[go: up one dir, main page]
Neidio i'r cynnwys

Karma

Oddi ar Wicipedia
Karma
Enghraifft o'r canlynolcysyniad crefyddol Edit this on Wikidata
Yn cynnwyskarma o fewn Hindwaeth, karma o fewn Bwdhaeth, karma o fewn Bwdhaeth Tibetaidd, karma o fewn Jainiaeth Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Y Cwlwm Tragwyddol
Y Cwlwm Tragwyddol ar olwyn-weddi o Nepal
Mae symbolau Karma fel y cwlwm diddiwedd (uchod) yn symbolau diwylliannol cyffredin yn Asia gyda phob un yn symbol o gydgysylltiad achos ac effaith, cylch Karmig sy'n parhau'n dragwyddol. Mae'r cwlwm tragwyddol hefyd i'w weld yng nghanol yr olwyn-weddi.

Ystyr Karma (Sansgrit: कर्म, Pali: kamma) yw gweithredu, gwaith, neu weithred. I'r un sy'n credu mewn ysbrydolrwydd mae'r term hefyd yn cyfeirio at yr egwyddor ysbrydol o achos ac effaith, a elwir yn aml yn egwyddor karma, lle mae bwriad a gweithredoedd unigolyn (yr achos) yn dylanwadu ar ddyfodol yr unigolyn hwnnw (effaith):[1] mae bwriad a gweithredoedd da yn cyfrannu at karma da ac aileni da, tra bod bwriad gwael a gweithredoedd drwg yn cyfrannu at karma drwg ac aileni gwael.[2][3]

I'r credinwyr, mae'r cysyniad o karma wedi'i gysylltu'n agos â'r syniad o aileni mewn llawer o ysgolion crefydd Indiaidd (yn enwedig Hindŵaeth, Bwdhaeth, Jainiaeth a Siciaeth),[4] yn ogystal â Taoaeth.[5] Yn yr ysgolion hyn o feddwl, mae karma yn y presennol yn effeithio ar ddyfodol rhywun, yn ogystal â natur ac ansawdd bywyd yn y dyfodol - eich saṃsāra.[6][7] Mabwysiadwyd y cysyniad hwn hefyd yn niwylliant poblogaidd y Gorllewin, lle gellir ystyried y digwyddiadau sy'n digwydd ar ôl gweithredoedd yr unigolyn yn ganlyniadau naturiol.

Diffiniad

[golygu | golygu cod]

Fel y nodwyd, mae'r term karma yn cyfeirio at y 'weithred, gwaith, gweithredu, gweithred' a weithredwyd a'r 'gwrthrych, bwriad'.[2]

Mae Wilhelm Halbfass (2000) yn esbonio karma (karman) trwy ei gyferbynnu â'r gair Sansgrit kriya:[2] kriya yw'r gweithgaredd ynghyd â'r camau a'r ymdrech ar waith, karma yw'r:

(1) y weithred a wnaed o ganlyniad i'r gweithgaredd hwnnw, a (2) bwriad y person y tu ôl i weithred a wnaed neu a gynlluniwyd. Mae gweithred dda a bwriad da yn creu karma da. Mae gweithred ddrwg a bwriad drwg yn creu karma drwg.[2]

Ceir cryn anhawster wrth ddod o hyd i ddiffiniad o karma oherwydd amrywiaeth y safbwyntiau ymhlith ysgolion Hindŵaeth; mae rhai, er enghraifft, yn ystyried bod karma ac aileni yn gysylltiedig ac yn hanfodol ar yr un pryd, mae eraill yn ystyried bod karma yn hanfodol, heb yr elfen o aileni, ac mae rhai'n dod i'r casgliad bod karma ac aileni yn ffuglen ddiffygiol a dim arall.[8] Mae gan Fwdhaeth a Jainiaeth eu eu diffiniadau eu hunain. Felly, nid oes gan karma un diffiniad, ond diffiniadau lluosog a ystyron gwahanol. Mae Wendy O'Flaherty yn honni, ar ben hynny, bod dadl barhaus ynghylch a yw karma yn theori, yn fodel, yn batrwm, yn drosiad, neu'n safbwynt metaffisegol.[9]

