingvaj nomoj de la kantono en la lingvoj de la Svisa Konfederacio estas germane St. Gallen, france St-Gall, itale San Gallo kaj romanĉe Son Gagl [son galj]. La nomo de la kantono kaj ĝia ĉefurbo, St. Gallen, deriviĝas de la irlanda sanktulo Galo (latine Gallus), kiu fondis tie benediktanan monaĥejon, ĉirkaŭ kiu kreskis urbo. La urbanoj ekribelis kontraŭ la abatoj, kiuj estis ankaŭ imperiaj princoj, kaj fariĝis aliancanoj de la svisoj en 1454. Dum 1803 Sankt-Galo iĝis svisa kantono.
Lingvoj
[redakti | redakti fonton]Oficiala kantona lingvo estas la germana. Parolata estas la Sankt-Gala, tio estas orientsvisa dialekto de la alemana. Kiel ĉie en Svislando ankaŭ en Sankt-Galo vivas multaj alilandandoj kaj tial proksimume 15% de la loĝantaro parolas aliajn lingvojn.
Geografio
[redakti | redakti fonton]La regiono troviĝas apud la Bodenlago (ankaŭ konata kiel Konstanca Lago) en la nordo kaj la rivero Rejno en la oriento. Ĝi ĉirkaŭas la du kantonojn de la regiono Apencelo, en Okcidento limas al la Lago de Zuriko kaj en Sudo al la Alpoj. La plej alta monto de la kantono estas la Ringelspitz kun alteco de 3247 m super la marnivelo, multe pli konata certe estas tamen Säntis je la trikantona limpunkto kun la kantonoj Apencelo Interna kaj Ekstera. En sudokcidento la limon formas Valenlago, Linth-Kanalo kaj la Supra Lago de Zuriko. Signifaj riveroj en Sankt-Galo krome estas Turo, kiu fontas en Wildhaus en Togenburgo kaj Sitter, kies fontriverjo devenas el la du kantonoj apencelaj.
Hoher Kasten situas sur la limo inter la Kantono Apencelo Interna kaj Kantono Sankt-Galo.
Historio
[redakti | redakti fonton]La hodiaŭa Kantono Sankt-Galo estiĝis nur en la jaro 1803 per la Mediacia Akto de Napoleono la 3-a kaj la Svisa Ĵurkomunumo post malfondo de la Helveta Respubliko. Dum mezepoko ĝis la Helveta Revolucio en la jaro 1798 la kerna parto de la hodiaŭa kantono apartenis al la Princabatejo Sankt-Galo, kiu tamen dum la reformacio perdis la kontrolon pri la urbo Sankt-Galo. La regiono de Togenburgo dum mezepoko estis aparta grafejo, kiu post la formorto de la Grafoj de Togenburgo fariĝis kverelobjekto inter la Monaĥejo Sankt-Galo, la urbo Zuriko kaj la prakantantonoj de la Svisa Ĵurkomunumo, precipe Ŝvico kaj Glaruso. La tiel nomita Gasterlando kun la urbo Rapperswil kaj la Linth-Ebenaĵo dum longa tempo estis sub kontrolo de Ŝvico kaj Glaruso. Dum la Malnova Zurika Milito kaj ankaŭ dum la Militoj de Kappel la zurikanoj vane provis konkeri Gasterlandon kaj Togenburgon. Dum la tempo de la Helveta Respubliko la Gasterlando apartenis al la helveta Kantono Linth, dum la cetere kantona regiono fariĝis Kantono Säntis.
Elektodistriktoj
[redakti | redakti fonton]Antaŭe la Kantono Sankt-Galo estis subdividita en 14 distriktojn. Ekde la 1-a de januaro 2003 la kantono anstataŭis la malnovajn distriktojn per 8 elektodistriktoj. Vidu sub: Elektodistriktoj de Kantono Sankt-Galo
Esperanto movado
[redakti | redakti fonton]- Sankt-Galo estis la naskiĝloko de Hans Hermann Kürsteiner, iama prezidento de UEA.
- Aktiva Esperanto-Klubo hodiaŭ ekzistas en Wil SG.
- En Rheineck dum multaj jaroj Hans Kästli funkciigis Esperanto-centron en Sunhejmo.
