[go: up one dir, main page]
Saltar al conteníu

Ríu Aras

De Wikipedia
Ríu Araks (o Aras o Arax)
Արաքս - Araz - ارس - Aras - Araz
Llocalización alministrativa
División Rexón d'Anatolia Oriental (TUR)
República Autónoma de Naxçıvan (AZE)
Subdivisión Provincies d'Erzurum, Kars y Iğdır (TUR)

Provincies d'Armavir, Ararat y Syunik' (ARM)
Provincies d'Azerbaixán Occidental
Azerbaixán Oriental
Ardebil (IRN)

Xeografía
Afluentes Akhurian (186 km)
Vorotán (178 km)
Hrazdan (141 km)
Arpa (128 km)
Metsamor-Kasakh (más de 110 km),
Mapamapes

El ríu Aras (en persa: ارس ; en turcu:Aras; en kurdu:Aras o Araz[1]), tamién trescritu como Araks (armeniu: Արաքս), Yeraskh (n'armeniu clásicu, Երասխ), Rakhsi (en vieyu xeorxanu, რახსი), Arax, Araxi, Araxes (griegu: Αράξης), o Araz (azerbaixanu: Araz), ye un llargu ríu asiáticu de los montes del Altiplanu Armeniu (conocíu tamién como'l Pandu Armenia), el principal afluente del Kurá, que desagua nel mar Caspiu. Escurre nel so cursu altu por Turquía, depués ye frontera ente Turquía, Armenia, Irán y Azerbaixán, onde finalmente s'enfusa.

Tien un llargor de 1072 km —que lo asitien ente los 90 ríos más llargos d'Asia— y drena una amplia cuenca del Cáucasu Menor de 102 000 km², mayor que países como Corea del Sur, Hungría o Portugal.

El ríu nun pasa per importantes ciudaes, siendo les más poblaes les turques de Horasan (18 246 hab.) y Kağızman (17 999 hab.), l'armenia Artashat (22 269 hab.), les azerbaixanes Naxçıvan (74 500 hab.) y Julfa (11 866 hab.), la iranina Parsabad (81 782 hab.) y nuevamente les azerbaixanes İla mioşli (31 310 hab.) y Sabirabad (29 665 hab.). Sicasí, nel so valle y non lloñe del ríu ta la capital azerbaixana (1 060 138 hab.) y la capital provincial turca, Iğdır (82 656 hab.).

El valle del ríu ye una de les históriques víes d'accesu a Armenia y tuvo ocupáu dende tiempos prehistóricos. Agora'l ríu traviesa zones de conflictos políticos recién —Guerra de Nagorno Karabakh (1988-1994)—, y les fronteres ente Armenia y Turquía y Azerbaixán permanecen zarraes.

Gran parte del so cursu mediu ta protexíu, tanto n'Armenia como Azerbaixán ya Irán.

Historia

[editar | editar la fonte]
Ver tamién: Cultura Kurá-Araxes

Na tradición armenia, el ríu lleva'l nome d'Arast, un bisnietu del llexendariu patriarca armeniu Haik.[2] (ver Erasx pa la etimoloxía.) El nome foi más tarde helenizado a Araxes y foi aplicáu a la cultura Kurá-Araxes, un pueblu prehistóricu que la so civilización florió nos valles del Kurá y del Aras.

L'historiador griegu Heródoto (484-425 e.C.) paez confundir trés ríos Araxes:

El ríu tamién se menta nel últimu capítulu VIII de la Eneida de Virgilio, como «enoxáu cola ponte», una y bones los romanos construyeron una ponte sobro él, pol que depués conquistaron.

Tamién dalgunos acomuñaron el ríu Aras colos ensin identificar Gihon (Guijón) y Pisón, ríos mentaos nel segundu capítulu del Xénesis bíblicu.[6]

Na historia moderna, l'Aras ganó importancia como frontera políticu-xeográfica. Nos trataos de Gulistán (1813) y de Turkmenchay (1828) que siguieron a les dos guerres rusu-perses del sieglu XIX, el cursu del Aras foi escoyíu como llende territorial ente l'Imperiu persa y l'Imperiu Rusu, cuando'l primeru viose obligáu a vencer irrevocablemente tolos territorios caucásicos a Rusia.[7] Irán y la Xunión Soviética construyeron en 1964-1971 una presa conxuntamente sobro'l ríu na zona agües abaxo de la ciudá iranina de Poldasht, creando'l banzáu d'Aras (güei de Naxçıvan).

