Slovakio
Slovakio aŭ Slovakujo (slovake Slovensko), en longa formo Slovaka respubliko (slovake Slovenská republika), estas lando en Mezeŭropo. Ĝi ne havas aliron al maro kaj ĝiaj najbaroj estas Ĉeĥio (Landlimo de Ĉeĥio kaj Slovakio), Pollando, Ukrainio, Hungario kaj Aŭstrio. Ĝi estas sendependa ekde la 1-a de januaro 1993, kiam Ĉeĥoslovakio disiĝis.
| Slovakio | |||
| slovake Slovensko | |||
| respubliko | |||
 Situo de Slovakio enkadre de Eŭropo
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Slovenská republika | |||
| Himno: Nad Tatrou sa blýska | |||
| Lando |  Slovakio
| ||
|---|---|---|---|
| Membreco | 10
| ||
| Historiaj regionoj | Grandmoravia imperio, Hungara reĝlando, Slovaka ŝtato, Ĉeĥoslovakio | ||
| Parto de | Eŭropo | ||
| Montaroj | 9
| ||
| Najbaras kun | 5
| ||
| Regionoj | 8
| ||
| Grandaj urboj | 13
| ||
| Konataj lokoj | 4
| ||
| Riveroj | 8
| ||
| Ĉefurbo | Bratislavo | ||
| - mezo | Bratislavo | ||
| - alteco | 300 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 48° 08′ 38″ N 17° 06′ 35″ O / 48.14389 °N, 17.10972 °O (mapo) | ||
| Plej alta punkto | Gerlachovský štít | ||
| - situo | Altaj Tatroj | ||
| - alteco | 2 655 m s. m. | ||
| Plej malalta punkto | Streda nad Bodrogom | ||
| - alteco | 94 m s. m. | ||
| Areo | 49 035,0 km² (4 903 500 ha) | ||
| Loĝantaro | 5 449 270 | ||
| Denseco | 111,13 loĝ./km² | ||
| Orogenenezo montariĝo |
Okcidentaj Karpatoj | ||
| Estiĝo | 1-a de januaro 1993 | ||
| Gvidantaro | Parlamento de Slovakio | ||
| Prezidento | Zuzana Čaputová | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MEST (UTC+2 (marto ĝis oktobro) | ||
| Telefona antaŭkodo | +421 | ||
| ISO 3166-1 | 703 SVK SK | ||
| Aŭtokodo | SK | ||
| Interreta domajno | .sk | ||
| Nacia himno | Nad Tatrou sa blýska | ||
| Monunuo | eŭro | ||
| Lingvo | slovaka | ||
  Situo de la ĉefurbo enkadre de Slovakio
| |||
 Vikimedia Komunejo: Slovakia
| |||
| Retpaĝo: www | |||
 Portalo pri Slovakio
| |||
| Esperanto-movado en Slovakio | |||
Slovakio estas membro de pluraj internaciaj organizoj kiel NATO, UNO kaj Visegrada grupo. Ĝi eniris la Eŭropan Union en 2004 kaj la Eŭrozonon en 2009.
Nomo
redaktiOficiala nomo de Slovakio havas du formojn: longan - Slovaka respubliko kaj mallongan - Slovakio.
Insignoj
redakti
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Blazono de Slovakio.Historio
redakti Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Historio de Slovakio.Geografio
redaktiGeografiaj elementoj
redaktiLa plej malalta punkto estas Streda nad Bodrogom (94 m super marnivelo), vilaĝo en la suda parto de Orientslovakia ebenejo. La malplej alta punkto estas tiu punkto, kie la rivero Bodrog elfluas el slovaka teritorio. La teritorio estas trakreskata de veproj kaj malsekejaj arboj.
La plej alta vulkana monto de La Karpatoj estas Poľana (1458 m) en la regiono Slovenské stredohorie (Slovaka mezmontejo). Ĝi estas grandega, forte trasulkiĝinta vulkano. La diametro de la vulkano mem estas 6 km, tiu de la bazo ĉirkaŭ 18 km. La kratero havas formon de valkaldrono profunda proksimume 300 m, finiĝanta per ronda remparo longa 23 km. La montaro estas protektata regiono kun areo de 200,79 km².
