4X (ludo)
4X ludo estas tipo de strategia videoludo en kiu la ludanto kontrolas imperion kaj kies ludebleco estas bazita sur kvar principoj: malkovrado, ekspansio, ekspluatado kaj ekstermado (en la angla «eXplore, eXpand, eXploit and eXterminate», kvar iksoj). La 4X ludoj estas ankaŭ kelkfoje priskribitaj kiel administraj ludoj. La esprimo estis unue uzita de de ĵurnalisto Alan Emrich en septembro 1993, en lia recenzo de la ludo Master of Orion por la anglalingva priluda gazeto Computer Gaming World.
La 4X ludoj estas famaj pro ilia profundeco kaj ilia kompleksa ludsistemo. La ekonomia kaj teĥnologia kreskigo de virtuala imperio kies ludanto konduku al la regado estas emfazataj. Ludu plenan ludon daŭras ĝenerale ege multe, ĉar la administrado de vasta imperio postulas multe da atento por detaletoj (mikroadministrado). La 4X ludoj cetere estis ofte kritikataj pro tiu aspekto ege detala, eĉ se multaj taskoj povas esti aŭtomatigitaj.
La unua 4X ludoj inspiriĝis de la tabulludoj, de tekstaj videoludoj kaj perkomputilaj militludoj el la 1970-aj jaroj. Ili estis tiam nur laŭvicaj. La realtempaj 4X ludoj aperis pli malfrue, kune kun la kreskiĝo de la strategiaj ludoj. La ĝenro spertas sian pinton en la mezo de la 1990-aj jaroj antaŭ malkreski pro la konkurenco de aliaj ĝenroj de strategiaj ludoj. Civilization de Sid Meier estas eble la plej fama el tiuj 4X ludoj. En la 2000-aj jaroj aperas kelkaj 4X ludoj kiuj havis sukceson kaj kritikan kaj komercan. Unue nur por la komputiloj, la ĝenro nun aperas iom post iom sur la videoludiloj.
Difino
[redakti | redakti fonton]La kvar iksoj
[redakti | redakti fonton]
La esprimo «4X» aperis unuafoje en recenzo de la ludo Master of Orion, verkita de Alan Emrich por la gazeto Computer Gaming World, en kiu li klasifikas la ludon kiel «XXXX», vortludo kun la XXX-klasifiko de la pornografiaĵojn[1]. Li mem aŭdis tiun esprimon de Tom Hughes kun kiu li verkintis la gvidilon de Master of Orion[2].
La kvar iksoj (eldiritaj «ejks» en la angla) estas mallongigoj por eXplore, eXpand, eXploit, eXterminate (malkovru, ekspansiiĝu, ekspluatu kaj ekstermu)[1],[3]. Aliaj recenzistoj de videoludoj poste adoptis tiun esprimon por priskribi ĝenron de videoludoj kiuj havas kelkajn apartaĵojn[4],[5]:
- Malkovrado - La ludanto sendu skoltojn en nekonatajn teritoriojn kiuj ĉirkaŭas la lokon de la komenco de la ludo;
- Ekspansio - La ludanto grandigu sian teritorion kreante novajn koloniojn aŭ vastigante sian influon sur jam ekzistantajn koloniojn;
- Ekspluatado - La ludanto rikoltu rimedojn en la lokoj, kiujn li kontrolas kaj maksimumigi ilian uzon;
- Ekstermado - La ludanto ataku kaj eliminu siajn rivalojn ĉu milite ĉu alie.
Tiuj kvar elementoj reprezentas la kvar plej gravajn fazojn de matĉo de 4X ludo[6]. Tiuj fazoj ĝenerale ne estas apartigitaj kaj kovras unu la aliajn, kaj ilia daŭreco varias laŭ la fasono de la ludo (en la angla: game design). Ekzemple, la serio Space Empires aŭ Galactic Civilizations II: Dark Avatar proponas longajn fazojn de ekspansio ĉar ili postulas ke la ludanto pagu multege en la malkovrado por trovi novajn teritoriojn[7],[8],[9].
