Tòch
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Pramsân |
 Pît
| |
 Masć ed pît | |
| Dominì: Eukaryota | |
| Rèign: Animalia | |
| Phylum: Chordata | |
| Clâsa: Aves | |
| Órdin: Galliformes | |
| Famija: Phasianidae | |
| Sòtfamija: Meleagridinae | |
| Gènàr: Meleagris Linnaeus, 1758 | |
| Sòrta: Meleagris gallopavo Meleagris ocellata | |
A pärma, si't dan dal pît i vólen dir ca s'at sì svelij a n't'al si miga dal tut, in pratica i tan dit ca n't'si miga tant furób. E pitoclón l'é quanda i gan voja d'ésagerer. 'N ätor pît famoós a Pärma, sta vòlta fèmna, l'è l'ass ed dinär dil cärti da briscóla piasintén'ni, conosù da tutì c'me la pîta.
Tasónómia
Al gènar Meleagris, l'unic gènar dla sòtfamija Meleagridinae, al comprenda du sòrti[1].
- Meleagris gallopavo Linnaeus, 1758 - al pît sélvadég e cól nóstran cal ghe derîva
- Meleagris ocellata Cuvier, 1820 - un pît difus ätor che in tla penisola dal Yucatan in Mésico
Biológia
Al pît, anca cól sélvadég, l'è 'na béstia vièda a stär a dré térà e al vóla raramént, pù che ätor par scapär.
Al pît a n'l'é miga tant esigént par cól ca riguèrda la diéta e di fati al magna pù o méno tut col ca'l cata in gîr: verduri ed tut'i tîp, dil granaij, dla fruta, dil nozi, d'insétt e par fén di ringól.
L'època'd la riprodusión la cominćia a metè dal méz ed farvär quanda il fèmni i tachén a cantär par ćiamèr i masć. I masć, quanda e s'i sentén, i van a färos lustar con la fèmna: i fan la róda, i revén gli äli e i fan di vèrs da mât e, se par cäs tut l'é andè par al vèrs giust (pr'al pît), dòpa un pò la fèmna la métarà zò di œv fecondè e la cominćiarà a covèr. I œv i venen pósè in'na buza fat'aposta vers Avrîl, un pò c'me i fasàn, foderèda con un pò 'd pèni e 'na quälca foja sècà. Dòpa do zmani ch'i en nasù, i pićen i en belé bon 'd volèr e i cominćén a molèr la mädra pr'ander a dormir in simà al bròchi dil piânti. I crèson a la svèlta e pr'Agòst i en belé prónt pr'ander da lór.
Al pît, sóra dal cónt, l'é von di esempi pù difus ed riprodusión par parténogenèsi aćidentäla arenòtòca.
Alévamént
In Evropa, al pît l'é stè introdòt dòpa ch'i an catè l'América e da alôra l'é dvintè 'na tipica béstia d'alévamént.
Râzi italjani
- Pärma e Piacénsa
- Briansól
- Nigór italjan
- Bronzè di Côl Euganei
- Romagnól
- Érmelinè ed Rovîg
Râzi éstari
- Ardesia
- Auburn
- Bianc olandés
- Blò
- Brónzè d'Amèrica
- Brónzè daj äli nigri
- Brónzè tòdèsc
- Nigor spagnól o Nigor Américàn
- Nigor ed Bourbonnais
- Nigor ed Norfolk
- Ròss ramè
- Ròss di Ardènnì
- Ròss tòdèsc
- Slate Australian
Tutavìa i pît chi s'catón al giorén d'incó dal p'cär i n'apartènon miga a nisuna râza mo i en ibrìd comérciäl fât aposta par gnir gros e pés in pòc témp.