Egwyddor karma

[golygu | golygu cod]

Mae Karma yn cyfeirio at egwyddor gysyniadol a darddodd yn India, a elwir yn aml yn ddisgrifiadol yn egwyddor karma, ac weithiau'n theori karma neu hyd yn oed yn gyfraith karma.[10]

Yng nghyd-destun theori, mae karma yn gymhleth ac yn anodd ei ddiffinio.[9] Mae gwahanol ysgolion Indoleg yn deillio o wahanol ddiffiniadau ar gyfer y cysyniad o destunau Indiaidd hynafol; eu diffiniad yw rhyw gyfuniad o (1) achosiaeth (causality) a all fod yn foesegol neu'n an-foesegol; (2) mae gan weithredoedd da neu ddrwg ganlyniadau; a (3) aileni.[9][11] Mae Indolegwyr eraill yn cynnwys yn y diffiniad yr hyn sy'n egluro amgylchiadau presennol yr unigolyn gan gyfeirio at ei weithredoedd yn y gorffennol. Gall y gweithredoedd hyn fod y rhai ym mywyd cyfredol unigolyn, neu, mewn rhai ysgolion o draddodiadau Indiaidd, o bosibl gweithredoedd yn eu bywydau yn y gorffennol; ar ben hynny, gall y canlyniadau arwain at fywyd cyfredol, neu fywydau rhywun yn y dyfodol.[9][12] Mae cyfraith karma yn gweithredu'n annibynnol ar unrhyw ddwyfoldeb neu unrhyw broses o farn ddwyfol.[13]

Achosiaeth

[golygu | golygu cod]
Karma fel gweithredu ac ymateb: os ydym yn hau daioni, byddwn yn medi daioni.

Thema gyffredin i'r holl ddamcaniaethau gwahanol o karma yw'r egwyddor o achosiaeth.[10] Mae'r berthynas hon rhwng karma ac achosiaeth yn fonyn canolog ac yn gwbwl gyffredin i'r dair cangen Hindŵaeth, Bwdhaeth, a Jainiaeth.[14] Mae un o'r cysylltiad cynharaf rhwng karma ag achosiaeth i'w weld yn Brihadaranyaka Upanishad Hindŵaeth. Er enghraifft, yn 4.4.5–6, mae'n nodi:

“ Nawr fel dyn fel hyn neu fel yna,

yn ôl fel y mae yn gweithredu ac yn ôl fel y mae'n ymddwyn, felly y bydd; daw dyn o weithredoedd da yn dda, yn ddyn o weithredoedd drwg, yn ddrwg; daw'n bur trwy weithredoedd pur, yn ddrwg gan weithredoedd drwg;

Ac yma, mae nhw'n dweud bod person yn cynnwys dymuniadau, ac fel y mae ei ddymuniad, felly y mae ei ewyllys; ac fel y mae ei ewyllys, felly hefyd ei weithred; a pha weithred bynnag a wna, y bydd yn medi.

”

Mae theori karma fel achosiaeth yn nodi:

(1) bod gweithredoedd unigolyn a gyflawnwyd yn effeithio ar yr unigolyn a'r bywyd y mae'n ei fyw, a

(2) bod bwriadau unigolyn yn effeithio ar yr unigolyn a'r bywyd y mae ef neu hi'n byw.

