[go: up one dir, main page]
Эстәлеккә күсергә

Кемиярви

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Кемиярви
Inari Sami: Kemijävri
Northern Sami: Giemajávri
Inari Sami: Kiemâjävri
фин. Kemijärvi[1]
Герб
Рәсем
Рәсми атамаһы Kemijärven kaupunki
Рәсми тел Фин теле[2][3]
Дәүләт  Финляндия
Административ-территориаль берәмек Лапландия[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+2:00[d] һәм UTC+3:00[d]
Статистическая область Восточная Лапландия[d][4]
Ассоциацияләшкән сайлау округы Lapland[d]
Закондар сығарыу органы Kemijärvi City Council[d]
Халыҡ һаны 7030 кеше (31 декабрь 2023)[5]
Туғандаш ҡала Кандалакша[d][6], Собецу[d][6], Вардё[6] һәм Вадсё[6]
Сиктәш Рованиеми[d][7], Посио (Финляндия)[7], Салла[7], Пелкосенниеми[7] һәм Соданкюля[7]
Майҙан 3504,39 км² (1 ғинуар 2023)[8]
Рәсми сайт kemijarvi.fi
Урынлашыу картаһы
Позицион карта
Классификация климата Кёппена субарктический континентальный климат (Dfc)[d]
Citizen's initiatives URL kuntalaisaloite.fi/fi/ha…[9]
kuntalaisaloite.fi/sv/so…[9]
Map
 Кемиярви Викимилектә

Кемиярви (фин.Kemijärvi, төньяҡ саам.Giemajávri) — Финляндияның төньяғындағы ҡала. Лаппи провинцияһының көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә, Кемиярви күле яры буйында урынлашҡан. Ҡала халҡы 7989 кеше тәшкил итә, ә майҙаны 3930,91 км2, шуларҙың 425,94 км2 эске һыуҙар тәшкил итә

Кемиярви муниципаль берәмегенең үҙәк өлөшөндә яҡынса 5700 кеше йәшәй, шул иҫәптән ҡалала 4700 самаһы, 1000 тирәһе Каллаанваара-Исокюля районында йәшәй[10].

Кемиярви — Финляндияның иң төньяҡ ҡалаһы. Төньяҡта Пелкосенниемьи муниципалитеты менән, көнсығышта Салла, көньяҡта Посио, ә көнбайышта Рованиеми менән сиктәш.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Кемиярвиға беренсе күсеп ултырыусы[11] Паавали Оллинпойка Халонен булған, ул Кемиярвиға Нисканкюляның Утаярви урынынан яҡынса 1580 йылда күсеп килә. Ҡатыны Анна Лауринтютяр Халонен тип аталған, ә балалары Пааво, Лекка һәм Олли Халонен. Паавали Халонен ғаиләһе менән күсеп ултырған урын хәҙер Халосенранта (Халонена яры) исеме аҫтында билдәле. Кусеп ултырыусылар араһында шул ваҡытта ағалы-ҡустылы Пекка һәм Матти Кярплялар була, уларҙың нәҫеле Оулуйоки йылғаһы яры буйындағы Мухос еренән килә. 1631 йылдағы йорт кенәгәһе буйынса Кемиярвила 13 йорт иҫәпләнгән. Уларҙың дүрт йортонда даими йәшәлгән: Халонен Пааво, Пекка һәм Матти Кярпля һәм Хейкки Хякиялар. Кемиярви биләмәһендәге Амманваара — боронғо саамдарҙың ҡорбан килтереү урыны булған. Беренсе күскенселәр килеп ултырыуға саамдар хәҙерге Кемиярви биләмәһендә йәшәгәндәр.

Кемиярвиның халҡы һаны ауыл общинаһын һәм Кемиярви ҡасабаһын берләштереүҙән алда 16 000 ашыу кеше тәшкил иткән.

2008 йылдың яҙында Кемиярвиның целлюлоза заводын ябыу йәмәғәтселектең киң иғтибарын йәлеп итә. Дәүләт шул ваҡытта төбәктә сәнәғәт эшмәкәрлеген дауам итеү өсөн ҙур финанс ярҙамы күрһәтә. Arktos Group компанияһы целлюлоза заводының цехтарында йәбештерелгән ағас брустарын етештереүҙе яйға һалырға маташа. Әммә был тырышлыҡ уңышһыҙлыҡ менән тамамлана, һәм 2012 йылдың башында предприятие финанс һауыҡтырыу процедураһы эләгә[12].