Limoj de tiu difino kaj kompletigoj
[redakti | redakti fonton]Malgraŭ tiu difino, aliaj «klasikaj» strategiaj ludoj uzas similan ciklon[10]. Tiel, la fakuloj pri videoludoj provis precizigi la difinon de la 4X-ludo preter ĝiaj 4 iksoj. Ili aldonas ekzemple ke la 4X ludoj distingiĝas per la granda komplikeco kaj la grandeco de iliaj mapoj kaj per la uzo de diplomatio anstataŭ de la dueco «amiko/malamiko» de la klasikaj strategiaj videoludoj[10],[11],[12],[13]. Kelkaj emfazas ankaŭ la demandon de la ekonomio, ege pli grava, je la malprofito de la militaj bataloj, pli simplaj en la 4X ludoj ol en la strategiaj ludoj[1],[11].
En 2002, je la okazo de la apero de la ludo Master of Orion III, Alan Emrich proponas aldoni kvinan ikson al la difino: eXperiment (eksperimento), sed tio baziĝas sur apartaĵo de tiu preciza ludo, en kiu la ludanto nepre delegu sian povon al helpantoj ludataj de artefarita intelekto[2].
Fasono de la ludo
[redakti | redakti fonton]La fasono de la 4X ludoj estas bazita sur realtempa aŭ laŭvica strategio, aŭ eĉ sistemo kiu alternas realtempecon kaj laŭvicecon[14].
La mapoj de la 4X ludoj estas ĝenerale kreataj hazarde je la komenco de la matĉo[14].
La 4X ludoj distingiĝas de la klasikaj strategiaj ludoj interalie per sistemo de evoluo de la unuoj kaj konstruaĵoj per progreso de la ludanto en arbo de la teĥnologioj, per bataloj kiuj okazas en alia interfaco ol tiu de la administrado de la imperio kaj per komplikeco de la mekanismoj pli granda. Pro sia komplikeco, la 4X ludoj estas destinataj al seriozaj ludantoj (en la angla, hardcore gamers)[15].
Esploroj kaj teĥnologioj
[redakti | redakti fonton]La 4X ludoj uzas ĝenerale arbon de la teĥnologioj kiuj bildigas serion da progresoj kiujn la ludantoj povas malbloki por ricevi novajn unuojn, konstruaĵojn aŭ eblecojn. La arboj de la teĥnologioj de la 4X ludoj estas ĝenerale ege pli grandaj ol en la aliaj strategiaj ludoj, proponante variajn elekteblecojn[10],[16]. La ludantoj asignu parton de la riĉecoj kiujn ili amasas por la teĥnologia esploro por malbloki novajn malkovrojn[17]. En la 4X ludoj, nepras por malkovri novan teĥnologion koni antaŭajn teĥnologiojn.
La esploro okupas ankaŭ gravan lokon ĉar en la 4X ludoj la teĥnologia progreso estas la motoro permesanta la konkerojn[18]. La fino de la bataloj estas parte determinita de la teĥnologia supereco kaj la nombro de unuoj; la taktiko do ludas en kelkaj 4X ludoj rolon malpligrandan ol en la klasikaj strategiaj ludoj[19],[20]. En la strategiaj ludoj, la bazaj unuoj povas en la plimulto el la ludoj esti uzataj dum tuta matĉo, dum en la 4X ludoj, la bazaj unuoj povas iĝi malmodernaj kaj tiam ne plu povas esti produktataj[21]. En kelkaj ludoj kiel Civilization, ludanto povas ŝteli la teĥnologiojn de alia aŭ negoci kun iu por havigi ilin al si. Tio permesas konservi ioman teĥnologian ekvilibron inter la ludantoj.
