Polyester
 | |
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | dosbarth strwythurol cyfansoddion cemegol, deunydd  |
|---|---|
| Math | polymer, ester |
| Dyddiad darganfod | 1926 |
| Yn cynnwys | ocsigen, carbon |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
| Cemeg | |
| |
|
Adwaith cildroadwy | |
Mae polyester yn gategori o bolymerau sy'n cynnwys y grŵp gweithredol ester yn ei brif gadwyn. Mae polyester synthetig wedi ei wneud yn defnyddio adewithiau cemegol sy'n defnyddio glo, petroliwm, aer a dŵr.[1]
Mae polyesters yn cynnwys biopolymerau, fel "cutin" (yn Saesneg) cwtigl planhigyn, yn ogystal â pholymerization synthetig trwy dwf mewn camau fel polycarbonad a polybutyrate. Mae polyesterau naturiol a rhai deunyddiau synthetig yn fioddiraddadwy ('biodegradable'), ond nid yw'r rhan fwyaf o bolyesters synthetig.
Er bod llawer o polyesters, mae'r term "polyester" fel deunydd penodol yn fwy cyffredin yn cyfeirio at polyethylen tereffthalad (PET neu PETE).
Yn dibynnu ar y strwythur cemegol, gall y polyester fod yn thermoplastig neu'n thermostable, mae hefyd resinau polyester wedi'u halltu gyda chaledwyr, ond thermoplastigion yw'r polyesters mwyaf cyffredin.
Deunydd o Polyester
[golygu | golygu cod]Defnyddir ffabrigau gwehyddu neu wlân polyester neu ffabrigau gwlân yn eang mewn dillad a dodrefn cartref, o grysau, trwsusau, siacedi a hetiau, dillad gwely, blancedi, dodrefn clustogog a matiau llygoden gyfrifiadurol.
Defnyddir ffibrau, edafedd a rhaffau polyester diwydiannol mewn atgyfnerthu teiars, ffabrigau ar gyfer gwregysau cludo, gwregysau diogelwch, ffabrigau wedi'u gorchuddio ac atgyfnerthiadau plastig gydag amsugno ynni uchel.
Defnyddir ffibr polyester fel deunydd llenwi, inswleiddio clustogau, cwiltiau a llenwi clustogwaith fel dwfe gwely.
Defnyddir polyesters hefyd i wneud poteli, ffilmiau, dillad gwrth-ddŵr, canŵod, arddangosfeydd crisial hylif, hologramau, hidlyddion, cynwysyddion deuelectrig, ynysu'r ffilm ar gyfer y wifren a thapiau insiwleiddio.
Defnyddir polyesters yn eang fel gorffeniad mewn cynhyrchion pren o ansawdd uchel, fel gitarau, pianos a cherbydau/cychod hwylio dan do. Mae priodweddau thixotropig taenwyr chwistrell polyester yn eu gwneud yn ddelfrydol i'w defnyddio mewn pren grawn agored, gan y gallant lenwi grawn pren yn gyflym, gyda thrwch ffilm trwchus trwchus fesul haen. Gall caledu a sgleinio polyester i orffeniad sgleiniog, parhaol.
Manteision
[golygu | golygu cod]
Er bod llawer yn credu bod dillad synthetig yn llai naturiol o'u cymharu â ffibrau naturiol (fel cotwm a gwlân) a elwir yn poly, gall ffabrigau polyester ddarparu manteision penodol dros ffabrigau naturiol, fel gwell ymwrthedd i grychau, cadw lliwiau, a gwydnwch uchel. O ganlyniad, weithiau caiff ffibrau polyester eu canoli gyda ffibrau naturiol i gynhyrchu brethyn ag eiddo cyfunol. Gall ffibrau synthetig hefyd greu deunyddiau gyda gwrthiant dŵr, gwynt ac amgylcheddol uwch o'u cymharu â ffibrau planhigion. Polyesters crisialog hylifol yw un o'r polymerau crisial hylifol a ddefnyddir yn ddiwydiannol gyntaf. Fe'u defnyddir ar gyfer eu priodweddau mecanyddol a gwrthiant gwres. Mae'r nodweddion hyn hefyd yn bwysig wrth eu defnyddio fel sêl sgraffiniol mewn peiriannau jet.
Mae'r ffibr hwn yn feddal, yn sgleiniog ac yn wrthiannol iawn, nad yw'n crychu nac yn crebachu. [2]
Pryderon Amgylcheddol
[golygu | golygu cod]Llygredd Dŵr
[golygu | golygu cod]Treuliodd tîm ym Mhrifysgol Plymouth 12 mis yn dadansoddi'r hyn a ddigwyddodd pan olchwyd nifer o ddeunyddiau synthetig ar wahanol dymereddau mewn peiriannau golchi domestig, gan ddefnyddio cyfuniadau gwahanol o lanedyddion (detergents), i feintioli faint o meicroffeibrau a rhyddhawyd. Canfuwyd y gallai llwyth golchi cyfartalog o 6 kg ryddhau amcangyfrif o 137,951 o ffibrau o ffabrig cyfuniad cotwm polyester; 496,030 o ffibrau o polyester, a 728,789 o acrylig. Mae'r ffibrau hynny yn ychwanegu at y llygredd meicroblastigau cyffredinol.[2]
Anadnewyddadwy
[golygu | golygu cod]Mae polyester yn ffibr synthetig petrolewm-seiliedig, ac felly mae'n adnodd carbon-arddwys anadnewyddadwy (non-renewable).[3] Yn fyd-eang ac yn flynyddol mae bron i 70 miliwn o gasgenni o olew yn cael eu defnyddio i wneud polyester, sef y ffibr a ddefnyddir amlaf wrth wneud dillad. Ond mae'n cymryd mwy na 200 mlynedd i ddadelfennu (decompose).[4]
Hanes
[golygu | golygu cod]Datblygwyd polyester yn y blynyddoedd 1939-1941 gan fferyllwyr Prydeinig yn Calico Printers Association, Ltd., yn seiliedig ar waith W.H. Carothers yn 1926 o'r cwmni Americanaidd, E.I.D. Pont de Nemours a Co.
Prynodd DuPont yr hawliau yn 1946 i gynhyrchu ffibr polyester yn yr Unol Daleithiau. Erbyn 1951, roedd DuPont wedi dechrau marchnata'r ffibr o dan yr enw Dacron.[5]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-07-02. Cyrchwyd 2019-07-08.
- ↑ O'Connor, Mary Catherine (27 October 2014) Inside the lonely fight against the biggest environmental problem you've never heard of. The Guardian
- ↑ "The Environmental Impacts of Polyester". tortoise & lady grey (yn Saesneg). 2016-08-29. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-02-16. Cyrchwyd 2018-12-12.
- ↑ Conca, James. "Making Climate Change Fashionable - The Garment Industry Takes On Global Warming". Forbes (yn Saesneg). Cyrchwyd 2018-12-12.
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-07-02. Cyrchwyd 2019-07-08.