Janowy krick

Górski janowy krick (Ribes alpinum)

systematika

Domena

Eukaryoty

Swět

Rostlinstwo

klasa:

Pókšyte semjenjaki (Magnoliopsida)
Eudikotyledony
Jědrowe eudikotyledony

pórěd:

(Saxifragales)

swójźba:

Hendryškowe rostliny (Grossulariaceae)

rod:

Janowy krick^[1]

wědomnostne mě

Ribes

L.

Wikipedija:Projekt za botaniku

p • d • w

Janowy krick^[1] (Ribes) jo jadnučki rod ze swójźby hendryškowych rostlinow (Grossulariaceae). Jogo płod jo janowka a hendryška (jano pśi družynje hendryškowy keŕ (Ribes urva-crispa)).

Wopis

K rodoju janowy krick słuša něźi 150 pó źělach w lěśe zelenych, pó źělach pśecej zelenych kerkow. Wóni dośěgnu wusokosć wót až do 3 m.

Wurostki su dłujke, pśegibnjone, pó źělach śernojte. Gałuzy cesto su cerwjenojśe pśeběžane.

Łopjena

Lapate łopjena su pó źělach zubate, na dolnem boku cesto meškowje kósmate.

Pśed wótpadom se do cerwjenego abo oranžowego pśebarwiju.

Kwiśonki

Kwiśo w póznej zymje abo na zachopjeńku nalěśa. Kwiśonki su zelenojte, žołte, cerwjene abo rožojte.

Płody

Pód źělach seršćate běłe, šarlachcerwjene, wioletne, zelene abo carne jagody su zwětšego jědne.

Systematika a rozšyrjenje

Swójźba Grossulariaceae bu lěśe 1805 wót Augustin-Pyrame de Candolle w Flore Française, Troisième Édition, 4(2), S. 405 nastajona. Typusowy rod Grossularia Mill. bu w lěśe 1754 wót Philip Miller w The Gardeners Dictionary ... Abridged ..., 4. nakład z typusowej družynu Grossularia hirsuta Mill. wózjawjany. Někotare hyšći pśi A. Cronquist 1981 do Grossulariaceae zarědowanych rodow z kapslowymi płodami źinsa su swójske swójźby: Itea ako Iteaceae a Escallonia Mutis ex L. f. ako Escalloniaceae.

Mě roda Ribes bu w lěśe 1753 wót Carl von Linné w Species Plantarum, 1, S. 200–202 prědny raz wózjawjane. Typusowa družyna jo Ribes rubrum L.. synonymy za Ribes L. su: Botrycarpum A. Rich., Botryocarpium Spach, Calobotrya Spach, Cerophyllum Spach, Chrysobotrya Spach, Coreosma Spach, Grossularia Mill., Liebichia Opiz, Rebis Spach, Ribesium Medik., Rolsonia Rchb.. ^[2]

Kwiśonki wót *Ribes divaricatum* var. *divaricatum* ze slědk kśiwjonymi keluškowymi łopjenami.

Kwiśonkowy stołk wót *Ribes laxiflorum*.

Rod Ribes se do pódrodow a sekcijow rědujo, tu kuždy pad z wuběrkom na družynach ^[2]:

