De Sir Fynwy (etholaeth seneddol)
| De Sir Fynwy Etholaeth Sir | |
|---|---|
| Creu: | 1885 |
| Diddymwyd: | 1918 |
| Math: | Tŷ'r Cyffredin |
| Aelodau: | Un |
Roedd De Sir Fynwy yn etholaeth seneddol a oedd yn dychwelyd un Aelod Seneddol (AS) i Dŷ Cyffredin Senedd y Deyrnas Unedig rhwng 1815 a 1885.
Hanes
[golygu | golygu cod]Cafodd yr etholaeth ei chreu gan Ddeddf Ailddosbarthu Seddi 1885 ar gyfer etholiad cyffredinol 1885, a rannodd hen etholaeth Sir Fynwy yn dair. Cafodd yr etholaeth ei diddymu ar gyfer etholiad cyffredinol 1918, pan drosglwyddwyd y rhan fwyaf o'i ardal i etholaeth Mynwy.
Roedd hen etholaeth Sir Fynwy yn drwm dan ddylanwad dau deulu pwerus: y Morganiaid Tŷ Tredegar a Dugiaid Beaufort Gwlad yr Haf. Parhaodd dylanwad y Morganiaid yn etholaeth De Sir Fynwy. Yn 1885 etholwyd y Cyrnol yr Anrhydeddus Frederick Courtenay Morgan fel AS o 1885 tan 1906 pan ymddeolodd ceisiodd ei fab, Courtenay Morgan, (wedi hynny Barwn Tredegar) i'w olynu ond cafodd ei drechu gan dirfeddiannwr dylanwadol arall y Cyrnol Ivor Herbert o Lanarth. Cadwodd Herbert afael ar yr etholaeth tan 1917 pan ymadawodd i Dŷ'r Arglwyddi. Diddymwyd yr etholaeth flwyddyn yn ddiweddarach.
Ffiniau
[golygu | golygu cod]Roedd yr etholaeth yn cynnwys rhanbarthau llys ynadon Caerllion, Cas-gwent, Eglwys y Drindod, Trefynwy, Llaneirwg, Rhaglan, Tryleg a Brynbuga yn ogystal â rhannau o fwrdeistrefi trefol Trefynwy a Chasnewydd a phlwyfi dinesig Bedwas a Mynyddislwyn.
Aelodau Seneddol
[golygu | golygu cod]| Blwyddyn | Aelod | Plaid | |
|---|---|---|---|
| 1885 | Frederick Courtenay Morgan | Ceidwadol | |
| 1906 | Ivor Herbert | Rhyddfrydol | |
| 1917 | Abraham Garrod Thomas | Rhyddfrydol | |
| 1918 | Diddymu'r etholaeth | ||
Canlyniadau etholiad
[golygu | golygu cod]Etholiadau yn y 1880au
[golygu | golygu cod]
| Etholiad cyffredinol 1885: De Sir Fynwy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | Frederick Courtenay Morgan | 4,890 | 53.3 | ||
| Rhyddfrydol | Syr H M Jackson | 4,293 | 46.7 | ||
| Mwyafrif | 597 | ||||
| Etholiad cyffredinol 1886: De Sir Fynwy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | Frederick Courtenay Morgan | 5,235 | 63.9 | ||
| Rhyddfrydol | O Bryant | 2,950 | 63.9 | ||
| Mwyafrif | 2,285 | ||||
| Ceidwadwyr yn cadw | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1890au
[golygu | golygu cod]| Etholiad cyffredinol 1892: De Sir Fynwy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | Frederick Courtenay Morgan | 5,421 | 53.6 | ||
| Rhyddfrydol | Yr Arglwydd Profumo | 4,700 | 46.4 | ||
| Mwyafrif | 721 | ||||
| Ceidwadwyr yn cadw | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol 1895: De Sir Fynwy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | Frederick Courtenay Morgan | 5,815 | 52.8 | ||
| Rhyddfrydol | Clfford Cory | 5,230 | 47.2 | ||
| Mwyafrif | 612 | ||||
| Ceidwadwyr yn cadw | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1900au
[golygu | golygu cod]
Cafodd Frederick Courtenay Morgan ei ethol yn ddiwrthwynebiad yn Etholiad cyffredinol 1900
| Etholiad cyffredinol 1906: De Sir Fynwy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Ivor Herbert | 7,503 | 54.7 | ||
| Ceidwadwyr | Courtenay Morgan | 6,216 | 45.3 | ||
| Mwyafrif | 1,287 | ||||
| Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn 1910au
[golygu | golygu cod]| Etholiad cyffredinol Ionawr 1910: De Sir Fynwy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Ivor Herbert | 9,738 | 58.5 | ||
| Ceidwadwyr | F Forestier-Walker | 6,910 | 41.5 | ||
| Mwyafrif | 2,828 | ||||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol Rhagfyr 1910: De Sir Fynwy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Ivor Herbert | 8,597 | 56.4 | ||
| Ceidwadwyr | F Forestier-Walker | 6,656 | 45.6 | ||
| Mwyafrif | 1,941 | ||||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
Ym 1917 Cafodd Syr Ivor Herbert ei ddyrchafu i Dŷ'r Arglwyddi fel y Barwn Treowen a chynhaliwyd isetholiad i ganfod olynydd iddo fel AS De Sir Fynwy.
| Is etholiad 1917 De Sir Fynwy[1] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Abraham Garrod Thomas | 6769 | |||
| Annibynnol | B Pardoe Thomas | 727 | |||
| Mwyafrif | 6,042 | ||||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- James, Arnold J a Thomas, John E. Wales at Westminster - A History of the Parliamentry Representation of Wales 1800-1979 Gwasg Gomer 1981 ISBN 0 85088 684 8