La rexón de Naxçıvan formaba parte de la República d'Armenia, anque tenía una importante población turcófona. Los turcos ocupar a mediaos de 1918. El beneficiáu de la midida foi'l gobiernu d'Azerbaixán en Gandja, aliáu a los turcos, pos gracies a la so influencia sobro los sos compatriotes el territoriu entraba sol so control. Tres la retirada turca, los azerbaixanos proclamaron na rexón de Naxçıvan la República d'Araks», so la direición de Jafarkuli-Khan. La república usó la bandera del Musavat.[ensin referencies] Pero en xunu de 1919 los británicos esplegar na zona y los armenios repunxeron la rexón.[ensin referencies]

Mientres la Guerra Fría, dellos comunistes iraninos escaparon a la URSS usando esti ríu. Tamién Samad Behrangi, un autor iranín de llibros pa neños, afogar nel ríu Aras.[8]

Xeografía

[editar | editar la fonte]

Cursu en Turquía

[editar | editar la fonte]
Vista del monte Palandöken, en que la so vertiente noroeste naz l'Aras.

El ríu Aras naz na parte oriental de Turquía, na provincia d'Erzurum, al sur de la mesma capital provincial Erzurum (398 368 hab. en 2012), na aguada noroeste del monte Palandöken, un monte de 3271 m na qu'hai una estación d'esquí na que se celebró la Universiada d'Iviernu 2011.

L'Aras como tal, naz na pequeña llocalidá de Kayaboğaz, a unes 2100 m d'altitú, de la confluencia de los regueros Tavsan y Kayaboğaz, que nacen a más de 2900 m. Empónse de volao en direición noroeste hasta llegar a otra pequeña llocalidá, Toptepe, onde vira escontra l'este, pasando por Abonunkomu, onde recibe al so primer afluente, el pequeñu regueru de Kaplica, de daqué más de 20 km. Sigue depués por Erence y recibe dempués, pela esquierda, al Kızılgeçit Deresi. Sigue escontra l'este pasando cerca de Çevirme, onde'l valle enánchase y el ríu tien un cursu d'llanura, con meandros amplios, pequeñes islles arenoses y brazos abandonaos. Depués vuélvese más al norte, hasta llegar a Yáğan y, al poco, a la capital de distritu Köprüköy (1710 hab. en 2010), onde recibe pela esquierda al Hasankale Çayı. Equí'l ríu vira escontra l'este y va dir acompañáu per una importante vía rodada, la E-80 y pela vía de ferrocarril que llega dende Erzurum y va a Kars. Pasa frente a Horasan (18 246 hab. en 2012) (onde'l tren abandona'l valle pa siguir escontra'l noroeste) y en recibiendo al pequeñu regueru de Saat Deresi, entra na provincia de Kars, onde algama aína la pequeña llocalidá de Karakurt Bucağı. En siendo la llende septentrional d'un área protexida provincial, sigue pela pequeña ciudá de Kağızman (17 999 hab. en 2010), alcontrada na cola del banzáu de Karakurt Bucağı. Vuelve depués a atopar otra zona embalsada, de bien poco profundindad, la de Tomruktaş Köyü.

En Gül Dinlenme Tesisi, na confluencia col pequeñu regueru Beruj Deresi, el so cursu pasa a ser límiteadministrativo, condición límitrofe que nun va perder hasta'l so tramu final. Va Ser nesti primer tramu la llende provincial ente la provincia de Kars (Norte) y la provincia d'Iğdır (Sur). Sigue la so meyora hasta recibir pela esquierda, llegando del norte, al ríu Akhurian (186 km), nel puntu en que'l ríu convertir en llende internacional, frente a dos pequeñes llocalidaes armenies, Bagaran (155 hab. en 2009) y Yervandashat (824 hab. en 2009).

Frontera armeniu-turca

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Frontera ente Armenia y Turquía
El ríu frente a la moderna llocalidá armenia de Yervandashat.
Les cuenques hidrográfiques armenies, más de la metá al traviés del Aras.
El monte Ararat y el Pequeñu Ararat vistos dende Yereván, apoderando'l valle del Aras.

