Limbourg

Limbourg (e galleg), pe Limburg (e nederlandeg hag en alamaneg zo anv meur a dra.

Limburg pe Limbourg eta zo ur rannvro lec'hiet etre kêrioù Liège (Belgia), Maastricht (Izelvroioù) hag Aachen (Alamagn).

E pep hini eus an teir stad-se avat e roer ur ster disheñvel d'ar ger a-wechoù, dre abegoù istorel pe, dreist-holl bremañ, melestradurel.

Kêrioù

Leurgêr St-Georges, e kêr Limbourg, e Belgia

Kreizkêr istorel Limburg an der Lahn, en Alamagn

Div gêr zo anvet Limbourg pe Limburg hiriv:

• E Belgia: Limbourg pe Limbourg-Dolhain, kêr ha kumun e proviñs Liège, kêr-benn gozh Dugelezh Limbourg,
• En Alamagn: Limburg an der Lahn, kêr eus Hessen, enni un iliz-veur gatolik, roman he doare.

Met ret eo menegiñ ivez, en Alamagn:

• Limburg an der Lenne, anvet Hohenlimburg e 1903, hiriv Hagen-Hohenlimburg

Ar stêr Lenne e kreizkêr Hohenlimburg, gwechall Limburg an der Lenne, en Alamagn

.

Istor ar vro anvet Limbourg pe Limburg

A-raok an Dispac'h Gall

• Ur stad a voe, anvet Dugelezh Limbourg, a oa ur rann eus an Izelvroioù spagnol, a oa dalc'het gant Rouantelezh Spagn.
• E 1581 ez eas da get an Dugelezh pa voe diskleriet o frankiz diouzh Spagn gant 17 proviñs an Izelvroioù spagnol, met adc'hounezet e voe kreisteiz ar vro gant Spagn, ha setu ma voe rannet an dugelezh e div lodenn;
  • Republik ar Proviñsoù Unanet ( 10 proviñs en Hanternoz), Den Haag o c'hêr-benn, a-du gant Bro-Saoz enep Bro-C'hall peurvuiañ betek an Dispac'h gall, a oa enni al Limbourg ar Stadoù pe Outremeuse des États (eus ar Pays d'Outremeuse), da lavarout eo proviñs Limbourg an Izevroioù a hiriv, mui pe vui, er Reter d'ar stêr Maas. En 1648, e teuas Limbourg ar Stadoù e-barzh Broioù ar Jeneralite.
  • Izelvroioù ar C'hreisteiz a oa dalc'het gant ar Spagnoled (7 proviñs anezho, anvet ivet Stadoù belgat, ha Brussel o c'hêr-benn, Spagn o vezañ alies dorn-ha-dorn gant Bro-C'hall ), hag enno al Limbourg belgat (hag ennañ neuze kêr waloniat Limbourg).
• En 1713, e teuas Izelvroioù ar C'hreisteiz da vezañ an Izelvroioù aostrian , ha ganto kentañ stad al Limbourg belgiat, hag un emglev politikel a voe savet etrezo hag ar Rouantelezh c'hall. Setu penaos e voe ganet ar c'hentañ Limbourg aostrian (er c'huzh-heol d'ar stêr Maas). Dizalc'h avat e chome ar Proviñsoù-Unanet.
• En 1748 e voe aloubet un darn eus an Izelvroioù aostrian gant armeoù ar roue gall Loeiz XIV, da-geñver Brezel Hêrezh Aostria. Rankout a reas lezel e zouaroù en Izelvroioù hag en Alamagn, dreist-holl reter Limbourg, al Limbourg alaman (reter Aachen), lodenn istorel a chomo gant Aostria a-raok bout kemeret diwezhatoc'h gant Prusia, adkemeret gant Bro-C'hall en amzer ar Gonsuled, kollet gant diskar an Impalaeriezh, unanet goude gant Wesfalia, kevreet gant Prusia hag Impalaeriezh Aostria-Hungaria, hag Alamagn en XXvet kantved.