Pódrod Berisia:
- Sekcija Berisia:
  - Ribes affine Kunth
  - Górski janowy krick (Ribes alpinum L., Syn.: Ribes dioicum Moench)
  - Ribes armenum Pojark.
  - Ribes brachybotrys (Wedd.) Jancz.
  - Ribes cuneifolium Ruiz & Pav.
  - Ribes fontaneum Bochkarn.
  - Ribes glaciale Wall.
  - Ribes heterotrichum C.A.Mey.
  - Ribes komarovii Pojark.
  - Ribes laciniatum Hook. f. & Thomson (Syn.: Ribes tenue Jancz.)
  - Ribes luridum Hook. f. & Thomson
  - Ribes maximowiczianum Kom.
  - Ribes maximowiczii Batalin
  - Ribes orientale Desf.
  - Ribes vilmorinii Jancz.
- Sekcija Davidia:
  - Ribes henryi Franch.
  - Ribes laurifolium Jancz.
- Sekcija Diacantha:
  - Ribes diacanthum Pall.
  - Ribes pulchellum Turcz.
  - Ribes saxatile Pall.
- Sekcija Hemibotrya:
  - Ribes fasciculatum Siebold & Zucc.
Pódrod Grossularia (Mill.) Pers. (hendryškowe kerje):
- Sekcija Grossularia (Mill.) Nutt.:
  - Ribes aciculare Sm.
  - Ribes alpestre Wall. ex Decne.
  - Ribes binominatum A.Heller
  - Ribes burejense F.Schmidt
  - Ribes curvatum Small
  - Ribes cynosbati L. (Syn.: Ribes gracile Michx. )
  - Ribes divaricatum Douglas
  - Ribes formosanum Hayata
  - Ribes hirtellum Michx.
  - Ribes inerme Rydb.
  - Ribes leptanthum A.Gray
  - Ribes missouriense Nutt.
  - Ribes niveum Lindl.
  - Ribes oxyacanthoides L.
  - Ribes pinetorum Greene
  - Ribes quercetorum Greene
  - Ribes rotundifolium Michx.
  - Ribes sinanense F.Maek. (Syn.: Ribes grossularioides Maxim.)
  - Ribes stenocarpum Maxim.
  - Hendryškowy keŕ^[3] (Ribes urva-crispa L., Syn.: Grossularia reclinata (L.) Mill., Ribes grossularia L., Ribes reclinatum L.)
  - Ribes velutinum Greene
  - Ribes watsonianum Koehne
- Sekcija Robsonia:
  - Ribes amarum McClatchie
  - Ribes californicum Hook. & Arn.
  - Ribes echinellum (Coville) Rehder
  - Ribes lobbii A.Gray
  - Ribes menziesii Pursh
  - Ribes roezlii Regel
  - Ribes speciosum Pursh
  - Ribes thacherianum (Jeps.) Munz
Pódrod Grossularioides:
- - Ribes horridum Rupr.
  - Ribes lacustre (Pers.) Poir. (Syn.: Ribes grossularioides Michx. ex Steud., Ribes oxyacanthoides var. lacustre Pers.)
  - Ribes montigenum McClatchie
Pódrod Parilla:
- Sekcija Andina:
  - Ribes bolivianum Jancz.
  - Ribes cucullatum Hook. & Arn.
  - Ribes gayanum (Spach) Steud. (Syn.: Rebis gayanum Spach, Ribes villosum Gay )
  - Ribes incarnatum Wedd.
  - Ribes lehmannii Jancz.
  - Ribes pentlandii Britton
  - Ribes trilobum Meyen
- Sekcija Parilla:
  - Ribes magellanicum Poir.
  - Ribes punctatum Ruiz & Pav.
  - Ribes valdivianum Phil.
Pódrod Ribes
- Sekcija Botrycarpum:
  - Ribes americanum Mill.
  - Ribes bracteosum Douglas
  - Ribes dikuscha Fisch. ex Turcz. (Syn.: Ribes appendiculatum Krylov)
  - Ribes fragrans Pall. (Syn.: Ribes graveolens Bunge)
  - Ribes ×fuscescens (Jancz.) Jancz. (= R. bracteosum × R. nigrum, Syn.: Ribes bracteosum var. fuscescens Jancz.)
  - Ribes hudsonianum Richardson
  - Ribes janczewskii Pojark.
  - Ribes japonicum Maxim.
  - Carny janowy krick (Ribes nigrum L.)
  - Ribes pauciflorum Turcz. ex Pojark.
  - Ribes procumbens Pall.
  - Ribes turbinatum Pojark.
  - Ribes ussuriense Jancz.
  - Ribes viburnifolium A.Gray
- Sekcija Calobotrya:
  - Ribes ×bethmontii Jancz. (= R. malvaceum × R. sanguineum)
  - Ribes ciliatum Humb. & Bonpl. ex Schult.
  - Ribes howellii Greene
  - Ribes malvaceum Sm.
  - Ribes neglectum Rose
  - Ribes nevadense Kellogg
  - Kšejcerwjeny janowy krick (Ribes sanguineum Pursh): Domownja jo Pódpołnocna Amerika.
  - Ribes viscosissimum Pursh (Syn.: Ribes hallii Jancz.)
  - Ribes wolfii Rothr. (Syn.: Ribes mogollonicum Greene)
- Sekcija Cerophyllum:
  - Ribes cereum Douglas
  - Ribes mescalerium Coville
- Sekcija Fargesia
- Sekcija Heritiera:
  - Ribes erythrocarpum Coville & Leiberg
  - Ribes glandulosum Grauer (Syn.: Ribes prostratum L'Hér.)
  - Ribes laxiflorum Pursh (Syn.: Ribes affine Douglas ex Bong., Ribes coloradense Coville)
  - Ribes sachalinense (F.Schmidt) Nakai
- Sekcija Microsperma:
  - Ribes ambiguum Maxim.
- Sekcija Ribes:
  - Ribes altissimum Turcz. ex Pojark.
  - Ribes ×futurum Jancz. (= R. rubrum × R. warszewiczii)
  - Ribes griffithii Hook. f. & Thomson
  - Ribes himalense Royle ex Decne.
  - Ribes ×holosericeum Otto & A.Dietr. (= R. petraeum × R. spicatum)
  - Ribes ×koehneanum Jancz. (= R. multiflorum × R. rubrum)
  - Ribes latifolium Jancz.
  - Ribes longeracemosum Franch.
  - Ribes mandshuricum (Maxim.) Kom.
  - Ribes meyeri Maxim.
  - Ribes moupinense Franch.
  - Ribes multiflorum Kit. ex Schult.
  - Ribes palczewskii (Jancz.) Pojark.
  - Ribes pallidiflorum Pojark.
  - Skalny janowy krick (Ribes petraeum Wulfen: Domownja jo pódpołdnjowa a pódzajtšna Europa, Azija, pódpołnocna Afrika.
  - Cerwjeny janowy krick (Ribes rubrum) L.: Domownja jo Europa.
  - Kłoskaty janowy krick (Ribes spicatum) E.Robson
  - Ribes triste Pall.
  - Ribes warszewiczii Jancz.
- Sekcija Symphocalyx:
  - złoty janowy krick (Ribes aureum Pursh, Syn.: Ribes odoratum H.L.Wendl. = Derje wónjecy janowy krick): Domownja jo pódpołnocna Amerika.

