Panterenn
| |||
|---|---|---|---|
 Panthera Pardus
| |||
| Rummatadur filogenetek | |||
| Riezad : | Animalia | ||
| Skourrad : | Chordata | ||
| Kevrennad : | Vertebrata | ||
| Urzhad : | Carnivora | ||
| Kerentiad : | Felidae | ||
| Genad : | Panthera | ||
| Anv skiantel | |||
| Panthera Pardus (Linnaeus, 1758) | |||
| spesadoù all | |||
|
Panthera leo : leo Panthera gombaszoegensis : jaguar europat Panthera onca : jaguar Panthera tigris : tigr Panthera toscana : panterenn toskana | |||
D'ar vevoniezh   e tenn ar pennad-mañ. | |||
Ur bronneg kigdebrer, Panthera pardus eus hec'h anv skiantel, eo ar banterenn. Anvet eo al loupard ivez. O pouezañ etre 30 ha 70 kg e vez ha dezhañ e vez war-dro daou vetr. Un nebeud piri a c'hell tizhout 90kg, met ar parezed a vez bihanoc'h.
Evit he ment eo ar "c'hazh bras" pouezusañ, gant ar jagoar.
An darn vrasañ eus ar panterenned a zo louet-gell-skañv o liv gant saotradennoù du met liv o sae a zo valigan-tre. Bihanoc'h e vez ar saotroù war ar penn.
Gwechall e kreded e oa ar banterenn un hiron etre ul leon hag ur banterenn zu. N'eus ket ur ouenn wir eus ar banterenn zu, met ur c'hemmad. Ur c'hemmadur-genel o lakaat da genderc'h muioc'h eumelanin eget feomelanin. O saotroù a c'helled gwelout c'hoazh, avat, pa vez mat ar gouloù. Bez' ez eus panterenned gwenn ivez.
Daoust d'he ment eo ar banterenn ul loen-noz. E-barzh ar gwez e vev alies ha diaes-kenañ e vez he c'havout en natur. Al lec'h gwellañ a zo en Afrika e Sabi Sand Private Game Reserve, en Afrika ar Su ma'z int boazet ouzh an dud. En Azia eo Yala National Park e Sri-Lanka al lec'h gwellañ.
Rummouriezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Isspesadoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Loupard Afrika, Panthera pardus pardus (n'emañ ket en arvar)
- Loupard Amour, Panthera pardus orientalis (en arvar bras)
- Loupard Arabia, Panthera pardus nimr (en arvar bras)
- Loupard Barbaria, Panthera pardus panthera (en arvar bras)
- Loupard India, Panthera pardus fusca (pas en arvar)
- Loupard Anatolia, Panthera pardus tulliana (en arvar bras)
- Loupard Indo-sina, Panthera pardus delacouri (chalus)
- Loupard Java, Panthera pardus meas (en arvar)
- Loupard Sina an hanternoz, Panthera pardus japonensis (chalus)
- Loupard Persia, Panthera pardus saxicolor (en arvar)
- Loupard Sinai, Panthera pardus jarvisi (en arvar bras)
- Loupard Sri Lanka, Panthera pardus kotiya (en arvar)
- Loupard Zanzibar, Panthera pardus adersi (aet da get)
Ispesadoù aet da get
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ouzhpenn an ispesadoù-se ez eus un nebeud isspesadoù ragistorel.
- Panthera palaeosinensis
- Panthera pardoides
- Panthera schaubi
Bouetaj ha chase
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Kig debrerien eo al louparded. Chaseal a reont da noz peurliesañ. Loened bihan a-walc'h evel gazelenned, marmouzed pe girafenned yaouank a zapont. Gagnoù a zebront ivez hag e kêr loened doñv pe bugale memes, a wechoù !
Perzhioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Aes e vez da gemmeskañ ar c'hizhier meur evit ar re n'o deus o gwelet nemet er zooioù. Heñvel-tre ouzh ar Jagoar eo ar banterenn hag he c'hemmeskañ gant ar gwepard a reer gwechoù'zo.
Diforc'hiñ ar banterenn diouzh ar jaguar a zo aes a-walc'h rak ne vevont ket en hevelep lec'h. Ar banterenn a vev er bed kozh hepken tra ma ne gaver ar jagoar nemet en Amerika. Ar banterenn a zo bihanoc'h eget ar jagoar ivez.
Ar gwepard, daoust ma vev e hevelep lec'hioù hag ar banterenn, a zo aes da zisheñvelout anezhi ivez. Pounnero'h eo ar banterenn ha ne red ket ken buan. Un aneval-deiz eo ar gwepard ivez tra ma hemolc'h ar banterenn e-pad an noz dreist-holl.
Annez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
A-raok ar c'hemmoù krouet gant an dud e-pad ar c'hantved diwezhañ e oa ar banterenn ar c'hazh meur boutinañ. En darn vrasañ eus Afrika (estreget e Sahara) e kaved anezhañ, hag en Azia, eus Turkia betek Sibiria. Stank eo c'hoazh en un darn vras eus hec'h annez ha krediñ a reer ez eus 500 000 panterenn er bed hiziv an deiz.
Meur a isspesad a zo en arvar, avat, ha da get ez eus aet unan anezho : loupard Zanzibar. Klask a vez war ar panterenned gant ar vigrierien (evit he c'hroc'hen dreist-holl), ha distruj hec'h annez a zo un dra fall ivez.
Tud zo a gred ez eus un nebeud panterenned gouez e Breizh-Veur. Morse n'eo bet prouet an dra-se.