E-pad an Dispac'h gall hag an Impalaeriezh c'hall

• En 1790, war-lerc'h an Dispac'h gall, e teuas kreisteiz an Izevroioù aostrian da vezañ ar Stadoù belgiat unanet (hag en o zouez edo eil stad al Limbourg belgiat) met kement-se ne badas ket pell: aloubet e voent adarre gant Aostria a oa e brezel ouzh ar Republik c'hall.
• E 1794 e teuas ar jeneral gall Jean-Baptiste Jourdan da aloubiñ an Izelvroioù aostrian , a voe anvet Belgia (Belgique).
• E 1795 e voe aloubet Republik ar Proviñsoù-Unanet gantar C'hallaoued; harpet e oa ar vro gant Bro-Saoz hag Aostria da-neuze. Ar Republikaned a-du gant ar C'hallaoued a emsavas, ha pa skampas kuit ar stathouder Gwilherm V Orange d'an 18 a viz Genver, e voe savet ar Republik batav.
  • Gant feuremglev Den Haag, d'ar 16 a viz Mae 1795, e voe roet Limbourg ar Stadoù gant ar Republik batav da Vro-C'hall, da lavarout eo kêrioù Maastricht, Roermond ha Venlo.
  • D'an 1 a viz Here e voe staget Belgia ouzh Bro-C'hall, rannet etre 9 departamant gall, ha monta reas Limbourg d'ober ur rann eus ar Meuse-Inférieure (prefeti en Maastricht, isprefetioù e Hasselt ha Roermond).

War-lerc'h Kendalc'h Vienna e 1815

• E Kendalc'h Vienna en 1815, e voe didammet an Impalaeriezh c'hall. D'an Izelvroioù e voe roet departamant gall kozh ar Meuse-Inférieure (1795-1814) hag ar peurrest eus Belgia d'an Izelvroioù; disrannet e voe Luskembourg avat,

a zeuas da vout un Dugelezh-veur dizalc'h

• En 1830 en em savas Belgia ha diskleriet gant he dizalc'hted diozh an Izelvroioù ; da neuze e oa belgiat Bro-Luxembourg (war-bouez kreñvlec'h Luksembourg, a oa e dalc'h arme Prusia), evel proviñs Limbourg (pennlec'h : Hasselt, isprefeti Roermond) war-bouez kreñvlec'h Maastricht a chomas gant an Izelvroioù a-hed ar brezel a voe etre Belgia hag an Izelvroioù (1831-1839).
• En 1839, war-lerc'h Feur-emglev ar XXIV mennad sinet e Londrez, e voe anavezet dizalc'hted Rouantelezh Belgia gant Rouantelezh an Izelvroioù, nemet ret e voe da Velgia leuskel
  • un tamm eus Luksembourg (a voe neuze ur vro dizalc'h ivez hag anvet Dugelezh-veur Luksembourg)
  • un tamm eus proviñs Limbourg (hini 1815-1839), proviñs kozh a voe rannet etre an div broviñs a anavezer bremañ :
    • er reter, ar broviñs eus an Izelvroioù, Limbourg an Izelvroioù (Maastricht ar pennlec'h, Roermond an eil-pennlec'h);
  • er c'hornôg, Limbourg Belgia, proviñs e Flandrez, ha Hasselt ar pennlec'h anezhi, anvet ivez Limbourg ar C'hornôg pe Limbourg flamank, abalamour d'he disheñvelout diouzh kêr Limbourg a zo er gevred d'al Limbourg flamank hag e-barzh proviñs Liège e Wallonia).

Hiriv

• Al Limburg alaman eo al lodenn eus ar vro istorel a zo er reter da Aachen, a voe roet da Prusia da vare Kendalc'h Vienna, kemeret diwar an Izelvroioù aostrian kozh, met ne voe ket daskoret, evel ar peurrest eus Belgia, pa voe an Izelvroioù (en eskemm e voe roet un tamm eus Bavaria da Aostria, ha Venezia war ar marc'had).

Tra iskis

Kêr Limbourg, an hini he deus roet hec'h anv d'an dugelezh hag a zo deuet da vezañ div broviñs goude, n'emañ ket en hini ebet eus ar proviñsoù-se: hiriv emañ e proviñs Liège, p'emañ ar proviñsoù izelvroat ha belgat pelloc'h en hanternoz.

Anv-tud

Un anv-tiegezh eo Limbourg ivez:

• anv an tri breur Limbourg, arzourien hag oberourien an Très Riches Heures du duc de Berry, genidik a Nijmegen: Herman, Jean et Paul:
• anv Tiegezh Limbourg, krouet e-kreiz an XIvet kantved gant Waleran Iañ, kont Limbourg († 1082)
• Jean Philippe ha Robert Limbourg, genidik eus Theux, e 1726 hag e 1731, a voe medisined brudet. An hini henañ anezho a vo graet marc'heg eus an Impalaeriezh Santel Roman alaman.

Gwelout ivez

• limbourgeg
• Skol-Veur treuzbroadel Limbourg