Kuks

	Kuks
	germane Kukus
	municipo
	Vido al la centra parto de iama baroka banloko Kuks de hospitalo sur la dekstra bordo de Elbo
Flago	Blazono
	Oficiala nomo: Kuks
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Hradec Králové
Distrikto	Distrikto Trutnov
Administra municipo	Dvůr Králové nad Labem
Historiaj regionoj	Bohemio, Sudetio
Montaro	Jiĉina montetaro
Rivero	Elbo
Situo	Kuks
- alteco	283 m s. m.
- koordinatoj	50° 24′ 06″ N 15° 53′ 22″ O / 50.40167 °N, 15.88944 °O (mapo)
Areo	4,83 km² (483 ha)
Loĝantaro	263 (2024)
Denseco	54,45 loĝ./km²
Tabulo	Orlica tabulo
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	544 43
NUTS 3	CZ052
NUTS 4	CZ0525
NUTS 5	CZ0525 579416
Katastraj teritorioj	2
Partoj de municipo	2
Bazaj setlejunuoj	3
	Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
	Vikimedia Komunejo: Kuks
	Retpaĝo: www.kuks.cz
	Portalo pri Ĉeĥio

Koordinatoj: 50° 24′ 06″ N 15° 53′ 22″ O / 50.40167 °N, 15.88944 °O (mapo)

Kuks (germane Kukus) estas municipo en Ĉeĥio, en Regiono Hradec Králové, en distrikto Trutnov en valo de supra fluo de rivero Elbo proksimume 6 km norde de Jaroměř. La vilaĝo estas rimarkinda precipe pro unika baroka banloka areo kun hospitalo kaj riĉa statua ornamado el laborejo de Matthias Bernhard Braun, kiu lasis en la jaroj 1692–1724 konstrui grafo František Antonín Špork. La Hospitalo, la centro de la eksa banloko de Špork ĉirkaŭ la pereinta kastelo sur la maldekstra bordo Elbo kaj Kripo, statuara kolektaro en proksima arbaro Nový les ĉe Stanovice, estas protektata kiel nacia kultura memorindaĵo kaj ili estas samtempe konsisto de memorinda rezervejo Kuks. Vivas ĉi tie 263 loĝantoj (2024).

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Zaloňov, Stanovice, Litíč, Hřibojedy kaj Heřmanice.

Historio

La ampleksan barokan komplekson de konstruaĵoj en kultura pejzaĝo sur ambaŭ deklivoj super la rivero Elbo lasis konstrui posedanto de ĉi tiea senjorujo František Antonín Špork (germane Sporck) en la jaroj 1692–1724. Ĝis la jaro 1694 estis konstruita banloko, siatempe unu el la ekspoziciaj en Bohemio.

Areo en la tempo de sia finigo (vido al la kastelo)

En la jaro 1702 estis konstruita teatro kaj konkursejo, 1704 banloka domo kaj domoj por gastoj, en la jaroj 1707–1716 hospitala preĝejo de La plej sankta Triunuo kun familia kripto kaj hospitalo de Kompatemaj fratoj kun ĝardeno. En la jaro 1710 estis finita kastelo, En la jaroj 1720–1724 aldoniĝis nova banloka domo kaj Domo de filozofoj kun biblioteko.

Jam dumvive de la grafo Špork la signifo de la banloko iom post iom malkreskis; post lia morto pro kulpo de neintereso de heredintoj la banloko kadukiĝis. Ĝi estis trafitaj de vico de inundoj, incendioj kaj militaj eventoj. En la jaro 1770 estis alikonstruita la nordokcidenta alo de la hospitalo kaj en la jaro 1901 estis deŝirita la forbrulinta kastelo.

Plejparte germanlingva municipo apartenis en la jaroj 1938-1945 en regnan provincon Sudetio. Post la milito la plimulto de la devenaj loĝantoj estis ellandigita.

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	894
1880	807
1890	746
1900	635
1910	606
1921	587

Jaro	Loĝantoj
1930	596
1950	415
1961	597
1970	387
1980	304
1991	252

Jaro	Loĝantoj
2001	233
2014	243
2016	255
2017	263
2018	261
2019	269

Jaro	Loĝantoj
2020	270
2021	257
2022	263
2023	269
2024	263

Memorindaĵoj

El la kastelo kaj la banloko sur la maldekstra bordo de Elbo ĝis la hodiaŭa tempo konserviĝis nur fragmentoj: terasa reguligo de la tereno kun muretoj kaj plastika blazono de Špork, kaskada ŝtuparejo kun du statuoj de tritonoj kaj fontanoj direkte al Elbo, gastejo kun la devena nomo U Zlatého slunce, kiu en la jaro 2003 parte renovigis sian agadon.