A partir d'equí'l ríu marca la frontera ente Armenia —provincia d'Armavir—, al norte, y Turquía —provincia d'Iğdır—, al sur. El ríu sigue agües embaxo en direición este y sale llueu de la zona montascosa, entrando nun ampliu valle, apoderáu pola pimpana y alloñada presencia del gran monte Ararat (5137 m). Ye una vega alcontrada a una altitú más baxa que la mayoría de les provincies del este de Turquía, con un clima continental fríu semiárido, con branos calorosos y secos ya iviernos fríos y nevaos. Ta cultivada a entrambos llaos de la frontera y produz mazanes, tomates, pepinos, duraznos, peres, remolacha azucrera, sandíes y melones, anque los sos productos más afamaos son l'algodón y los albaricoques. L'Aras pasa cerca de les llocalidaes armenies de Janfida (3331 hab. en 2009[9]), Pshatavan (2827 hab.), Margara (1482 hab.), Vardanashen (1220 hab. en 2009), y depués les ximielgues Araks, frente a la turca Koçkıran (1289 hab. en 2000). Nesti tramu l'Aras pasa a menos de 10 km de la capital provincial turca Iğdır (82 656 hab. en 2012). Pel llau armeniu'l ríu enfusar na provincia d'Ararat y sigue la so meyora pasando frente a delles ciudaes emplazadas a entrambos llaos del so cursu: l'armenia Ranchpar (1252 hab.) y les turques Kerimbeyli y Yukarıçiftlik. Nel llau armeniu, l'Aras recibe pela esquierda trés ríos casi nel mesmu sitiu: al Metsamor-Kasakh (más de 110 km); al Hrazdan (141 km) —que llega dende la cercana (a menos de 20 km) capital nacional, Yereván (1 060 138 hab. en 2011) y que naz nel llagu Sevan—; y al pequeñu Azat (55 km).

L'Aras volver escontra'l sureste y empieza nel llau armeniu una llarga vega altamente cultivada, d'unos 60 km de llargor, presidida al fondu pol Ararat y el pequeñu Ararat (3896 m). Nesti tramu asocédense casi ensin discontinuidá un rosariu de llocalidaes: Mkhchyan (4886 hab.), Azatavan (3135 hab.), Baghramyan (1835 hab.), Dalar (2719 hab.), Mrgavan (1860 hab.), la capital provincial Artashat (22 269 hab. en 2011), Taperakan (3706 hab.) Pokr Vedi (3160 hab.) —onde recibe al curtiu ríu Vedi (58 km)—, Aralez (2557 hab.), Vosketap (5363 hab.), les dos Ararat (pueblu) (8190 hab.) y Ararat (ciudá) (20 702 hab.), Surenavan (2434 hab.) y Armash (2644 hab.).

Frontera azerbaixano-turca y azerbaixano-iranina

[editar | editar la fonte]
Artículos principales: Frontera ente Azerbaixán y Turquía y Frontera ente Azerbaixán ya Irán
La capital de Naxçıvan, y al fondu'l banzáu homónimu.
Mapa de Naxçıvan en dómina soviética.
Vista del ríu Aras, cerca de Julfa-Iran (izqda: Irán - derecha: Naxçıvan) (marzu 2006).

De siguío el ríu ye frontera, de volao (menos de 20 km), ente la República d'Azerbaixán —el exclave de la República Autónoma de Naxçıvan— (NE) y Turquía —entá la provincia d'Iğdır— (SO). N'Azerbaixán, tola zona próxima al ríu ta incluyida en Santuariu Natural Estatal Arazboyu, un área establecida en 1993 que salvaguarda 22 km²[10]

Dempués, en recibiendo pela derecha al pequeñu regueru Karasu Çayı, el so cursu pasa a señalar la frontera ente Azerbaixán —sigue na república Autónoma de Naxçıvan, pasando socesivamente por seis de los sos siete raiones: Sadarak, Sharur, Kangarli, Babek, Julfa y Ordubad— (NE) y Van Dir —provincia d'Azerbaixán Occidental— (NON).

Entra l'Aras nuna zona semidesértica y sigue escontra'l sureste, algamando aína la pequeña llocalidá azerbaixana de Ərəbyenigicə —onde recibe, pela esquierda y llegando dende Armenia, al ríu Arpa (128 km)— y depués a la iranina Poldasht 8584 hab.), onde recibe al ríu Zangmar.

