Archaeology

Tovuzchay II necropolis is located on the left higher bank of the Tovuzchay River in the
Tovuz district in the west of Azerbaijan Republic. Archaeological excavations in the necropolis were conducted in 4 stages between 2014 and 2018. 135 graves and and a place of worship were found in Tovuzchay II necropolis. The burials discovered in the necropolis were of two types: stone-covered and soil burials. These burials where archaeological materials and human burials are the same, differ only in structure and the top cover. The burial pits were dug in an oval, quadrangular forms. One of the interesting facts is that the place of worship in the necropolis was also discovered, and this area was probably the place where religious rituals were held. Only in 34 burials of the necropolis were human skeletons discovered. Rich archaeological material – pottery vessels, metal items for domestic use, jewellery, weaponry,
beads made of different materials and other artefacts were found in the burials. According to the authors, the necropolis belongs to the culture Late Bronze-Early Iron culture (second half of the 2nd millennium-early 1st millennium BC).

Материальные источники, обнаруженные в археологических памятниках эпохи бронзы Гянджа-Газахского региона, позволяют в определенной степени восстановить общую картину экономической и социальной структуры древнего общества бассейна среднего течения реки Куры. Благоприятные природно-географические условия и климат Гянджа-Газахской зоны, а также многочисленные полезные ресурсы и ископаемые, в значительной степени способствовали культурному развитию местных племен и коллективов эпохи бронзы. Исследуемый регион, имеющий свои специфические особенности, наиболее выраженные в эпоху бронзы-раннего железа, был частью ареала Кура-Араксской и Ходжалы-Кедабекской археологических культур. Одной из интересных особенностей является фактор, связанный с заселением этой территории. Исследования показывают, что помимо благоприятных экономических факторов важную роль в заселении региона играли также и природно-географические условия обитания.

From the western slopes of the Black Sea and the Caspian Sea to the foothills of the Caucasus mountains and the Near South, Caucasian tribes inhabited the land which they also shared with a large migration of northern Mesopotamians. Modern historiography of the issue is an important problem, as this region covers a wide range of environmental conditions and geographical structures where the ancestors of the know cultures lived for thousands of years. Areas of habitation, and a large number of traces of various cultures, have been found on the slopes of the mountains, revealing the structures which have led to the emergence of new views on history. thus, the South Caucasus, especially in the eastern region of the Black Sea coast of Turkey, intrudes into the territory of the tribes that supported the older ethno-cultural relations as far as the Greater Caucasus. Anatolia, north-east of the north-western slopes of the line and into the region of present day Dagestan covers a wide geographical area which contains occupations based on agriculture and animal husbandry. There are interesting links, alongside the current findings in the South Caucasus, the Middle and Near East, for us to learn of intercultural relations. Indeed, all of which should be continued in parallel with the Near East.

One of the main problems of teaching «History» lesson in secondary schools is the theoretical teaching of textbooks and additional reading materials for pupils, as well as the lack of visual aids. And, unfortunately, their regular repetition without visual observation creates certain gaps in the correct understanding of the lesson. The fact that Azerbaijan is one of the oldest settlements in the world allows us to teach pupils of the ancient history of our country, study the historical geography of ancient inhabitants, acquaint our archaeological sites with ancient traces of ancient inhabitants and strengthen their archaeological excavations. Secondary school pupils who are interested in our archaeological, historical and architectural monuments at a time when unfounded accusations of the enemy are growing in our historical monuments are especially important. Therefore, the article mentions the scientific, practical and educational significance of student visits and even open history lessons for these dozens of monuments discovered in our country that have been accumulated in recent years as a result of archaeological excavations. Archaeological excavations and archaeological parks are now an integral part of the propaganda of the history of the ancient world. Archaeological and archaeological excavations, which are directly applied to the economy, are based on profitable archeology. Archeoparks serve to popularize material culture, history, and ethnography of countries engaged in archeotourism, both directly to citizens of the country and to foreigners who come to the country.