Nid yw gweithredoedd anfwriadol yn cael yr un effaith karmig gadarnhaol neu negyddol â gweithredoedd bwriadol. Mewn Bwdhaeth, er enghraifft, ystyrir bod gweithredoedd sy'n cael eu perfformio, neu'n codi, neu'n tarddu heb unrhyw fwriad gwael fel cudd-wybodaeth, yn bodoli o ran effaith karmig neu'n niwtral o ran dylanwad yr unigolyn.[15]

Nodwedd achosiaeth arall, sy'n gyffredin o fewn damcaniaethau karmig, yw bod gweithredoedd tebyg yn arwain at effeithiau tebyg. Felly, mae karma da yn cynhyrchu effaith dda ar y person, tra bod karma drwg yn cynhyrchu effaith drwg ar y person. Gall yr effaith hon fod yn faterol, moesol neu emosiynol - hynny yw, mae karma rhywun yn effeithio ar hapusrwydd ac anhapusrwydd y person. Nid oes angen i effaith karma fod ar unwaith; gall effaith karma fod yn hwyrach ym mywyd cyfredol rhywun, ac mewn rhai ysgolion o feddwl gall ymestyn i fywydau person yn y dyfodol.[8]

Gellir disgrifio canlyniad neu effeithiau karma rhywun mewn dwy ffurf: phala a samskara. Phala (yn llythrennol: ffrwyth, canlyniad) yw'r effaith weladwy neu anweledig sydd fel rheol ar unwaith neu o fewn y bywyd cyfredol. Mewn cyferbyniad, samskara yw'r effaith anweledig, a gynhyrchir y tu mewn i'r actor oherwydd y karma, gan drawsnewid y person ac effeithio ar ei hapusrwydd neu neu ei anhapusrwydd yn eu bywydau presennol ac yn y dyfodol. Yn aml, cyflwynir theori karma yng nghyd-destun samskaras.[16]

Moeseg

[golygu | golygu cod]

Yr ail thema sy'n gyffredin i ddamcaniaethau karma yw moeseg. Mae hyn yn dechrau gyda'r rhagdybiaeth bod gan bob gweithred ganlyniad,[6] a fydd yn dwyn ffrwyth naill ai yn y bywyd presennol neu mewn bywyd yn y dyfodol; felly, bydd gweithredoedd moesol dda yn arwain at ganlyniadau cadarnhaol, ond bydd gweithredoedd drwg yn cynhyrchu canlyniadau negyddol. Felly eglurir sefyllfa bresennol unigolyn trwy gyfeirio at weithredoedd yn ei oes bresennol neu mewn oes flaenorol. Nid 'gwobr a chosb ' yw Karma ei hun, ond y gyfraith sy'n cynhyrchu canlyniad.[17] Mae Wilhelm Halbfass (1998) yn nodi bod karma da yn cael ei ystyried yn dharma ac yn arwain at punya ('teilyngdod'), tra bod karma drwg yn cael ei ystyried yn adharma ac yn arwain at pāp ('demerit, pechod').[18]

Aileni

[golygu | golygu cod]

Trydedd thema gyffredin damcaniaethau karma yw'r cysyniad o ailymgnawdoliad neu gylch aileni (saṃsāra).[6][19][20] Mae aileni'n gysyniad sylfaenol o Hindŵaeth, Bwdhaeth, Jainiaeth a Sikhaeth.[7] Aileni, neu saṃsāra, yw'r cysyniad bod pob ffurf ar fywyd yn mynd trwy gylch o ailymgnawdoliad, hynny yw, cyfres o enedigaethau ac ailenedigaethau. Gall yr aileni a'r bywyd canlyniadol fod mewn gwahanol barthau, cyflwr neu ffurf. Mae'r damcaniaethau karma yn awgrymu bod y parth, y cyflwr a'r ffurf yn dibynnu ar ansawdd a maint y karma.[21] Mewn ysgolion sy'n credu mewn aileni, mae enaid pob peth byw yn trawsfudo (ailgylchu) ar ôl marwolaeth, gan gario hadau o fywyd sydd newydd ei gwblhau, i fywyd ac oes arall.[6][22] Mae'r cylch hwn yn parhau am gyfnod amhenodol, ac eithrio'r rhai sy'n torri'r cylch hwn yn ymwybodol trwy gyrraedd moksa, sef teyrnas y duwiau, ac nid ydyn nhw'n parhau yn y cylch.

