Kalsium

20 kalium ← kalsium → skandium Mg ↑ Ca ↓ Sr dövri cədvəl
Ümumi
Ad, İşarə, Nömrə	kalsium, Ca, 20
Qrup, Dövr, Blok	2, 4, s
Xarici görünüşü
Atom kütləsi	40.078 q/mol
Elektron formulu	1s²:2s²:2p⁶:3p⁶:4s²
Fiziki xassələr
Halı
Sıxlığı	(0 °C, 101.325 kPa) q/L
Ərimə temperaturu	851°C °C (1115 K, 1548 °F)
Qaynama temperaturu	1484 °C (1757 K, 2703 °F)
Elektromənfiliyi
Oksidləşmə dərəcəsi
Spektr =
İonlaşma enerjisi	kCmol-1

Kalsium (Ca) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 20-ci element. Kalsium təbiətdə bərk, gümüşü ağ metal şəklində olur. Kalsiumun birləşmələri alovu kərpici-qırmızı rəngə boyayır

Kalsium insan orqanizmində

İnsan orqanizmində ən çox mövcud olan mineral kalsiumdur.^{[mənbə göstərin]}

Kalsium orqanizmdəki sümükləri meydana gətirən və onları möhkəmləndirən önəmli bir elementdir. İnsan orqanizmində mövcud olan kalsiumun 99%-ni sümüklərimiz və dişlərimiz təşkil edir qalan 1% isə qan laxtalanması, sinir sisteminin bərpası və ürək döyüntülərini tənzimləyən yumşaq toxumalarda və qanda yerləşir. Kalsium sinir sisteminin normal işləməsini təmin edir sümük əriməsinin qarşısını alır. Kalsium çatışmazlığı öndə gələn problemlərdən biridir. Kalsium çatışmazlığı:

• Əzələ və oynaq ağrıları
• Sümük əriməsi
• Yuxu problemləri
• Dişdə çürüklər və diş əti xəstəlikləri kimi problemlərə səbəb olur.

Gündəlik kalsium miqdarı yaş fərqinə görə dəyişir və orta miqdar 800–1200 mg arasıdır. Ümumiyyətlə gündəlik kalsium miqdarı 1500 mg-dən artıq olmamalıdır. Çünki təcrübələr göstərir ki, artıq kalsium böyrəklərdə daş əmələ gətirir.

Kalsiumla zəngin olan qida məhsulları əsasən süd, pendir, kəsmik kimi qidalarla yanaşı həmçinin soya, fıstıq, qoz, badam, kələm, balıq və. s

== Kalsium bitki və heyvan orqanizmində^{[mənbə göstərin]} == Bitkilərdə kalsiumun miqdarı orta hesabla 0.3% olur. Pektin maddələri (qalakturon turşusunun kalsium və maqnezium duzları) bitkilərin hüceyrə divarlarının və hüceyrələrarası maddələrin tərkibinə daxildirlər.

Kalsium yosunların "xarici skeleti" üçün komponentdir: bitki toxumalarının möhkəmliyini təmin edir və bitkilərin dözümlülüyünü artırır.

Kalsium çatışmamazlılığı pektin maddələrinin köpəşiməsinə, hüceyrə divarlarının seliklənməsinə və bitkilərin çürüməsinə səbəb olur; kök sistemi zədələnir, bitkilərin yuxarı hissəsinin və cavan yarpaqların ağarması baş verir. Yeni əmələ gələn yarpaqlar əyri,kənarları düz formada olmayan, kiçik olur, səthində açıq sarımtıl ləkələr əmələ gəlir, yarpaqların kənarları aşağı qatlanır. Kalsium çatışmazlığı kəskin olduqda yeni yaranan qanadlarin yuxarı hissəsi məhv olur.

Heyvanların orqanizmində kalsium 1.9-dan 2.5 kütlə faizinə qədər olur.

Kalsium sümük skeletlərinin qurulması üçün materialdır. Kalsium karbonat koralların, ilbizlərin çanaqlarının, dəniz kirpilərinin pansireylərinin və mikroorqanizmlərin skeletlərinin tərkibinə daxil olurlar.

Təbiətdə tapılması

Kalsium təbiətdə yalnız birləmələr şəklində tapılır. Yer qabığının kütləsinin 3.38%-ni təşkil edir.^{[mənbə göstərin]}

Kalsium və birləşmələri

CaCO₃ - kalsium karbonat, kalsit, təbaşir, mərmər, əhəng daşı;

Ca₃(PO₄)₂ - kalsium fosfat, fosforit, sümük unu;

Ca(NO₃)₂ - kalsium nitrat, kalsium şorası;

CaO - kalsium oksid, sönməmiş əhəng;

Ca(OH)₂ - kalsium hidroksid, sönmüş əhəng;

Ca(OCl)₂ - xlorlu əhəng, xlorid və xlorit turşularının qarışıq duzu;

CaSO₄^.2H₂O - kaslium sulfatın kristal hidratı;

Ca(H₂PO₄)₂ - superfosfat

Alınması

Kalsium da qələvi metallar kimi sənayedə elektrometallurgiya üsulu ilə alınır

CaCl₂ → Ca + Cl₂

Fiziki xassələri

Kalsium gümüşü-ağ rəngli, kifayət qədər bərk, metal parıltısını malik, yüngül(p=1,55q/sm³) ərimə temperaturu 851°C olan metaldır. ^{[mənbə göstərin]}

Kimyəvi xassələri

Kalsium aktiv metaldır. Qələvi metallar kimi kerosində saxlanılır.

Qeyri-metallarla

Ca + C → CaC₂ 3Ca + N₂ → Ca₃N₂

Ca + S → CaS 2Ca + O₂ → 2CaO

3Ca + 2P → Ca₃P₂ 2Ca + Cl₂ → 2CaCl

Ca + 2F → CaF₂ Ca + H₂ → CaH₂

Turşularla

Ca + 2H₂O → Ca(OH)₂ + H₂ Ca + H₂SO₄(Qatı) → 4CaSO₄ + 4H₂O + H₂S

Ca + 2HCl → CaCl₂ + H₂ Ca + 2HNO₃ → Ca(NO₃)₂ + H₂

Ca + 2HBr → CaBr₂ + H₂

Həmçinin bax

• Kalsium laktat
• Kalsium qlükonat
• Kalsium sulfat