Ümumtəhsil məktəblərində «Tarix» fənninin tədrisində qarşıda duran əsas məsələlərdən biri şagirdlərə təkcə elmi informasiyaların verilməsi və bunların davamlı olaraq təkrarlanması deyildir. Şagirdlərdə vətənimizin qədim tarixinə həvəs yaratmaq ən qədim sakinlərin yaşayıb-yaratdıqları ərazilərin tarixi coğrafiyasının öyrənilməsi, qədim insan izlərini özündə yaşadan arxeoloji abidələrimizin tanıdılması və tarixi abidələrimizə əsassız düşmən iddialarının çoxaldığı bir zamanda arxeoloji-tarixi və memarlıq abidələrimizə marağın artırılması ilə mümkündür. Məqalədə son illərdə arxeoloji qazıntıların geniş vüsət aldığı respublikamızda aşkar edilən və elmə tamamilə yeni faktlar gətirən onlarla abidələrimizə məktəblilərin gəzintisi və hətta açıq tarix
dərslərinin bu arxeoparklarda keçirilməsinin elmi-praktiki və tədris əhəmiyyətindən danışlır. Arxeoloji qazıntılar və bunun əsasında qurulan arxeoparklar hazırda dünya ölkələrinin qədim tarixinin təbliğinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Arxeologiya və arxeoloji qazıntıların nəticələrinin birbaşa iqtisadiyyata tətbiq olunaraq gəlirli sahəyə çevrilməsinə əsaslanan arxeoturizm isə durmadan inkişaf etməkdədir. Arxeoparklar arxeoturizm ilə ciddi məşğul olan ölkələrin maddi mədəniyyətinin, tarixinin, etnoqrafiyasının həm ölkə vətəndaşlarına, həm də ölkəyə gəlmiş əcnəbilərə birbaşa təbliğ etdirilməsinə xidmət edir.

The book deals with the results of archaeological and epigraphic investigations carried out in 2007-2009, in connection with the construction of the Tovuzchay reservoir in Qaziqulu village of Tovuz district. As a result of archaeological explorations in more than 160 ha of the flooded area the prospecting party found and registered archaeological and epigraphic monuments. The registered monuments include the late Bronze - early Iron Age (end of the II - early 1st millennia B.C.) necropolis, the late medieval (XVII-XVIII centuries) settlements and the Qaziqulu Muslim cemetery covering end of the 18th - 20-30s of the XX centuries. Fundamental archaeological excavations were carried out in the necropolis and medieval settlements, considerable material samples were obtained, burial customs were studied and Muslim cemetery was moved to the suitable area.

Kitab Tovuzçay su anbarının tikintisi ilə əlaqədar olaraq Tovuz rayonunun Qazıqulu kəndində 2007-2009-cu illərdə aparılmış arxeoloji-epiqrafik tədqiqatların nəticələrinə həsr olunmuşdur. Arxeoloji kəşfiyyat işlərinin nəticəsi olaraq ümumi sahəsi 160 ha-dan çox olan subasar ərazidə kəşfiyyat qrupu tərəfindən arxeoloji və epiqrafik abidələr tapılmış, qeydiyyata alınmışdır. Qeydə alınmış abidələr son tunc-ilk dəmir dövrünə aid (e.ə. II minilliyin sonu - I minilliyin əvvəli) nekropol, son orta əsrlərə aid (XVII-XVIII əsrlər) yaşayış yerləri və XVIII əsrin sonu – XX əsrin 20-30-cu illərini əhatə edən Qazıqulu müsəlman qəbristanlığından ibarət olmuşdur. Nekropolda və orta əsr yaşayış yerlərində əsaslı arxeoloji qazıntılar aparılmış, xeyli maddi nümunələr əldə edilmiş, dəfn adətləri öyrənilmiş, müsəlman qəbristanlığı isə ayrılmış müvafiq sahəyə köçürülmüşdür.

Aziztepe settlement is located at 450-500 m east of Kazakhbeyly village in Kazakh district of Azerbaijan. The rescue excavations in Aziztepe settlement were made in May 2019 by archaeological expedition of Institute of Archaeology and Ethnography of Azerbaijan National Academy of Sciences, led by Prof. Sh. N. Najafov. The archaeological team has researched the area of 100 m length × 20 m breadth, affected by the construction related to the extension of the Ganja-Kazakh-Georgia
border road. Based on archaeological artifacts, Aziztepe settlement belonged to Khojaly-Gedebey archaeological culture and dates the end of 2nd (second part) – the beginning of 1st millennium BC). The finds from cultural layer were represented by fragments of ceramic (black and grey colors, polished) and stone wares (grain mills, thimbles). We must emphasize the following: the hill where placed archaeological site is have used along time as agricultural territory and part of upper layer have
destroyed in process of farm activity.