Trafodwyd y cysyniad yma'n ddwys o fewn llenyddiaeth hynafol India; gyda gwahanol ysgolion o grefyddau Indiaidd yn ystyried perthnasedd aileni naill ai fel ffuglen hanfodol, neu'n eilradd, neu'n ddiangen.[8] Mae Hiriyanna (1949) yn awgrymu bod aileni yn ddilyniant angenrheidiol o karma;[23] mae Yamunacharya (1966) yn honni bod karma yn ffaith, tra bod ailymgnawdoliad yn ddamcaniaeth;[24] ac mae Creel (1986) yn awgrymu bod karma yn gysyniad sylfaenol, a bod aileni yn gysyniad deilliadol.[25]

Mae Lotus yn cynrychioli karma (yn symbolaidd) mewn llawer o draddodiadau Asiaidd. Blodyn lotws, sy'n blodeuo, yw un o'r ychydig flodau sy'n cludo hadau y tu mewn iddo'i hun tra bydd yn blodeuo. Mae hadau yn cael eu hystyried yn symbolaidd fel achos; yr effaith yw'r blodau. Mae Lotus hefyd yn cael ei ystyried yn atgoffa y gall rhywun dyfu, rhannu karma da ac aros heb ei gynnal hyd yn oed mewn amgylchiadau negyddol.[26]

Yn y Sansgrit Vedig mae'r gair kárman- (enwol kárma) yn golygu 'gwaith' neu 'weithred',[27] ac yn wreiddiol fe'i defnyddid yn aml yng nghyd-destun defodau Śrauta hy unrhyw beth sy'n ymwneud â Veda Hindwaeth.[28] Yn y Rig Veda, mae'r gair yn digwydd rhyw 40 gwaith.[27] Yn y Satapatha Brahmana 1.7.1.5, mae aberth yn cael ei ddatgan fel y gwaith "pwysicaf"; Mae'r Satapatha Brahmana 10.1.4.1 yn cysylltu'r potensial o ddod yn anfarwol (amara) â karma yr aberth agnicayana.[27]

Ceir y drafodaeth gynharaf ar athrawiaeth karma yn yr Upanishadau.[6][27] Er enghraifft, nodir achosiaeth a moeseg yn Bṛhadāraṇyaka Upaniṣad 3.2.13:[20]

“

Yn wir, daw un yn dda trwy weithredoedd da, a drwg trwy weithredoedd drwg."

”

Mewn Hindŵaeth

[golygu | golygu cod]

Datblygodd ac esblygodd y cysyniad o karma mewn Hindŵaeth dros ganrifoedd. Dechreuodd yr Upanishadau cynharaf gyda'r cwestiynau ynghylch sut a pham mae dyn yn cael ei eni, a beth sy'n digwydd ar ôl marwolaeth. Fel atebion i'r olaf, mae'r damcaniaethau cynnar yn y dogfennau Sansgrit hynafol hyn yn cynnwys pancagni vidya (y pump athrawiaeth dân), pitryana (llwybr cylchol y tadau) a devayana (llwybr-cylchol trosgynnol, llwybr y duwiau).[29]

Honnodd rhai ysgolheigion hynafol fod y rhai sy'n gwneud defodau arwynebol ac sy'n ceisio ennill petheuach y byd hwn, yn teithio llwybrau eu tadau gan ailgylchu yn ôl i fywyd arall. Honnwyd bod y rhai sy'n ymwrthod â defodau arwynebol, yn mynd i'r goedwig ac yn dilyn gwybodaeth ysbrydol, cyn dringo i lwybr uwch y duwiau. Y rhain sy'n torri'r cylch ac nad ydyn nhw'n cael eu haileni drachefn.[30] Gyda chyfansoddi'r Epics - cyflwyniad y dyn cyffredin i Dharma mewn Hindŵaeth - roedd syniadau achosiaeth ac elfennau hanfodol theori karma yn cael eu hadrodd mewn straeon gwerin. Er enghraifft:

“

Wrth i ddyn hau, felly mae ef yn medi; nid oes unrhyw ddyn yn etifeddu gweithred dda neu ddrwg dyn arall. Mae'r ffrwyth o'r un ansawdd â'r weithred.

