Chandra X-ray Observatory

Chandra

Dijelovi Chandra svemirskog teleskopa
Glavni ugovarači	NASA
Misija Tip	svemirska opservatorija

Chandra je NASA-ina svemirska opservatorija X-zraka. Lansirana je u orbitu 23. jula 1999. godine. Najsofisticiranija je do danas napravljena opservatorija X-zraka.

Ovaj je teleskop najsnažniji od teleskopa njegove vrste. Najteži je teret kojeg je ikad neki space shuttle odnio u orbitu.

Ova teleskop-ospervatorija je postavljena u vrlo visoku orbitu: u najudaljenijoj tačci je na 300 puta višoj orbiti je nego HST tj. na visini višoj od 1/3 udaljenosti od Zemlje do Mjeseca. Njena orbita je izdužena elipsa, koja na najspljoštenijem dijelu nikad nije Zemlji bliža od 10 hiljada kilometara. Zbog toga može u svakoj orbiti promatrati i po 55 sati, a da je pri tome ne ometa roj nabijenih čestica što kruže razmjerno blizu Zemlji.

Chandra je dizajniran za istraživanje-područja jakih X-zraka kao što su ostaci eksplozije zvijezde, i ima otprilike 50 puta veću rezoluciju od dosadašnjih teleskopa. Omiljena su joj meta kvazari.

Ime je dobio po indijsko-američkom astrofizičaru Subrahmanyanu Chandrasekharu koji je dobio Nobelovu nagradu.

Instrumenti

Teleskop možemo podijeliti na tri osnovna dijela: teleskop X-zraka, naučni instrumenti i letjelica.

Znanstveni instrumenti ACIS i HRC "hvataju" najoštriju sliku i proslijeđuju informaciju o X-zrakama: njihov broj, poziciju i energiju. LETG i HETG pružaju detaljne informacije o X-zrakama.

HRC (High resolution camera) - HRC je jedan od dva instrumenta korištena za fokusiranje na Chandri. On je jako korisan u snimanju vruće materije u ostacima zvijezde koja je eksplodirala ili u udaljenim galaksijama i jatima galaksija.

ACIS (Advanced CCD Imaging Spectrometer) - ACIS je drugi od dva instrumenta korištena za fokusiranje na Chandri. Kao što joj ime kaže ona može snimiti slike u X-području.

LETG (The High Resolution Spectrometers) - Spektrometar visoke rezolucije.

HETG (The High Resolution Spectrometers) - Spektrometar visoke rezolucije.

Operacije - Instrumenti su smješteni na SIM-u (Science Instrument Module). SIM ima zadaću upravljati znanstvenim instrumentima, toplinskom kontrolom, elektronikom za kontrolu operacija naučnih instrumenata i komunikacijom.

Naučni instrumenti su kontrolisani iz Centra za kontrolu operacija (Cambridge, Massachusetts). Podatke koje sakupi Chandra memorira i svakoh osam sati ih šalje na Zemlju na Deep Space Network. Podaci su tada poslani u JPL (Laboratoriju za mlazni pogon - Jet Propolusion Laboratory), i onda u Centar za kontrolu operacija.

Letjelica

Chandra ima dva različita pogona. Prvi se koristi da se Chandra postavi u konačnu orbitu. Drugi se koristi za sitne korekcije položaja i orbite.

Za kontrolu temperature unutar letjelice Chandra ima toplotnu kontrolu.

Chandrina toplinska kontrola se bazira na radijatorima, izolacijama, termostatima i grijačima. Informacije o temperaturi u različitim dijelovima letjelice šalje se u kontrolu misije.

Električnu energiju, kao većina letjelica, koristi solarne ploče. Tada se energija pohranjuje u tri baterije. Ploče najviše mogu proizvesti 2 kW energije.

Smještena na jednom kraju letjelice, gdje zračenje ulazi u teleskop, smještena su vrata za Sunčevu svjetlost (Sunshade doors). Kada su otvorena zaklanjaju Sunčevu svjetlost.

Komunikacije, kontrola i sistem za pohranjivanje su mozak letjelice. Chandra ima dvije low-gain antene koje omogućuju "razgovor" letjelice i kontrole misije.

Teleskop

Chandrin teleskop se sastoji od četiri para ogledala i njihove strukture.

Kada su ogledala izrađena poslana su avionom do Kalifornije. Tamo su očišćena od prašine i premazana iridijem - da bi stakla reflektirala što više svjetla. Brušenje, poliranje i pravljenje ogledala za Chandru bili su tako dobro napravljeni da su Chandrina ogledala najglatkija i najčistija, ikada napravljena. Ogledala su dalje bila premještena u kpmpaniju Eastman Kodak u Rochesteru (New York). Tamo su ih ugradili u strukturu nazvanu "the high resolution mirror assembly and aligned with exquisite precision". U novembru 1996. teleskop je premješten u Marshall Space Flight Center. Tamo su teleskop i njegovi instrumenti podvrgnuti stotinama testova. Testovi koji su bili gotovi u martu 1997 pokazali su da Chandra može uslikati slike 25 puta oštrije nego što su mogli prijašnji teleskopi te vrste. Poslije je teleskop poslan u TRW u Redondo Beach, Kalifornija. Tamo su teleskop i instrumente sastavili i opet sve zajedo testirali. Konačno, teleskop je premješten u Cape Canaveral u space shuttleu na njegovu zadnju vožnju - u svemir.

Reference

Vanjski linkovi

• http://cxc.harvard.edu/
• http://www.chandra.nl/
• https://web.archive.org/web/20060314041227/http://cm.bell-labs.com/cm/cs/who/chekuri/