В статье будут рассмотрены новые находки каменных наверший булав Ходжалы-Кедабекской культуры с территории Гянджа-Газахского региона Азербайджана. Булава-это вид холодного вспомагательного оружия ближного боя, которое состоит из рукоятки и массивного ударного элемента - навершия. Это оружие ударного действия, причиняющее тяжелые контузии и внутренние переломы. Булава, также, наряду со скипетром могла  служить и
символом власти.

В западной зоне Азербайджанской Республики, на территории Товузского района в 2007–2009 гг. в связи со строительством водохранилища Газыгулу широкомасштабными охранными раскопками изучен некрополь периода поздней бронзы-раннего железа (вторая половина II – начало I тыс. до н. э.). Памятник относится к ходжалы-гедабекской археологической культуре. Он расположен на равнинной местности, на левом берегу реки Товузчай (правый приток Куры). Данная статья посвящена результатам раскопок Газыгулинского некрополя. В Газыгулинском некрополе раскопаны 18 могил, 16 из них являются могилами с каменной насыпью, остальные – грунтовые. Захоронения были совершены вытянуто на спине, а также в скорченном (в основном, в сильно скорченном) положении на боку. Археологический материал состоит, в основном, из разнотипных керамических сосудов, металлических изделий и украшений. По определению автора, погребальный обряд идентичен общим традициям данного региона в рассматриваемый период.

Поселение Сарвантепе, относящееся к периоду поздней бронзы-раннего железа (вторая половина II – начало I тыс. до н. э.), расположено на территории села Чайлы Газахского района в западной части Азербайджанской Республики. Памятник очень богат с точки зрения археологических материалов и отражает материальную культуру региона в отмеченный период. Многочисленные глиняные печати, найденные на поселении, вызывают наибольший интерес. До сих пор на поселении было выявлено 40 подобных артефактов. Они имеют разные формы и не повторяются по узорным элементам. Подобные печати характерны для поселений периода поздней бронзы-раннего железа Гянджа-Газахской зоны. Конкретные цели использования этих печатей полностью не уточнены. Некоторые специалисты считают, что эти печати использовались для украшения тканей, для нанесения орнамента на керамику и хлеб во время выпечки. По мнению ряда исследователей, аналогичные печати, найденные в Сарытепе, Баба Дервише, Ястытепе, Гарабулаге, Сары Реме, Пойлу II, Тойретепе и в Мингечевире использовались для опечатки водных дамб и запруд в мелких сельских хозяйствах. Большинство глиняных печатей Сарвантепе были изготовлены из глины серого цвета, они хорошо обожжены. Орнамент большинства из них нанесен способом вырезки. На рабочей стороне печати сделано свастикобразное изображение очень смешанного вида.

Kitab Son Tunc-İlk Dəmir dövrünə aid (e.ə. II minilliyin ikinci yarısı-I minilliyin əvvəli) I Tovuzçay nekropolunda aparılan arxeoloji qazıntıların nəticələrindən bəhs edir. Nekropolda qazıntılar 2004-2005-ci illərdə müəyyən fasilələrlə BTC neft və CQBK qaz kəmərlərinin tikintisi ilə əlaqədar kəmərlərin marşrutundakı arxeoloji abidələrin öyrənilməsi proqramına uyğun olaraq aparılmışdır. Nekropolun I Tovuzçay
adlandırılması 2014-cü ildə CQBKG qaz boru kəmərinin tikintisi zamanı boru marşrutunun Tovuzçay hövzəsindən keçən hissəsində eyni dövrə aid yeni nekropolun (II Tovuzçay nekropolu) aşkar edilməsi ilə bağlıdır.
Tovuz rayonunun Bozalqanlı və Əlimərdanlı kəndləri arasında, Tovuzçayın
hündür sol sahilində yerləşən I Tovuzçay nekropolunun boru kəmərləri dəhlizinə düşən hissəsində aparılmış arxeoloji qazıntı işləri zamanı 109 qəbir abdəsi qazılmışdır. Xocalı-Gədəbəy arxeoloji mədəniyyətinə aid bu qəbirlərdə maraqlı dəfn adətləri öyrənilmiş, zəngin materiallar – saxsı qablar, metaldan məişət əşyaları, bəzəklər və silahlar, müxtəlif materiallardan muncuqlar və s. aşkar edilmişdir.
Kitab arxeoloqlar, antropoloqlar, ali məktəblərin tarix fakultələrinin tələbələri və müəllimləri, eləcə də geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.