Böyük Rəsədxanalar proqramı
Böyük Rəsədxanalar - NASA-nın dörd kosmik teleskopun buraxılması proqramı, eləcə də onların ümumi adıdır. Böyük rəsədxanalar proqramın əvvəlində ölçü və qiymət baxımından təxminən eyni idi və hamısı astronomiyaya mühüm töhfələr verib. Rəsədxanaların hər biri elektromaqnit spektrinin özünə aid bölgəsini tədqiq etmişdir (və ya tədqiq edir). Hal-hazırda Spitzer öz işini tamamladıqdan sonra dörd teleskopdan ikisi işləyir.
Kosmik teleskop proqramları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Habbl görünən diapazonda və spektrin yaxın ultrabənövşəyi bölgəsində müşahidələr üçün kosmik teleskopdur. 1990-cı ildə istifadəyə verilib. 1997-ci ildə teleskop təkmilləşdirildi və infraqırmızı diapazonun yaxın sahəsinə həssaslıq qazandı. Əvvəlcə teleskopu orbitdən çıxararaq Yerə qayıtmaq planlaşdırılırdı, lakin bunu etməməyə qərar verilir. Teleskopun texniki xidməti 2009-cu ilə qədər davam etdi. O vaxta qədər STS-125 missiyası çərçivəsində teleskopda müəyyən təmir işləri aparılmış, avadanlıqlar dəyişdirilmiş, Geniş Sahə Kamerası 3 (ing. Wide Field Camera 3) quraşdırılmışdır[1][2].
Kompton
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kompton — qamma-şüaları rəsədxanadır (Compton Gamma Ray Observatory). 1991-ci ildə Atlantis gəmisinin göyərtəsində buraxılıb (missiya STS-37). Rəsədxana 2000-ci il iyunun 4-də orbitdən çıxarılıb: bundan əvvəl, 1999-cu ilin dekabrında onun giroskoplarından biri sıradan çıxmışdı. Teleskopun hələ də işləməsinə baxmayaraq, NASA qərara gəlir ki, başqa bir giroskop sıradan çıxarsa, teleskopu təhlükəsiz şəkildə Yerə qaytarmaq mümkün olmayacaq. Buna görə də teleskop orbitdən çıxarılaraq Sakit okeanda batırılır[3].
Çandra
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çandra — rentgen rəsədxanasıdır. 1999-cu ildə Kolumbiya kosmik gəmisinin göyərtəsində buraxılıb.
Spitzer infraqırmızı teleskopdur. 2003-cü il avqustun 25-də orbitə buraxılıb və buraxılış zamanı dünyanın ən böyük infraqırmızı teleskopu idi. 2009-cu ildə onun soyuducu maddə ehtiyatı bitir, lakin teleskop qismən işlək vəziyyətdə qalır. 30 yanvar 2020-ci ildə missiya başa çatır, elmi avadanlıq qışlama rejiminə (ing. hibernation) keçir[4][5]. Bu, dörd Böyük Rəsədxanadan yeganə biridir ki, kosmik gəmilərdən birində orbitə buraxılmayıb
Qalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
«Habbl» -
«Kompton» -
«Çandra» -
«Spitzer»
Birgə fəaliyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük Rəsədxanaların kosmosda olması onların müşahidə imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, həmçinin onların işi əlaqələndirilir və bu, onlara daha çox məlumat almağa imkan verir[6].
Əməkdaşlığa bir nümunə rentgen və qamma-şüa mənbələrinin müşahidəsidir. "Kompton" və "Çandra" çox yüksək açısal qətnaməyə malik deyil və mənbənin dəqiq koordinatlarını təyin etmək üçün "Habbl" istifadə olunur.
Bundan əlavə, məlum olan ən uzaq qalaktika — GN-z11,"Habbl" və "Spitzer"in birgə işi nəticəsində kəşf edilib[7][8].
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "NASA Updates Space Shuttle Target Launch Dates". NASA. 2017-05-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-22.
- ↑ Boyle, Alan. "NASA gives green light to Hubble rescue". NBC News. 2006-10-31. 2013-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-01-10.
- ↑ Harwood, William. "NASA space telescope heads for fiery crash into Pacific". 2020-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-02.
- ↑ "Spitzer Status Update - NASA Spitzer Space Telescope" (ingilis). 2012-03-19 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Александр Войтюк. "Телескоп «Спитцер» навечно отправили в спящий режим". nplus1.ru. 2020-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-31.
- ↑ "NASA's Great Observatories Begin Deepest Ever Probe of the Universe". 2019-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-15.
- ↑ "Hubble Team Breaks Cosmic Distance Record". NASA. 2016-03-03. 2016-12-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-14.
- ↑ Landau, Elizabeth. "Spitzer Space Telescope Begins 'Beyond' Phase". NASA. 2016-08-25. 2016-11-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-09.