Keitele Group компанияһы 2015 йылда элекке целлюлоза заводы урынында үҙенең заводын асыуҙы планлаштыра. Компания целлюлоза-ҡағыҙ заводының етештереү цехтарын инде һатып алған[13].

Демографик үҫеше

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҡтисади структуралағы үҙгәрештәр менән бәйле Кемиярви ҡалаһының халҡы кәмей. Хәҙерге ваҡытта ҡалала 8000-гә яҡын кеше йәшәй. Түбәндәге таблицала ҡаланың демографик үҫеше күрһәтелгән. Кемиярви ҡалаһында (рәсми булмаған мәғлүмәт буйынса) бер нисә йөҙ кешенең даими йәшәү урыны башҡа урын иҫәпләнә, әммә үҙенең тормошоноң күп өлөшөн «икенсе торлаҡта» ҡала биләмәһендә үткәрә. Ҡуртым йорттарға эйә булған Кемиярви муниципаль компанияһы бер нисә йыл рәттән граждандарға «икенсе торлаҡ» итеп фатирҙар һата. Бынан тыш, ҡалала буш торған күп ҡатлы ҡуртым йорттар һүтелә[14].

2012 йылдың ғинуарындағы мәғлүмәттәр буйынса, общинаның халҡы 8277 кеше тәшкил итә. Халыҡ тығыҙлығы — 2,28 кеше/км². Рәсми телдәр — фин, 99,0% халыҡ өсөн туған тел. 15 йәшкә тиклемге кешеләр өлөшө 10,2 %; 65 өлкән йәштәге кешеләр өлөшө 30,8 % тәшкил итә.

Йылдар буйынса халыҡ иҫәбе
(Сығанаҡ: [15])
19701975198019851990199219941996199820002002200420062008201020112012
74291275912621127621233112103119871162811036104849936952990658658848483938277

Ҡала райондары һәм тораҡ пункттары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Геодезик хеҙмәте мәғлүмәттәре буйынса Кемиярви ҡалаһының райондары булып (биләмәнең ер кадастры номеры 0 һаны менән башлана) түбәндәге 8 район тора:[16]

  • Каллаанваара
  • Үҙәк
  • Пеулионваара
  • Пюхятунтури
  • Сиповаара
  • Суому
  • Сяркикангас
  • Тохмо

Ер кадастрында теркәлгән Кемиярвиның 16 тораҡ пункттары булып (биләмә номеры 4 һаны менән башлана), түбәндәгеләр тора:[16]

  • Алакюля
  • Халосенранта
  • Исокюля
  • Яварус
  • Йоутсиярви
  • Юуярви
  • Кемихаара
  • Костамо
  • Куусиваара
  • Левяранта
  • Луусуа
  • Палоперя
  • Пюхятунтури
  • Ряйсяля
  • Тохмо
  • Юликюля

Ер кадастрында теркәлмәгән тораҡ пункттары йәки территориялары 14:

  • Хююпио
  • Кетола
  • Куусиранта
  • Лехтола
  • Ойнас
  • Патоваара
  • Перяваара
  • Руопса
  • Соппела
  • Тапионниеми
  • Тонкопуро
  • Улкуниеми
  • Варрио
  • Вуостимо

Кемиярви ҡалаһының сайтында тораҡ пункттарҙың урынлашыуы менән картаһы бар[17], әммә уларҙың атамаһы юғарыла әйтеп киткәндәр менән һәр саҡ тап килмәй. Шулай уҡ Кемиярвиның статистик территориаль бүленешендә[18] үрҙә телгә алынған ауылдар барыһы ла иҫәпкә алынмай

Дини берләшмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Кемиярвила инжил-лютеран общинаһы эшләй[19]. Инжил-лютеран сиркәүенең тергеҙелеүе өсөн хәрәкәтте төбәктә лестадианлыҡ[20] һәм шулай уҡ инжил юлынан барыусылар башҡара[21], уларҙың урындағы бүлексәһе бар[22]. Башҡа конфессия вәкилдәре Кемиярвиның иллелек общинаһынан[23], шулай уҡ адвентистарҙың фин Сиркәүе составына ингән адвентистар ойошмаһынан тора[24]. Бынан тыш Кемиярвила Йәһәвә шаһиттары общинаһы эшләй.

Кемиярвиның веб-камералары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫтәлекле урындары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Община урынлашҡан Көнсығыш Лапландия үҙенең саңғы курорттары: Суому, Луосто һәм башҡалар менән билдәле. 2011 йылдың ҡышында Рәсәйҙән саңғысы туристарҙы ташыу буйынса Мәскәү-Кемиярви чартер поезы эшләй башланы[25].