La plej granda ebenejo estas Podunajská nížina (Laŭdanuba ebenejo) – ĉirkaŭ 10 000 km². Ĝi estas ampleksa ebena teritorio en la sudokcidento de Slovakio, parto de Malgranda danuba valkadrono. Pli alta, norda parto estas konsistigata de montregiona surfaco.
La plej granda teritorio de blovitaj sabloj estas Záhorská nížina (Transmontara ebenejo) – longeco 75 km, larĝeco 35 km. Tio estas ebena teritorio en okcidento de Slovakio trans la montaro Malé Karpaty, tial nomata Záhorie (Transmontara); ĝi situas en la norda parto de Viena valkaldrono. Grandaj areoj de sablo blovita fare de okcidentaj ventoj en kvarmontaro.
La plej profunda malvastvalo estas Zádielska dolina (Valo de Zádiel) – profundeco preskaŭ 400 m, longeco preskaŭ 3 km, larĝeco de la fundo 10 m. Mallonga kanjona valo kreita de la rivereto Blatnica ("Koteskulo") en kalkŝtonoj de Slovaka karsto. La flankaj deklivoj formas akrajn transpendajn murojn. Multe da ŝtonegaj formacioj havas diversajn aspektojn kun trafaj nomoj. La valo estas ŝtata rezervejo.
La plej grandioza valo estas Bielovodská dolina (Valo de Blankakvo) – pli ol 10 km longa, en la norda flanko de Altaj Tatroj. Ĝia suba parto atingas la teritorion de Pollando. En la supra parto ĝi disbranĉiĝas je multaj flankaj grandetaj kaj malgrandetaj valoj kun multaj montarlagoj kaj akvofaloj.
La plej profunda groto estas Starý hrad (Malnova kastelo) – 424 m. Ĝi situas en Krakova hoľa (Nudmonto de Krak) en la norda parto de Malaltaj Tatroj. La pli ol 500 m longa groto havas la nomon laŭ karakteriza roka formacio. Oni malkovris ĝin en la jaro 1967 kaj longe ĝi estis konsiderata abismo.
La plej granda disfalo kaj etpeciĝo de vulkana materialo Kamenné more (Ŝtona maro) – 0,133 km², unika natura kreitaĵo ĉe la vilaĝo Vyhne (Forĝejoj) en la monto Kamenná (Ŝtona), montaro Štiavnické vrchy. La ŝtona maro kreiĝis per disfalo de riolitoj kun influo de malfortaj fluidaj movoj.
La plej granda rivero estas Danubo – longeco 2850 km, en Slovakio 172 km. Ĝi trafluas 8 ŝtatojn. Ĝi deakvigas preskaŭ la tutan teritorion de Slovakio.
La plej kruta rivero estas Poprad – alteca diferenco 1567 m. Ĝi fontas en Altaj Tatroj (pli precize, ekestas per kuniĝo de Hincov potok (rivereto) kaj Krupá en Mengusovská dolina (valo)) kaj ĝi enfluas en la riveron Dunajec en la teritorio de Pollando.
La plej profunda lago estas Veľké (Granda) Hincovo pleso (montarlago) – profunda 53 m. Ĝi estas glacia lago en la fino de Mengusovská dolina (valo). Kun areo 0,179 km² la plej granda montarlago en la Slovaka parto de Altaj Tatroj.
Ununura gejsero en Slovakio troviĝas ĉe vilaĝo Herľany. Ĝi sputas la akvon el profundeco de 405 m ĝis alteco de 30–40 m. La intervalo inter du erupcioj estas 32–34 horoj kaj ili daŭras ĉirkaŭ 30 minutojn; dume la gejsero sputas 600 hl da mineralakvo. La temperaturo estas 12–14 °C, je la fino de erupcio ĝi altiĝas 22–24 °C. La gejsero ekestis kiel arteza puto bortruita en la jaro 1870.
La plej longa akvofalo situas ĉe Kmeťov vodopád (Akvofalo de Kmeť) – 900 m. Tio troviĝas en la valo Nefcerka en Altaj Tatroj. La altan rokan ŝtupon el Nefcerka ĝis Kôprová dolina (Aneta valo) travenkas tri akvofaloj dislokitaj en supermara alteco de 1580–1200 m.