Depués llega a lo cabero del banzáu de Naxçıvan (antes conocíu como banzáu d'Araxes), con más de 25 km de llargor y un área de 145 km². El banzáu foi construyíu na dómina soviética (1964-1971), levántándose una presa de 40 m qu'alluga una casa de máquines con una potencia instalada de solu 44 MW. Na ribera esquierda del banzáu recibe al ríu que-y da nome, el ríu Naxçıvan (81 km), en que la so confluencia ta la pequeña ciudá de Babək (3252 hab. en 2010[11]), la capital del homónimu raión. Casi al llau de Babək ta Naxçıvan (74 500 hab.), la capital de la república homónima, una histórica capital del Kanatu de Naxçıvan (1747-1828) de qu'agora se convirtió na ciudá más poblada d'esta zona greba.

Dexada tras la presa'l ríu sigue escontra'l sureste y vuelve entrar n'otra zona montascosa, escurriendo por un valle más zarráu y tropezosu, con munches árees protexíes, nel que na so meyora va dir acompañáu a entrambos llaos de la frontera per víes rodaes y pol ferrocarril na marxe esquierda, parte de la llinia inaugurada en 1908, Erevan-Julfa que conectaba con Irán y qu'agora nun ta en serviciu.

Nel llau iranín, el ríu ye la llende del Área protexida de Marakan —un área establecida en 1967 que protexe 1021,92 km²[12]— y en metá del área, pel llau iranín, entra na provincia d'Azerbaixán Oriental. Depués el ríu va ser la llende del abellugu de vida selvaxe Kiamaky, otra área establecida en 1975 con 957,42 km²[13] De la mesma, un curtiu tramu azerbaixanu ye la llende meridional del Santuariu Natural Estatal Ordubad, un área designada en 1969 que salvaguarda 278,69 km².[14] El ríu llega llueu a les pequeñes llocalidaes azerbaixanes de Gülüstan (466 hab. en 2000)—onde recibe al ríu Əlincəçay— y Julfa (11 866 hab.), frente a la iranina Jolfa (4983 hab.), coneutaes dambes por dos pontes y con una conexón ferroviariu agora ensin serviciu. Sigue l'Aras pel llau iranín siendo la llende del parque nacional Kantal, nun tramu nel que nel llau azerbaixanu algama Yaycı (5857 hab.) —onde recibe al ríu Karadere—, Azadkənd (1096 hab.) —onde recibe al ríu Gilanchay—, Dəstə (4282 hab.) —onde recibe al ríu Vanadchay— y Kotam (390 hab.).

Frontera armenio-iranina y azerbaixano-iranina

[editar | editar la fonte]
Artículos principales: Frontera ente Armenia y Van Dir y Frontera ente Azerbaixán ya Irán
Meghri, una ciudá armenia na frontera armenio-iranina
Les pontes de piedra de Khodaafarin delantre de la presa de Khoda Afarin.

El ríu pasa a ser frontera nuevamente d'Armenia, esta vegada na provincia de Syunik' con Irán. Na parte armenia'l ríu ye en parte llende de dos parques nacionales: primero, nun curtiu tramu, el parque nacional de Zangezur azerbaixanu,[15] establecíu en 2003 y ampliáu en 2009, con 427,97 km²,[16] que protexe los montes Zangezur, onde podría vivir dalgún exemplar del casi estinguíu lleopardu d'Anatolia (Panthera pardus tulliana), amás de munches especies en peligru d'estinción; depués el parque nacional d'Arevik, un parque nacional armeniu establecíu en 2009 (el más recién del país), con 344,02 km², que protexe la otra aguada del mesmu cordal y toles fasteres qu'arramen al ríu Aras nesti tramu fronterizu. El parque quier caltener l'área na que vive'l lleopardu de Persia (Panthera pardus saxicolor), y cuenta con una amplia variedá de redolaes, incluyendo montes d'enebru, praos alpinos, ambientes de monte y semidesiertos. Tamién viven na zona animales vertebraos típicos del Cáucasu, como'l bezoar (Capra aegagrus), el muflón armeniu (Ovis orientalis gmelini), el osu pardu siriu (Ursus arctos syriacus) y aves como'l tetraogallo del Caspiu (Tetraogallus caspius) y el gallo lira caucasianu (Tetrao mlokosiewiczi).