”

Mewn Bwdhaeth

[golygu | golygu cod]

Mae Karma a karmaphala yn gysyniadau sylfaenol mewn Bwdhaeth,[31][32] sy'n esbonio sut mae ein gweithredoedd bwriadol yn ein cadw ynghlwm wrth aileni yn samsara, tra bod y llwybr Bwdhaidd, fel y dangosir yn Llwybr Wythplyg Teg, yn dangos i ni'r ffordd allan o samsara.[33][34]

Mae'r cylch aileni yn cael ei bennu gan karma, (yn llythrennol 'gweithredu').[35][41] Karmaphala (lle mae phala yn golygu 'ffrwyth, canlyniad')[42][43][44] yw 'effaith' neu 'ganlyniad' y karma.[45][46] Mae'r term tebyg karmavipaka (lle mae vipāka yn golygu 'aeddfedu') yn cyfeirio at y karma'n 'aeddfedu'.[43][43][47]

Yn y traddodiad Bwdhaidd, mae karma'n cyfeirio at weithredoedd sy'n cael eu gyrru gan fwriad (cetanā),[48][49][44][52] gweithred a wnaed yn fwriadol trwy'r corff, drwy leferydd neu drwy'r meddwl, sy'n arwain at ganlyniadau yn y dyfodol.[53]

Mewn Jainiaeth

[golygu | golygu cod]
Shrivatsa neu'r gwlwm karmig a ddarlunnir ar frest y Tirthankara.

Mewn Jainiaeth, mae karma'n cyfleu ystyr hollol wahanol i'r hyn a ddeellir yn gyffredin o fewn athroniaeth Hindŵaidd a gwareiddiad gorllewinol.[54] Athroniaeth Jain yw'r un o'r athroniaethau hynaf India sy'n gwahanu corff (mater) yn llwyr oddi wrth yr enaid (ymwybyddiaeth bur). Yn Jainisiaeth, cyfeirir at karma fel baw karmig, gan ei fod yn cynnwys gronynnau cynnil iawn o fater sy'n treiddio'r bydysawd cyfan.[55] Mae Karmas yn cael eu denu i faes karmig yr enaid oherwydd dirgryniadau a grëir gan weithgareddau meddwl, lleferydd, a chorff ynghyd â gwahanol warediadau meddyliol. Felly y karmas yw'r mater cynnil sy'n ymwneud ag ymwybyddiaeth yr enaid. Pan fydd y ddwy gydran hyn (ymwybyddiaeth a karma) yn rhyngweithio, rydyn ni'n profi'r bywyd rydyn ni'n ei adnabod ar hyn o bryd. Mae testunau Jain yn datgelu bod saith tattva (gwirioneddau neu hanfodion) yn gyfystyr â realiti. Y rhain yw:

  1. Jīva : yr enaid sy'n cael ei nodweddu gan ymwybyddiaeth
  2. Ajīva : y di-enaid
  3. Āsrava : mewnlif o fater karmig addawol a drwg i'r enaid.
  4. Bandha (caethiwed): cyd-gymysgu'r enaid a'r karmas.
  5. Samvara (ataliaeth): rhwystro mewnlif mater karmig rhag llifo i'r enaid.
  6. Nirjara (daduniad graddol): gwahanu rhan o fater karmig oddi wrth yr enaid.
  7. Mokṣha (rhyddhad): diddymiad llwyr o'r holl fater karmig (wedi'i rwymo ag unrhyw enaid penodol).