Batalo
[redakti | redakti fonton]La bataloj estas grava komponanto de la 4X ludoj. Nome, eblas gajni la matĉon ekstremante ĉiujn aliajn ludantojn, aŭ konkerante specialan parton de la mapo[22]. En kelkaj 4X ludoj, kiel Galactic Civilizations, la fino de la bataloj estas decidita aŭtomate, tuj post kiam du unuoj malamikaj renkontiĝas[23]. Aliaj, kiel Master of Orion, permesas al la ludanto administri la batalojn en taktika ekrano[23],[24]. La 4X ludoj distingiĝas el la strategiaj ludoj pli multe orientitaj je la batalo emfazante esplorojn kaj ekonomion[3],[11]. La serĉo de novaj teĥnologioj disponebligas novajn batalajn unuojn. Kelkaj 4X ludoj permesas plie serĉi komponantojn de la unuoj. Tio estas pli karaktera por la 4X ludoj kiuj okazas en la spaco, kie la ludantoj arigas kosmoŝipojn elektante motorojn, armaĵojn kaj armilojn[23].
Paca konkuro
[redakti | redakti fonton]La 4X ludoj proponas sistemojn de diplomatio inter la malsamaj imperioj. Se la klasikaj strategiaj ludoj permesas kontrakti aliancojn inter la ludantoj, la diplomatiaj interrilatoj estas ĝenerale sufiĉe limigitaj al dueca elekto inter aliancano aŭ malamiko. La 4X ludoj proponas interrilatojn pli komplikajn inter la rivaloj kiuj ne enestas la sama teamo[10],[12]. La ludantoj povas ekzemple interŝanĝi provizaĵojn kaj informojn kun iliaj rivaloj.
Eblas gajni matĉon sen konkero, pace[11]. Ekzemple, 4X ludoj koncedas la venkon al ludanto havinta sufiĉe da poentojn post antaŭdifinita tempo aŭ nombro da vicoj[25]. Aliaj ludoj koncedas la venkon al la ludanto majstranta unue la finan teĥnologion, akumulinta sufiĉe da kulturo aŭ farinta grandiozan agon[23]. En kelkaj ludoj, eblas ankaŭ venki estante elektata de siaj rivaloj aŭ daŭrigante la pacon dum antaŭdifinita tempo aŭ nombro da vicoj[25],[26].
Komplikeco
[redakti | redakti fonton]
La 4X ludoj estas famaj pro ilia komplika ludebleco kaj ilia strategia profundeco[13],[27],[28]. Estas komune akceptita ke la ludebleco estas pli grava ol la grafika aspekto[2],[16]. Dum la klasikaj strategiaj ludoj emfazas la batalojn, la komplikeco de la 4X ludoj ĉefe troviĝas en la diplomatio, la ekonomia administrado kaj la esploro[3],[11]. Tio devigas la ludanton havi plurajn strategiojn samtempe kaj plani celojn je la longa tempo[29].
Por priskribi la funkciadon de granda imperio, la 4X ludoj uzas grandan gamon de reguloj[13]. Ekzemple, la produktiveco estas limigita de la poluo[30],[31]. La buĝeto estas realisma, kun interalie la administrado de la ŝuldoj[32] aŭ de la flego de konstruaĵoj kaj unuoj[33]. La 4X ludoj ankaŭ reproduktas la politikajn problemojn, kiel la enlandaj militoj[22],[31] aŭ la kontrolo de la parlamentoj[34],[31].
Tia komplikeco implicas ke la ludanto okupiĝu pri multaj informoj, interalie por la detaloj («mikroadministrado» de la bazoj, bataloj, ...)[24],[23],[35]. Tiuj informoj estas apartigitaj en diversaj apartaj ekranoj aŭ per la ebleco havi diversajn grafikajn modojn[11]. La komplikeco de ĉiu ekrano povas esti tiel granda, ke oni povas konsideri ilin kiel ludetoj[29],[36]. La realtempaj 4X ludoj, kontraŭe, estas ege malsimilaj, kaj, ekzemple, Dune II, kiu kreis multajn konvenciojn de tiaj ludoj, tute ne havas apartajn ekranojn[37].
«Mikroadministrado» kaj longeco de la matĉoj
[redakti | redakti fonton]
Ĉar la 4X ludoj permesas administri grandajn imperiojn, la matĉoj estas ĝenerale pli longdaŭraj ol en la aliaj strategiaj ludoj[11]. Ili povas postuli plurajn horojn da ludado, kaj tio povas krei problemojn por la plurludantaj matĉoj[38]. Ekzemple, mallonga matĉo de Sins of a Solar Empire povas daŭri ĝis 12 horoj[13]. Tamen, tiuj, kiuj emas la 4X ludoj antaŭvidas kaj ŝatas tiajn longecojn[39]. La laŭvicaj 4X ludoj eble dividas partion je pli ol cent vicoj[29],[40].