Swětodaloko rod wopśimjejo něźi 140 až do 160 družynow. Głowny rozšyrjeński teritorij jo měrnych klimatowe regiony pódpołnocneje połkule, ale teke w Andach eksistěruju někotare družyny. W Chinskej wustupujo 59 družynow, z kótarychž 25 jano tam. 53 družynow wustupujo w pódpołnocnej Americe. Pśeśiwo tomu su jano mało družynow w pódpołdnjowej Americe domacne.

Zagrodniske wuplahowanki:

de:Jostabeere, abo nimski Jochelbeere (Ribes ×nidigrolaria Rud.Bauer & A.Bauer): Jo zagrodniske kśicenje (hybrida) z R. nigrum × R. divaricatum × a R. uva-crispa.
Kulturne hendryškowe kerje su z wobeju družynowu Ribes uva-crispa a Ribes hirtellum nastali.

Stojnišćo

Rozšyrjenje

Rostliny su w chłodno-měrnych regionach pódpołnocneje hemisfery rozšyrjone.

Wužywanje

Nožki

Žrědła

Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, bok 775 (nim.)

Eksterne wótkaze

« Janowy krick » w drugich wikimediskich projektach :

Janowy krick we Wikimediskem Wikipókłaźe (Multimediske dataje)
Janowy krick we Wikidružynach (Zběrka wó wšych žywych byśach)

Sad

ananas • aprikoza • awokado • banana • brěška • carnica • citrona • curuba • dorničałka • durian • etrog • figa • grapefruit • granatowe jabłuko • guawa • hendryška • hurmi kaki • jabłuko • jackfruit • kaki • karambola • kiwi • kiwano • kšuška • kumkwat • kwětla • limeta • litśi • malina • mandarina • mandla • mango • marakuja • maruša • naši • oliwa • ostružina • papaja • paw-paw • pitahaya • oranža • pomelo • pogjarzlina • rambutan • janske jagodki (běłe, cerwjene, carne) • ringlota • slěwka • tamarillo • třěšeń • słynica • winowa jagodka • wišnja

[dnw-1] 1,0 ^1,1 W internetowem słowniku: Johannisbeerstrauch

[GRIN-2] 2,0 ^2,1 Swójźba hendryškowych rostlinow pśi GRIN - Germplasm Resources Information Network. (nim.)

[3] W internetowem słowniku: Stachelbeerstrauch

[1]

[2]

[3]