Nestes fasteres l'Aras pasa por delles pequeñes llocalidaes aisllaes, como Agarak, Meghri (4580 hab.) —onde recibe al ríu Meghri—, conocida como la puerta Sur d'Armenia, Alvank (343 hab.) —onde recibe al ríu Malev—, Shvanidzor (306 hab.) —onde recibe al ríu Shvanidzor— y Nrnadzor (140 hab.). Agarak ye'l puntu más meridional del cursu y a partir d'ende'l ríu dirixir escontra l'este, y dende Nrnadzor yá escurre claramente escontra'l nordés, una direición que va caltener hasta'l final.

Depués l'Aras marca la frontera nuevamente d'Azerbaixán, ta vegada con Irán. Nel llau iranín el ríu ye la llende septentrional del Área protexida de Dizmar y depués siguíu, ensin discontinuidá, del Área protexida Qara-Dagh.

N'Azerbaixán entra na zona declarada independiente, non reconocida, de la República de Nagorno Karabakh. Pasa polos raiones de Zəngilan, Cəbrayıl (raión), Füzuli (controlaos por Nagorno Karabakh) y Beyləqan (raión), el primeru yá so control azerbaixanu.

L'este entamo fronterizu azerbaixanu, el ríu Aras sigue por Bartaz y depués recibe, pela derecha, al ríu Kaleybar y pela esquierda, dos pequeños afluentes casi nel mesmu sitiu, el ríu Tsobiget y el ríu Tsav. Depués llega a la ciudá de Mincivan (324 hab.), na confluencia col principal afluente d'esti tramu, el ríu Voghdji (88 km). Depués recibe, pela derecha, al ríu Zangilan y llega dempués a lo cabero del banzáu de Khoda Afarin, onde recibe al ríu Vorotán (178 km). Equí entá queden los restos d'una antigua ponte de piedra del sieglu XI-XII y mui cerca, una segunda ponte d'arcos múltiples de piedra del sieglu XIII, conocíos como pontes de Khodaafarin. Sigue dempués pela pequeña llocalidá azerbaixana de Horadiz (3950 hab.), asitiada frente a la iranina Aslan Duz (3910 hab.), xuníes ambes por una presa que forma'l pequeñu banzáu de Mil-Mughan, nel que se diversifiquen agua de manera casi simétrica pa canales de regación a entrambos llaos de la frontera. Cerca d'Aslan Duz celebrar en 1812 la batalla d'Aslanduz (na guerra rusu-persa (1804–1813)), ente l'Imperiu persa y l'Imperiu Rusu, que ganaron los rusos magar decuplicarlos los perses en númberu.

Depués, en recibiendo l'Aras pela derecha al pequeñu Qarah El so y pasar pola pequeña Oltan, llega a la ciudá iranina de Parsabad (81 782 hab.), la ciudá más septentrional del país y capital del condáu homónimu de la provincia d'Ardebil, y la ciudá más poblada de tol so cursu. Equí dexa finalmente'l so cursu de ser frontera pa enfusase n'Azerbaixán.

Cursu baxu n'Azerbaixán

[editar | editar la fonte]

Yá n'Azerbaixán, entra na llanura de Kur-Araz y pasa ente les pequeñes ciudaes de Bəhrəmtəpə (4089 hab.) y Çaxırlı (1550 hab.), separaes ambes por otra pequeña presa que embalsa el ríu y de la que se deriva agua p'alimentar dellos llagos artificiales próximos. Nesta parte final, el ríu escurre por una llanura na que, próximos al calce actual, hai munchos antiguos meandros abandonaos. Depués l'Aras llega a la capital de raión İla mioşli (31 310 hab.) y dempués enllaza pela derecha cola canal Mughan Salyan, que lleva direutamente al mar Caspiu, a daqué más de 100 km al sureste. Dempués el ríu algama otra capital de raión, Sabirabad (29 665 hab. en 2008), onde desagua pela marxe derecha nel ríu Kurá, que de la mesma depués desaguará nel mar Caspiu.