Pro la repetitema flanko de la agoj kaj la longdaŭreco de la matĉoj, la 4X ludoj estas kritikitaj por iliaj petoj tro grandaj en mikroadministrado. Tiu aspekto ĝenerale ne ĝenas en la komenco de la matĉoj. Sed pli malfrue, administri plurlokan imperion povas postuli plurajn minutojn por vico. Tio pligrandigas la daŭrecon de la matĉoj, tio estante precipe problemiga por plurludantaj matĉoj[11]. La 4X ludoj proponis provincestrojn kontrolitajn de artefarita intelekto por aŭtomatigi la administradon de la kolonioj. Tamen, la ludantoj kritikis la provincestrojn pro iliaj eraroj. Reage, la programistoj provis novajn vojojn por malplialtigi la gravecon de la mikroadministrado[41]. Kelkaj estis pli ŝatitaj ol aliaj. La kritikistoj konkordas dirante ke Galactic Civilizations sukcesis tiunivele, interalie ĉar la provincestroj povas esti programataj de la ludanto[42]. Sins of a Solar Empire estis kreita por igi la mikroadministradon pli evitebla[43], kaj la kritikistoj ĝenerale pensis ke la ludinterfaco igis la administradon de la ludo pli eleganta[35],[44]. Aliflanke,Master of Orion III malpligrandigis la mikroadministradon limigante la kontrolon de la ludanto sur sia imperio[45], tio vekante diversajn reagojn[46],[47].
Historio
[redakti | redakti fonton]Kronologio
[redakti | redakti fonton]Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 1,2 (en) Vahadar, « 4X: explore, expand, exploit, exterminate! », IG Magazine, nº 15, , p. 208.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Dan Quick, « Master of Orion III Developer Chat », GameSpy, (angle).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 (en) Alan Emrich, « 'MicroProse' Strategic Space Opera is Rated XXXX' », Computer Gaming World, nº 110, p. 92-93.
- ↑ J. "PyroFalkon" Habib, « Civilization IV: Warlords Guide », IGN, (angle).
- ↑ Ironclad Games - Sins of a Solar Empire Gameplay (angla).
- ↑ Tom Chick, « PC Retroview: Master of Orion II », IGN, (angle).
- ↑ Space Empires III Manual v1.10 (21-a de januaro 1998) (angle).
- ↑ Steve Butts, « Galactic Civilizations II: Dark Avatar Review », IGN, (angle).
- ↑ Jeff Lackey, « Review - Galactic Civilizations II: Dark Avatar », GameSpot, (angle).
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 [1]Arkivigite je 2013-01-01 per Archive.todayArkivigite je 2013-01-01 per Archive.todayArkivigite je 2013-01-01 per Archive.todayArkivigite je 2013-01-01 per Archive.todayArkivigite je 2013-01-01 per Archive.todayArkivigite je 2013-01-01 per Archive.todaySean Molloy, « Sins of a Solar Empire Preview », 1UP.com, Arkivigite je 2013-01-01 per Archive.today (angle).
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 Previews: Sins of a Solar Empire (20-a de februaro 2007) Arkivigite je 2013-01-01 per Archive.today (angle).
- ↑ 12,0 12,1 Sins of a Solar Empire preview (5-a de februaro 2008) (angle).
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Earnest Cavalli, « Review: Sins of a Solar Empire - Sinfully Good », Wired, (angle).
- ↑ 14,0 14,1 (en) Vahadar, « 4X: explore, expand, exploit, exterminate! », IG Magazine, nº 15, , p. 209.
- ↑ (en) Vahadar, « 4X: explore, expand, exploit, exterminate! », IG Magazine, nº 15, , p. 205.
- ↑ 16,0 16,1 Jason Dobson, « Joystiq interview: Ironclad talks 4X strategy with Sins of a Solar Empire », Joystiq, .
