Lëtwa

Lietuvos Respublika Lëtewskô Repùblika Fana Herb Mòtto: Vienybė težydi Òficjalny jãzëk lëtewsczi Stolëca Wilno Fòrma państwa repùblika Wiéchrzëzna % wòdë 65 303 km² 1,35% Lëdztwò (2017) 2 823 859 Dëtk Eùro (EUR) Czasowô cona UTC +2 Nôrodné swiãto 16 gromicznika Himn Tautiška Giesmė Kòd LT Internet .lt Telefón +370

Lëtwa (téż Lëtewskô) – państwò w nordowòwestrzédny Eùropie. Stolëcą i nôwikszim gardã je Wilno. Òd nordë grańczi z Łotwą, òd pôłniowégò pòrénkù z Biôłorusą, òd pôłniowégò zôpadu z Pòlską i kaliningradzczim òbwodã (eksklawa Rusje). Mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza i brzegòwą liniã ò długòscë kòl 99 km. Òd 2004 nôleżi do NATO i Eùropejsczi Ùnie.

Geògrafiô

Pòłożenié

Kôrta Lëtwë

Leżi w nordowòwestrzédny Eùropie, na pòrénkòwim ùbrzegù Bôłtëcczégò Mòrza.

Wiéchrzëzna

• całownô: 65,300 km²
• wiéchrzëzna lądu: 62,680 km²
• wiéchrzëzna wòdów: 2,620 km²
• môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 124.

Lądowé grańce

• òglowô długòsc wszëtczich grańców: 1,549 km
• państwa, z jaczima mô grańce: Biôłorus 640 km, Łotwa 544 km, Pòlskô 104 km, Ruskô (kaliningradzczi òbwód) 261 km

Brzegòwô liniô

99 km (przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza)

Klimat

Klimat przechódny midzë mòrsczim i kòntinentalnym. Strzédnô cepłota òb zëmã sygô minus 4,9 °С, òb lato – 17 °С. Wielëna òpadënków sygô 748 mm òb rok.

Ùsztôłcenié terenu

Fizyczno kôrta Lëtwë

Pòwiérzchniã państwa zajimają równiznë ze szlachama dôwnégò zlodowaceniô. Pò kraju rozsónëch je wiele môłëch jezór.

Wësokòsc terenu

• strzédnô wësokòsc: 110 m. n.r.m.
• nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. (Bôłt)
• nôwëższi czëp: 294 m. n.r.m. (Aukštojas)

Gruńtë wedle ùżiwaniô

• rolné gruńtë 44,8 % (w tim 34,9 % òrnëch gruńtów)
• lasë 34,6%

Lëdze i spòlëzna

Pòpùlacjô

• wielëna lëdztwa: 2,823,859 (na lëpińc 2017)
• môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 140.

Etniczné karna

Lëtwini 84.1%, Pòlôsze, 6.6%, Ruskòwie 5.8%, Biôłorusënowie 1.2% (wôrtoscë szacowóné na 2011)

Jãzëczi

lëtewsczi (òficjalny) 82%, rusczi 8%, pòlsczi 5.6% (wôrtoscë szacowóné na 2011)

Religijné karna

katolëcë 77,2%, Rusczi Prawòsławny Kòscół 4,1%, stôroòbrzãdowcë 0,8%, lëtrowie 0,6%

Ùrbanizacjô

Widoczi z Wilna

• mieskô pòpùlacjô: 66,5%
• wikszé miesczé westrzódczi: Wilno (stolëca) – 542,990 mieszkańców, Kòwno – 299,466 mieszkańców, Kłajpeda – 155,032 mieszkańców

Pòliticzny system

• òficjalnô pòzwa: Lëtewskô Repùblika (lët. Lietuvos Respublika)
• pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
• stolëca: Wilno
• czasowô cona: UTC +2
• państwowé swiãto: 16 gromicznika – Dzéń Òdbùdowaniô Lëtewsczégò Państwa (lët. Lietuvos valstybės atkūrimo diena)
• nôrodny himn: „Tautiška giesmė” (Nôrodnô spiéwa)

Wëkònôwczô władza

• prezydent Gitanas Nausėda (òd 12 lëpińca 2019)
• premier Ingrida Šimonytė (òd 11 gòdnika 2020)

Ùstawòdôwczô władza

jednojizbòwi parlament – Sejm Lëtewsczi Repùbliczi (lët. Lietuvos Respublikos Seimas; 141 nôleżników na sztërëlatną kadencjã)

Rozmajitoscë

Òd 15 do 17 maja 2013 rokù òdbiwało sã zéńdzenié parlameńtarzistów Delegacji Karna Sejmù Repùbliczi Litwë ds. Midzëparlameńtarnëch Kòntaktów z Rzeczpòspòlitą Pòlską i Litewskò-Pòlsczégò Parlameńtarnégò Karna Sejmù RP, òni chcele wiedzec ò ùczbie kaszëbsczégò jãzëka i dwajãzëkòwòsce na Kaszëbach.

Bibliografiô

• Lëtwa w „The World Factbook”

Bùtnowé lënczi

• https://web.archive.org/web/20050901162618/http://www.lietuva.lt/