Ҡала янында урынлашҡан матур Кемиярви күле — йәйге ял итеү урыны, урман массивтары һәм ҡалҡыулыҡтар менән уратып алынған. Балыҡ ресурстары бағыр, алабуға, суртан һәм һыла балығы популяцияһынан ғибәрәт.

Туғандаш ҡалалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Төбәктә спорт йәмғиәте

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • KeKi, хоккей
  • Kemijärven Kaiku ry, йөҙөү мәктәбе, йөҙөү спорты

Төбәктең башҡа йәмғиәттәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Төньяҡ-көнсығыш Лаплпндияның һәүәҫкәр эт аҫраусылыҡ клубы һәм башҡа эт аҫраусылыҡ клубтары (TOKO, Agility, Palveluskoiratoiminta, Vesipelastus, Koiranäyttely Metsästyskokeet)
  • Маннергейм исемендәге балаларҙы яҡлау союзы. Кемиярви берекмәһе.

Транспорт коммуникациялары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • 5 E 63 5 Автомобиль (Хейнола-Куопио-Куусамо-Кемиярви-Соданкюля)
  • 82 Автомобиль 82 (Рованиеми-Кемиярви-Салла)
  • 944 Автомобиль 944 (Кемиярви-Рануа)
  • 945 Автомобиль 945 (Кемиярви-Перя-Посио)
  • Күрше тораҡ пункттарға автобус бәйләнеше
  • Рованиеми менән тимер юл бәйләнеше

Галереяһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Кемиярви сиркәүе
    Кемиярви сиркәүе
  • Суому тауынан күренеш
    Суому тауынан күренеш
  • Кемиярвила целлюлоза-ҡағыҙ комбинаты, төп инеү урыны
    Кемиярвила целлюлоза-ҡағыҙ комбинаты, төп инеү урыны
  • Суому саңғы курорты
    Суому саңғы курорты
  • Кемиярви ҡалаһы үҙәге
    Кемиярви ҡалаһы үҙәге
  • Куусиваар тимер юл станцияһы
    Куусиваар тимер юл станцияһы

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ https://tietokortit.maanmittauslaitos.fi/nimisto/paikka/10023440 — National Land Survey of Finland.
  2. ↑ http://www.stat.fi/meta/luokitukset/kunta/001-2012/luokitusavain_ks.html
  3. ↑ Kuntien ja kielisuhdeluokituksen 2024 välinen luokitusavain, Klassificeringsnyckeln mellan kommuner och språklig indelning år 2024, The correspondence table between municipalities and language distribution in 2024 — Статистический центр, 2024.
  4. ↑ Kuntien ja seutukuntien vuoden 2024 välinen luokitusavain — Статистический центр.
  5. ↑ Population growth biggest in nearly 70 years — Статистический центр.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 STÄVYYSKAUPUNKITOIMINTA — Кемиярви.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 https://www.stat.fi/org/avoindata/paikkatietoaineistot/kuntapohjaiset_tilastointialueet.html
  8. ↑ Suomen pinta-ala kunnitain 1.1.2023 (фин.) — MML.
  9. ↑ 9,0 9,1 (unspecified title)
  10. ↑
    Database Statistical(недоступная ссылка)
  11. ↑
    Rytkönen, Raili: I historia 1989 Kemijärvi Kemijärven, ' s. 54-56
  12. ↑
  13. ↑
  14. ↑
  15. ↑ Tilastokeskus (Suomen tilastotiede)
  16. ↑ 16,0 16,1
  17. ↑
    Кемиярви ҡала(недоступная ссылка) (фин.) (рус.) (инг.)
  18. ↑
  19. ↑
  20. ↑
  21. ↑ 13
  22. ↑
  23. ↑
  24. ↑
  25. ↑ В Кемиярви прибыл первый чартерный поезд из Москвы // Сайт телерадиокомпании Yleisradio Oy. Служба новостей Yle. — 29 декабрь 2011.
  26. ↑
    Туғанлашҡан ҡалалары мурманск өлкәһе 2015 йыл 28 ғинуар архивланған. //башҡорт энциклопедияһы Кола. 5 т. т. 1. Ә — Д / Гл. а. Киселевтың ре.  — СПб.  : ИС ; Апатиты : КНЦ ӨФӨ, 2008.  — С. 502.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Кемиярви&oldid=1279579» битенән алынған