- ↑ (en) Andrew Rollings kaj Ernest Adams, Game Design, New Riders Publishing, (ISBN 1592730019, lire en ligne), p. 321-345.
- ↑ Bruce Geryk, « History of Space Empire Games - The Early Years 1980-1992 », GameSpot, (angle).
- ↑ Allen Rausch, « GameSpy Review - Galactic Civilizations », GameSpy, (angle).
- ↑ Steve Butts, « Space Empires V Review », IGN, (angle).
- ↑ Ron Dulin, « StarCraft for PC Review », GameSpot, (angle).
- ↑ 22,0 22,1 Jeff Lackey, « Space Empires V Review », GameSpot, (angle).
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 Barry Brenesal, « Galactic Civilizations Review », IGN, (angle).
- ↑ 24,0 24,1 Bruce Geryk, « History of Space Empire Games - Master of Orion II: Battle at Antares », GameSpot, (angle).
- ↑ 25,0 25,1 Michael Lafferty, « Space Empires IV Preview », GameZone, (angle)
- ↑ Sam Parker, « Review - Master of Orion III (PC) », CNET, (angle).
- ↑ « GameSpy's Game of the Year 2006 - 6. Galactic Civilizations II: Dread Lords », GameSpy, 31-a de marto 2008 (angle).
- ↑ [2]Arkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback Machine News/ Steve Butts, « Reviews - Sins of a Solar Empire », IGN, Arkivigite je 2009-02-02 per la retarkivo Wayback Machine (angle).
- ↑ 29,0 29,1 29,2 Jason Bates, « Space Empires IV Review », IGN, (angle).
- ↑ (PDF) (en) Steve Barcia, Master of Orion - Game Manual, MicroPose, , p. 62.
- ↑ 31,0 31,1 31,2 (en) Jonatha Caspian-Kaufman, Sid Meier's Civilization II Instruction Manual, MicroPose, , p. 67-71 kaj 80-83.
- ↑ [3]Arkivigite je 2006-12-22 per la retarkivo Wayback MachineJason Ocampo, « Review: Galactic Civilizations II: Dread Lords Hands-On - The Spiritual Heir to Master of Orion II? », GameSpot, Arkivigite je 2006-12-22 per la retarkivo Wayback Machine (angle).
- ↑ Steve Butts, « Preview: Civilization IV: Warlords », IGN, (angle).
- ↑ Steve Butts, « IGN Preview - Galactic Civilizations », IGN, (angle).
- ↑ 35,0 35,1 [4]Arkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback MachineArkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback MachineNeil Booth, « Sins of a Solar Empire Review », PAL Gaming Network, Arkivigite je 2009-01-12 per la retarkivo Wayback Machine (angle).
- ↑ William Abner, « Galactic Civilizations II: Dread Lords Review », GameShark, (angle).
- ↑ Bruce Geryk, « A History of Real-Time Strategy Games - Dune II », GameSpot, (angle).
- ↑ Joshua Villines, « Master of Orion 3 preview for PC », Game Revolution, (angle).
- ↑ Stardock, « Feature: Galactic Civlizations II Alien Races, Part IV », IGN, (angle).
- ↑ Sam Parker, « Master of Orion III Hands-On Preview », GameSpot, (en).
- ↑ Steve Butts, « Galactic Civilizations Interview », IGN, (angle).
- ↑ Tyler Sager, « Galactic Civilizations Review », Gaming Nexus, (angle).
- ↑ Jeff Cork, « Game Informer: Thoughts On Sins - An Interview With Blair Fraser », Game Informer, (angle).
- ↑ Dave VanDyk, « Sins of a Solar Empire Review », GameShark, (angle).
- ↑ « MicroProse's Master of Orion III Takes Galactic Empire Building a Step Higher », Oficiala retpaĝaro de Quicksilver Software, 11a de majo 2000 (angle).
- ↑ Sam parker, « Master of Orion III - Review », GameSpot, (angle).
- ↑ Bruce Geryk,« Master of Orion 3 rebuttal », Quarter of Three, sen dato (angle).