Gellir esbonio'r berthynas rhwng yr enaid a karma, yn ôl Padmanabh Jaini, gyda'r ddelwedd o aur. Fel y ceir aur bob amser yn gymysg ag amhureddau yn ei gyflwr gwreiddiol, mae Jainiaeth yn dal nad yw'r enaid yn bur yn ei darddiad ond ei fod bob amser yn amhur ac wedi'i halogi fel aur naturiol. Gall person ymdrechu i buro aur, yn yr un modd, mae Jainiaeth yn nodi y gellir puro'r enaid halogedig trwy fethodoleg mireinio iawn.[56] Gall Karma naill ai'n halogi'r enaid ymhellach, neu'n ei fireinio i gyflwr glanach, ac mae hyn yn effeithio ar aileni yn y dyfodol.[57] Felly mae Karma yn achos effeithlon (nimitta) yn athroniaeth Jain, ond nid yr achos materol (upadana). Credir mai'r enaid yw'r achos materol.[57]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Karma Encyclopædia Britannica (2012)
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Wilhelm Halbfass, Karma und Wiedergeburt im indischen Denken (München: Diederichs, 2000)
  3. ↑ Lawrence C. Becker & Charlotte B. Becker, Encyclopedia of Ethics, 2nd Edition, Hindu Ethics, pp 678
  4. ↑ Parvesh Singla. The Manual of Life – Karma. Parvesh singla. tt. 5–7. GGKEY:0XFSARN29ZZ. Cyrchwyd 4 Mehefin 2011.
  5. ↑ Eva Wong, Taoism, Shambhala Publications, ISBN 978-1-59030-882-0, pp. 193
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 John Bowker, The Concise Oxford Dictionary of World Religions (Oxford University Press, 1997), s.v. "Karma"
  7. ↑ 7.0 7.1 James Lochtefeld, The Illustrated Encyclopedia of Hinduism (Efrog Newydd: Rosen Publishing, 2002), tt.351–352
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 see:
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 Wendy D. O'Flaherty, Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions (University of California Press, 1980), tt.xi–xxv
  10. ↑ 10.0 10.1 Karl Potter (1964), The Naturalistic Principle of Karma, Philosophy East and West, Vol. 14, No. 1 (Apr. 1964), pp. 39–49
  11. ↑ Wendy D. O'Flaherty (1980), Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions, University of California Press, ISBN 978-0-520-03923-0, pp 3–37
  12. ↑ Karl Potter (1980), in Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions (O'Flaherty, Editor), University of California Press, ISBN 978-0-520-03923-0, pp 241–267
  13. ↑ See:
  14. ↑ Bruce R. Reichenbach, The Law of Karma and the Principle of Causation, Philosophy East and West, Vol. 38, No. 4 (Oct. 1988), pp. 399–410
  15. ↑ Anguttara-Nikaya 3.4.33, Translator: Henry Warren (1962), Buddhism in Translations, Atheneum Publications, New York, pp 216–217
  16. ↑ Damien Keown (1996), Karma, character, and consequentialism, The Journal of Religious Ethics, pp 329–350.
  17. ↑ Francis X. Clooney, Evil, Divine Omnipotence, and Human Freedom: Vedānta's Theology of Karma, The Journal of Religion, Vol. 69, No. 4 (Oct. 1989), pp. 530–548
  18. ↑ Wilhelm Halbfass (1998), Encyclopedia of Philosophy, Routledge, London, see article on Karma and Rebirth (Indian Conceptions)
  19. ↑ Obeyesekere 2005, t. 1-2, 108, 126–128.
  20. ↑ 20.0 20.1 Mark Juergensmeyer & Wade Clark Roof 2011.