Sur la teraso ĉe la gastejo estas lokigitaj kontraŭ si statuoj de Davido kaj Goliaŝo (devene statuo de Herkomman) de Braun. Sur la pli alta teraso super ĝi situas domo de administranto de la senjorujo. Pluaj konstruaĵoj el la erao de Špork situas sur hodiaŭ artefarite plialtigita elba akvorando; unu banloka konstruaĵo n-ro 58 estis en la jaro 2013 adaptita por privata muzeo de Rentz por barokaj grafikoj kaj presaro. Okcidente de la centro de municipo konserviĝis grupo de memorige protektitaj ĉarpentitaj domoj, el kiuj pli granda parto estiĝis en la jaro 1703 dum konstruado de la banloka komplekso.

Hospitalo kun preĝejo

Sur la dekstra bordo de Elbo ĝis hodiaŭa tempo konserviĝis hospitalo kun preĝejo de La plej sankta Triunuo, konstruita en la jaroj 1707–1712 laŭ projekto de itala arkitekto Giovanni Battista Aliprandi kaj konsekrita en la jaro 1717.

Familia kripto de Šporkidoj en la kripto sub la preĝejo

Skulptista ornamado de la kastela ŝtuparejo

En la kastelo estas vico de eminentaj bildoj, antaŭe alskribitaj al Petr Brandl, kaj la tuta laŭtempa ekipaĵo, en la kripto estas tombo de la familio de Špork kaj ligna altaro kun krucifikso de M. B. Braun el la jaro 1726.

La hospitalo (latine Hospital) estis devene destinita por soldataj deĵorintoj el la senjorujoj de Špork. Ekde la jaro 1743 administris ĝin Kompatemaj fratoj. Nun ĝi estas en administrado de Nacia memoriga instituto. La ekspozicio estas dediĉita al la fondinto de Kuks, al grafo Špork, al la baroka arto kaj apoteko, kun konservita baroka apoteko. Havas ĉi tie sidejon Ĉeĥa farmaceŭtika muzeo, laborejo de Universitato de Karolo, en la keloj estas lokigita Ĉeĥa banko de vinoj.

Preĝejo de La plej sankta Triunuo (vido el la teraso)
Grenejo apud la hospitalo
Preĝejo kaj enirejo en la kripton de Špork
Koridoro en la hospitalo
Statuoj ĉe la ŝtuparejo antaŭ la preĝejo
Hospitalo Kuks de nordokcidento

Municipo

Havas ĉi tie sidejon municipa ofico, poŝto, vendejo kun miksita varo kaj produktejo de ŝtrumpetoj. Konsisto de la municipo estas ankaŭ vilaĝo Kašov.

Muziko

En la municipo Kuks krom alia ĉiujare okazas festivalo baroka muziko, teatro kaj danco Theatrum Kuks kaj Muzika somero Kuks. Ĝi ligas al teatraj prezentoj okazantaj dum tempoj de grafo Špork. En la jaro 1702 estis establita Comödien-Hauß. Oni ludis ludojn derivitaj de commedie dell’arte (ekz. Amor der Tyrann oder Arlequin der lustige Advokat) kaj en la jaroj 1724-1734 eĉ opero. La prezentoj estadis trafikataj senpage por vasta publiko.

Ĉirkaŭaĵo

Post la ĉefaj memorindaĵoj de Kuks kaj la ĉirkaŭaĵo kondukas proksimume 7 km longa instrupado Kuks – Kripo.

Pluaj fotoj

Obecní úřad
Tri memorigaj tilioj sur teraso antaŭ gastejo U Zlatého slunce
Plektitaj domoj en la norda parto de municipon
Fervoja haltejo Kuks
Banloka gastejo U Zlatého slunce el la jaro 1699 kun statuoj de Davido kaj statuo de Herkommana – Goliaŝo
Rivero Elbo en Kuks inter la municipo kaj la hospitalo
Vidi al la hospitalo el herba ĝardeno
Vido al la hospitalo el trajna haltejo
Malnova tombejo malantaŭ la hospitalo
Eksaj banlokaj domoj n-ro 57 (dekstre) kaj 58
Malgranda ekspozicio en la loko, kie situadis Diomo de filozofoj
Interno de muzeo Rentzovo muzeum en domo n-ro 58
Teraso de la hospitalo kun statua ornamado