Moai

Mapa kan Islang Easter, pinapahiling mga namomogtakan kan mga estatuwang Maoi

Estatuwang maoi sa Islang Easter, retrato 1978

Mga maoi sa bakilid na gilid kan Rano Raraku

Moai pa-iraya nag'aatubang sa isla Ahu Tongariki, ibinalik ni Claudio Cristino kan mga 1990, sarong Chileanong arkeologo.

An mga Moai o Mo‘ai, (sayodon, mo-ay) mga monolitikong pigura nin mga tawo-tawo gibo sa gapong bulkan na pigsinsil kan mga Rapa Nui, tubong taga-erok sa Islang Easter sa may bandang subangan kan Polynesia, sa pag'ultan kan mga taon AD 1100-1500. Haros kabanga kan mga pigura namugtak sa Rano Raraku, an mayor na honggadan kan mga gapong bulkan para sa paggibo kaini. Ginatos kaini alagad pigharakot asin pinatindog sa mga gapong plataporma {apod igdi, ahu) sa palibot na perimetro kan isla. Kadaklan kan mga moai igwang mga payóng labi kadakula kumpara sa tamanyo kan mga pigura. Sinasabi an mga moai daa representasyon (aringa ora) kan saindang dini-diyos na mga kaapo-apoi. An mga estatuwa nakaturohok pairaya sa kadagaan kan isla alagad dakul kaini purokan na resulta kan diringkilan kan mga tribu-tribu.

Si pagtransportar kan 887 estatuwa dakula nanggad na kaginibohan asin bakong suba-subang pighonglonan kan mga nagsinsil kaining mga taga-isla. An pinakahalangkaw na moai, apod Paro, haros naglalampyagaw na 10 metro (33 pye), may tagom na 82 na tonelada. An pinakamagabat, mas haro-hababa asin mas harohalakbang na moai yaon sa Ahu Tongariki, nagtitimbang 86 na tonelada.

Deskripsyon

An mga rebultong maoi monolotikong estatuwa, an istilo nagkaaragid sa mga iba pang mga muknang porma sa enterong Polynesia. Ini pigsinsil sa mga gapong lapnad, an mga lawog nagmamawong nin expresyon na mapongaw pero dominante. An pigura ginuguhit ngona sa kalapnadan, dangan pigtiltig luwayluway an palibot na maglataw an imahe. An sobrang pakadakula kan payó, na may ratio tolo-apat kun ibaing sa saiyang pagkahawakon, nagmomostra kan pagtubod kan mga Polynesiano sa kabanalan kan namamayo asin ini may mahibog, guru-guntod na kiray, halabang dungo, asin may susunghan na garo kawit hitsura. An mga ngabil morotomot. Siring man kan dungo, an mga talinga matilaba. An salang ginuhit risang-risa an kuko kumpara sa pinaolnok na liog. An saiyang habayan o torso magabat asin kunminsan an bali'wang natatala' sa gapo. An mga takyag sininsil sa gapo na pinalataw paagi kan paghodhod kan palibot asin nakahilay sa iba-ibang kamugtakan. An mga kamot asin mga matarigwis na mga moro nakaporma sa gilid kan piad nag'aabot sa saiyang bahag (hami) na an tindarakul kaini minsan nakatukdo sa pusod. An likod bakong gayong detalyado pero kun minsan may sinsing asin hagkos sa lubot. Mayo an mga ini nin hayag na mga tabay maliban sa sarong maoi na nakaluhod.

Dawa ngane an mga maoi bilog na hawak na mga estatuwa, naapod an mga ining "Mga payo kan Islang Easter". Kawasa, huli ini sa dispalinghadong hitsura, na mas dakula an payo sa kahawakan. Orog na, ta kan dai pa uso an potograpiya, an nahihiling sanang mga maoi idtong nakatirindog sa bakilid kan Rano Raraku, na kadakulan nakarulubong nagtutunga sana an mga abaga pataas. An ibang mga pigura kan maoi, kinaralot na asin nahiling mga hawak kaini saka namasdan na may surat-surat na dai napara huli ta nakalubong.

Simbolismo

Dakul na mga arkeologo may pagtubod na an mga "estatuwa simbolo nin kapangyarihan asin awtoridad, magin man pulitikal asin relihiyoso". Alagad, ini daa bako sanang simbolo kundi para duman sa mga tawong nagpatogdok kaini, tinutubod ninda na an mga estatuwa repositoryo nin banal na espiritu. An mga inukit asin sininsil na mga gapo asin mga kahoy na aro-anito para sa Polynesianong antigong relihiyon, kun maninigo na nahaman asin naandam sa tamang ritwal, nababadoan nin kalag asin pwersa espiritwal na inaapod nindang "mana". Mga arkeologo totoo hinihiling ninda na an mga estatuwa mga representasyon kan mga soanoy na mga apoon kan mga taga-isla. An mga rebulto talikod sa dagat asin naka'atubang sa mga banwaan, na garo nagbabantay asin nagsasangkob sa mga tawong nagbabanwa, maliban sana sa pitong Ahu Ajivi na nakahampang sa dagat sa pagtabang na dai malagalag an mga byahero asin masusog an isla.

Mga panluwas na takod

• [1]Maoi statues. kinua 2-7-16.
• [2] Art World. kinua 2-7-16.