  21. ↑ James Lochtefeld (2002), The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2, Rosen Publishing, New York, ISBN 0-8239-2287-1, pp 589
  22. ↑ Harold Coward (2003), Encyclopedia of Science of Religion, Karma
  23. ↑ M. Hiriyana (1949), Essentials of Indian Philosophy, George Allen Unwin, London, pp 47
  24. ↑ M Yamunacharya (1966), Karma and Rebirth, Indian Philo. Annual, 1, pp 66
  25. ↑ Austin Creel (1986), in Editor: Ronald Wesley Neufeldt, Karma and Rebirth: Post Classical Developments, State University of New York Press, ISBN 978-0-87395-990-2, Chapter 1
  26. ↑ Maria I. Macioti, The Buddha Within Ourselves: Blossoms of the Lotus Sutra, Translator: Richard Maurice Capozzi, ISBN 978-0-7618-2189-2, pp 69–70
  27. ↑ 27.0 27.1 27.2 27.3 Krishan, Y. (1988). "The Vedic Origins of the Doctrine of Karma". South Asian Studies 4 (1): 51–55. doi:10.1080/02666030.1988.9628366.; Yuvraj Krishan (1997). The Doctrine of Karma: Its Origin and Development in Brāhmaṇical, Buddhist, and Jaina Traditions. Bharatiya Vidya Bhavan. tt. 4, 12, 17–19, for context see 1–27. ISBN 978-81-208-1233-8.
  28. ↑ a neuter n-stem, कर्म  from the root √kṛ कृ "to do, make, perform, accomplish, cause, effect, prepare, undertake" kṛ,कृ Monier Monier-Williams, Monier Williams Sanskrit-English Dictionary (1899).
  29. ↑ Colebrooke, H. T. (1829), Essay on the Philosophy of the Hindus, Part V. Transactions of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 2(1), 1–39
  30. ↑ William Mahony (1987), Karman: Hindu and Jain Concepts, in Editor: Mircea Eliade, Encyclopedia of Religion, Collier Macmillan, New York
  31. ↑ Kragh 2006.
  32. ↑ Lamotte 1987.
  33. ↑ P. T. Raju (1985). Structural Depths of Indian Thought. State University of New York Press. tt. 147–151. ISBN 978-0-88706-139-4.
  34. ↑ Charles Eliot (2014). Japanese Buddhism. Routledge. tt. 39–41. ISBN 978-1-317-79274-1.
  35. ↑ Buswell 2004.
  36. ↑ Vetter 1988, t. xxi.
  37. ↑ Buswell 2004, t. 416.
  38. ↑ Matthews 1986, t. 124.
  39. ↑ Schmithausen 1986, t. 206-207.
  40. ↑ Bronkhorst 1998, t. 13.
  41. ↑ In early Buddhism rebirth is ascribed to craving or ignorance,[36][37] and the theory of karma Mai have been of minor importance in early Buddhist soteriology.[38][39][40]
  42. ↑ Kalupahana 1992.
  43. ↑ 43.0 43.1 43.2 Keown 2000.
  44. ↑ 44.0 44.1 Gombrich 2009.
  45. ↑ Kopf 2001.
  46. ↑ Kragh 2001.
  47. ↑ Klostermaier 1986.
  48. ↑ Bronkhorst 1998.
  49. ↑ Gethin 1998.
  50. ↑ Gethin 1998, t. 119.
  51. ↑ Gethin 1998, t. 120.
  52. ↑ Rupert Gethin: "[Karma is] a being's intentional 'actions' of body, speech, and mind—whatever is done, said, or even just thought with definite intention or volition";[50] "[a]t root karma or 'action' is considered a mental act or intention; it is an aspect of our mental life: 'It is "intention" that I call karma; having formed the intention, one performs acts (karma) by body, speech and mind.'"[51]
  53. ↑ Gombrich 1997.
  54. ↑ Hermann Kuhn, Karma, the Mechanism, 2004
  55. ↑ Acharya Umasvati, Tattvartha Sutra, Ch VIII, Sutra 24
  56. ↑ Jaini 1998, t. 107.
  57. ↑ 57.0 57.1 Jaini 1998.