La plej fortega akvofalo estas ĉe Skok (Salt'), ĝi estas belega akvofalo en la meza parto de Mlynická dolina (Valo de Mlynica) en Altaj Tatroj. Ĝi ekestas el la rivereto Mlynica elfluiĝinta el la supra parto de la valo. Ĝi travenkas la rokon, obstaklon kiu dig-haltigas malgrandan lagon nomitan Nad Skokom (Super Salt').
Lomnický štít estas, kun 2 632 metroj, la tria plej alta monto de Slovakio, de Tatroj kaj entute de Karpatoj, kvankam oni kredis ĝin ĝis la 19-a jarcento la plej alta. La pinto Lomnický štít estas la sola en Altaj Tatroj alirebla per telfero. Danke al ĝi, stelobservejo kaj meteologia stacio estis instalitaj tie. La stacio havas la plej malaltan mezan jaran temperaturon en Slovakio: −3,2 °C.
Administra divido
redaktiSlovakio estas dividita en ok regionojn, nomitajn laŭ la ĉefurbo: Bratislava, Nitra, Trenčín, Trnava, Banská Bystrica, Žilina, Košice, Prešov. Ekzistas aldone 79 distriktoj kaj tradiciaj regionoj.
Urboj
redakti Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de urboj de Slovakio.
En Slovakio troviĝas 2 891 municipoj, el kiuj 138 estas urboj. Nur dek urboj havas pli ol 50 000 loĝantojn.
| Ordo | Urbo | Regiono | Loĝantaro (2014) |
|---|---|---|---|
| 1 | Bratislavo | Bratislavo | 419 678 |
| 2 | Košice | Košice | 239 464 |
| 3 | Prešov | Prešov | 90 187 |
| 4 | Žilina | Žilina | 81 155 |
| 5 | Banská Bystrica | Banská Bystrica | 79 027 |
| 6 | Nitra | Nitra | 78 033 |
| 7 | Trnava | Trnava | 65 713 |
| 8 | Martin | Žilina | 56 053 |
| 9 | Trenčín | Trenčín | 55 857 |
| 10 | Poprad | Prešov | 52 316 |
Politiko
redaktiLa Prezidanto de la Slovaka Respubliko (slovake Prezident Slovenskej republiky) aŭ mallonge la Prezidanto de Slovakio estas la prezidanto kaj ŝtatestro de la Slovaka Respubliko. La prezidanto estas la ĉefkomandanto de la Armitaj Fortoj de Slovakio kaj estas konsiderata la ĉefa reprezentanto de Slovakio eksterlande. La prezidanto estas elektita en rektaj elektoj de la popolo por fiksa oficperiodo de kvin jaroj, kaj li povas esti elektita por maksimume du sinsekvaj terminoj (signifante, 10 jaroj).
La Ĉefministro de la Slovaka Respubliko (slovake Predseda vladí Slovenskej republiky) aŭ mallonge la Ĉefministro de Slovakio estas la registarestro en Slovakio. Oficiale, tio estas la tria ranga konstitucia pozicio (post la prezidanto kaj la prezidanto de la parlamento), sed praktike ĝi estas la gvida politika posteno en la lando. Depost la sendependiĝo de Slovakio en 1993, 9 politikistoj servis kiel ĉefministroj, nuntempe tenita de Ludwit Odor.
Ekonomio
redakti
La ekonomio de Slovakio estas unu el la plej sukcesaj en Orient-Centra Eŭropo. Inter 2006 kaj 2008, Slovakio atingis la plej altajn kreskorapidecojn inter la landoj de Eŭropa Unio en Centra kaj Orienta Eŭropo. En 2006 la kreskorapideco estis 8,9%, kaj en 2007 10,4%. Senlaboreco falis de pinto de 19,2% en 2001 al malpli ol 8% komence de 2008, dum la mezumo en la EU-landoj estis ĉirkaŭ 10%.
La lando venkis la plej multajn malfacilaĵojn alfrontatajn de iu ajn lando, kiu ŝanĝas sian ekonomion de planita ekonomio al merkata ekonomio kun malferma merkato. En 2001, la registaro faris grandan progreson en stabiligo de ĉiuj ekonomioj kaj ampleksaj strukturaj reformoj. Plejparto de la politika privatigo estas preskaŭ finita, kaj la banka sistemo estas preskaŭ tute en privataj manoj (ĉefe en la manoj de eksterlandaj loĝantoj) kaj eksterlandaj investoj daŭre kreskas.