Llyfryddiaeth

[golygu | golygu cod]
  • Bhikkhu Thanissaro (2010), Wings to Awakening: Part I, Metta Forest Monastery, Valley Center, CA, http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/thanissaro/wings.pdf
  • Bronkhorst, Johannes (1998), "Did the Buddha Believe in Karma and Rebirth?", Journal of the International Association of Buddhist Studies 21 (1): 1–20, http://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/jiabs/article/view/8869/2776
  • Buswell, Robert E. (ed.) (2004), Encyclopedia of Buddhism, Macmillan Reference USA
  • The Princeton Dictionary of Buddhism, Princeton University Press, 2013
  • Chapple, Christopher (1986), Karma and Creativity, State University of New York Press, ISBN 0-88706-250-4
  • Dargyay, Lobsang (1986), "Tsong-Kha-Pa's Concept of Karma", in Neufeldt, Karma and Rebirth: Post Classical Developments, State University of New York Press, ISBN 0-87395-990-6
  • Dasgupta, Surendranath (1991), A History of Indian Philosophy, Volume 4, Motilal Banarsidass Publ.
  • Gethin, Rupert (1998), Foundations of Buddhism, Oxford University Press
  • Gombrich, Richard F. (1997), How Buddhism Began. The Conditioned Genesis of the Early Teachings, New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd.
  • Gombrich, Richard (2009), What the Buddha Thought, Equinox
  • Harvey, Peter (1990), Introduction to Buddhism, Cambridge University Press
  • Jaini, Padmanabh S. (1998), The Jaina Path of Purification, Delhi: Motilal Banarsidass, ISBN 978-81-208-1578-0, //books.google.com/books?id=wE6v6ahxHi8C
  • Kalupahana, David (1975), Causality: The Central Philosophy of Buddhism, University of Hawaii Press
  • Kalupahana, David J. (1992), The Principles of Buddhist Psychology, Delhi: ri Satguru Publications
  • Keown, Damien (2000), Buddhism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Kindle Edition, http://m.friendfeed-media.com/6a7b5f4d7c23daf707742ddd592ccef00c988a8e
  • Mark Juergensmeyer; Wade Clark Roof (2011). Encyclopedia of Global Religion. SAGE Publications. ISBN 978-1-4522-6656-5.
  • Khandro Rinpoche (2003), This Precious Life, Shambhala
  • Klostermaier, Klaus K. (1986), "Contemporary Conceptions of Karma and Rebirth Among North Indian Vaisnavas", in Neufeldt, Ronald W., Karma and Rebirth: Post-classical Developments, Sri Satguru Publications
  • Kopf, Gereon (2001), Beyond Personal Identity: Dōgen, Nishida, and a Phenomenology of No-self, Psychology Press
  • Kragh, Ulrich Timme (2006), Early Buddhist Theories of Action and Result: A Study of Karmaphalasambandha, Candrakirti's Prasannapada, verses 17.1–20, Arbeitskreis für tibetische und buddhistische Studien, Universität Wien, ISBN 3-902501-03-0
  • Lamotte, Etienne (1987), Karmasiddhi Prakarana: The Treatise on Action by Vasubandhu, Asian Humanities Press
  • Lichter, David; Epstein, Lawrence (1983), "Irony in Tibetan Notions of the Good Life", Karma: An Anthropological Inquiry, University of California Press
  • Matthews, Bruce (1986), "Chapter Seven: Post-Classical Developments in the Concepts of Karma and Rebirth in Theravada Buddhism", in Neufeldt, Ronald W., Karma and Rebirth: Post Classical Developments, State University of New York Press, ISBN 0-87395-990-6
  • Obeyesekere, Gananath (2005). Wendy Doniger (gol.). Karma and Rebirth: A Cross Cultural Study. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-2609-0.
  • Padmakara Translation group (1994), "Translators' Introduction", The Words of My Perfect teacher, HarperCollins Publishers India
  • Schmithausen, Lambert (1986), Critical Response. In: Ronald W. Neufeldt (ed.), "Karma and rebirth: Post-classical developments", SUNY
  • Vetter, Tilmann (1988), The Ideas and Meditative Practices of Early Buddhism, BRILL
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Karma&oldid=12854399"