Ekde la efektivigo de la reformoj, la MEP pokapa laŭ aĉetpovo (PPP) de Slovakio kreskis ĉiujare, kaj en 2007 ĝi estis pli alta ol 20 mil dolaroj.
Slovakio aliĝis al la Eŭrozono en januaro 2009 kaj anstataŭigis la nacian valuton, la slovakan kornon, kun la eŭro. La 28-an de majo 2008, la kurzo estis fiksita je 30,126 kronoj al 1 eŭro.
La branĉoj de produktado en Slovakio inkludas agrikulturan sektoron kiu plejparte produktas grajnojn, fruktojn, vinvinberojn, tabakon kaj brutbredadon, porkojn, ŝafon, kokaĵon por buĉado kaj ovojn. Slovaka industrio ĉefe produktas teksaĵojn, piedvestojn, feron, ŝtalon, zinkon kaj plastojn. La lando havas naturajn trezorojn kiel natura gaso, nafto, bruna karbo, lignito, fero kaj ligno.
Ekde 2006, la ekstera komerco estis karakterizita per importoj kun valoro de 41,84 miliardoj da dolaroj, ĉefe de nafto, tergaso kaj aliaj krudaĵoj. Aliflanke Slovakio eksportis varojn kun valoro de 39,64 miliardoj da dolaroj al Ĉeĥio, Germanio, Pollando, Aŭstrio, Italio, Britio kaj Rusio.
Ekde 1991, internacia skiejo komencis disvolviĝi ĉirkaŭ la urbo Krumpaki.
Naturo
redakti- Naciaj parkoj de Slovakio
- Natura Heredaĵo: Nacia parko Vysoké Tatry
Kulturo
redakti- Nacia Fondaĵo Matica slovenská - kun sidejo en urbo Martin
- Kultura Heredaĵo materiala: Banská Štiavnica, Vlkolínec - folklora vilaĝo apud Ružomberok.
- Kultura Heredaĵo nemateriala: Fujaro kaj fujara muziko - enskribita je la Listo de tutmonda heredaĵo (UNESCO) en 2005
Esperanto en Slovakio
redaktiEn 1969 slovaka Esperanto-asocio estis (re)fondita. En 1976 ĝi rajtis aliĝi al UEA. Inter plej gravaj esperantaj organizoj estas:
Ceteraj informoj
redakti- Urboj: Košice (214 mil), Žilina (88 mil), Prešov (78 mil).
- Parollingvoj: slovaka, ĉeĥa, romaa, regione hungara. Sude en Slovakio vivas 550 mil hungaroj (2001).
- Eksporto: feraj rimedoj, kemiaĵoj, naftoproduktoj, armiloj.
- Pokapa GNP: 2.950 $.
- Historio:
- en 1993 iama Ĉeĥoslovakio pace dispartiĝis je 2 sendependaj ŝtatoj - Ĉeĥa Respubliko kaj Slovaka Respubliko
- Slovaka ŝtato – Jozef Tiso
- Landlimo de Ĉeĥio kaj Slovakio
Vidu ankaŭ
redakti- Listo de urboj de Slovakio
- Listo de vilaĝoj de Slovakio
- Listo de estintaj slovakaj vilaĝoj
- Eksaj slovakaj vilaĝoj (malaperigitaj)
- Vladimír Němec (1941-2004), D kaj FD pri Esperantoinstruado kaj komputiko en Žilina (Slovakio), mortis la 6-an de majo 2004. La inĝeniero estis komitatano A de 1988 ĝis 1992
- Listo de slovakaj riveroj
Eksteraj ligiloj
redakti- Bazaj informoj pri Slovakio en la vikio de UEA esperante
- Registara retejo Arkivigite je 2001-02-02 per la retarkivo Wayback Machine (slovake)
- www.slovakia.sk Arkivigite je 2008-09-14 per la retarkivo Wayback Machine (angle)
- Pri Slovakio ĉe esperanto.sk Arkivigite je 2016-08-16 per la retarkivo Wayback Machine (Esperante)
- Regiono Liptov (Esperante)
- Esperanto en Slovakio Arkivigite je 2004-03-20 per la retarkivo Wayback Machine (Esperante)
- Artikoloj pri Slovakio esperante