Afluentes

[editar | editar la fonte]

Los principales afluentes del ríu Aras son los siguientes: [17]

Paraísu de les aves nel valle del Aras n'Iğdır

[editar | editar la fonte]

En 2006, KuzeyDoğa, una organización non gubernamental turca pal caltenimientu de la naturaleza, estableció un centru d'investigación y educación d'aves nel valle d'Aras na aldega de Yukarı Çıyrıklı nel distritu turcu de Tuzluca de la provincia d'Iğdır. Ye una de les dos estaciones d'anielláu d'aves actives tol añu de Turquía.[18] Ente 2006 y 2014, más de 60.000 aves de 198 especies fueron anilladas y reparáronse 258 especies d'aves nesa estación. El 55% de les 471 especies d'aves atopaes en Turquía rexistrar nesta güelga, siendo la güelga más rica n'aves nel este de Turquía. El númberu de 258 especies d'aves anilladas y reparaes entiende'l 85% de les 303 especies d'aves onbservadas na provincia d'Iğdır. Nel periodu d'anielláu de 2012, reparáronse siete nueves especies d'aves, incluyendo'l rapaz Shikra o l'azor pocu bandiáu (Accipiter badius, que yera nuevu na avifauna de Turquía.[19][20]

Çağan Şekercioğlu, presidente de la Sociedá KuzeyDoğa y profesor de bioloxía de la Universidá d'Utah, apeló al Ministeriu de Montes y Xestión de l'Agua p'abandonar el proyeutu de la presa de Tuzluca, que destruyiría les güelgues qu'alluguen la vida montesa d'aves en valle del Aras.[19][21] En 2013 , el ministeriu decidió que'l llugar merecía'l más altu nivel de caltenimientu (Área de Caltenimientu de la Naturaleza), pero'l mesmu ministeriu entá nun atayó los sos planes de construyir la presa que destruyiría esi sitiu reserva natural.[18] KuzeyDoga empezó una campaña (www.savearas.org) qu'axuntó más de 61.500 firmes.

Referencies culturales

[editar | editar la fonte]

El ríu Aras ye tamién aludíu nel cantar Holy Mountains (del álbum Hypnotize) de la banda System of a Down: «Back to the River Aras», n'alusión al Xenocidiu Armeniu.[22]

Galería d'imáxenes

[editar | editar la fonte]
  • The Aras dende la capital turca Iğdır.
    The Aras dende la capital turca Iğdır.
  • Vista de satélite de la vega del Aras na frontera Turquía-Armenia-Irán-Azerbaixán
    Vista de satélite de la vega del Aras na frontera Turquía-Armenia-Irán-Azerbaixán
  • L'Araz cerca de la ciudá iranina de Jolfa
    L'Araz cerca de la ciudá iranina de Jolfa

Ver tamién

[editar | editar la fonte]
Ríos y llagos d'Armenia (n'inglés)
Ríos y llagos d'Azerbaixán (n'inglés)
Naturaleza d'Azerbaixán (n'inglés)

Notes

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ «Aras River». Encyclopædia Britannica. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2013.
  2. ↑ Bauer-Manndorff, Elisabeth (1981). Armenia: Past and Present. Armenian Prelacy, páx. 49.
  3. ↑ Heródoto, Hestories, 1.201.
  4. ↑ Los isedones vivíen al este de los montes Urales.
  5. ↑ Heródoto, 1.202.
  6. ↑ "Calumet, A. D. 1672–1757, Rosebmuller, 1768–1835, Kell, 1807–1888, and some other scholars believed the source river [for Eden] was a region of springs. The Pishon and Gihon were mountain streams. The former may have been the Phasis or Araxes, and the latter the Oxus." Duncan, George S. (October 1929) "The Birthplace of Man" The Scientific Monthly 29(4): pp. 359-362, p. 360
  7. ↑ «Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond ...». Consultáu'l 23 d'abril de 2015.
  8. ↑ Hillman, Michael C.. Behrangī. Encyclopaedia Iranica.
  9. ↑ Les referencies a la población de les ciudaes y llocalidaes d'Armenia son del añu 2008 y 2009, sacantes indicación espresa.
  10. ↑ Vease la entrada «Arazboyu State Nature Sanctuary» del sitiu protectedplanet, disponible en: [1].
  11. ↑ Les referencies a la población de les ciudaes y llocalidaes d'Azerbaixán son a la población envalorada nel añu 2010, sacantes indicación espresa.
  12. ↑ Vease la entrada «Marakan Protected Area» del sitiu protectedplanet, disponible en: [2].
  13. ↑ Vease la entrada «Kiamaky» del sitiu protectedplanet, disponible en: [3].
  14. ↑ Vease la entrada «Ordubad State Nature Sanctuary» del sitiu protectedplanet, disponible en: [4].
  15. ↑ Vease la entrada «Zangazur National Park» nel sitiu del Ministry of Ecology and Natural Resources, disponible en: «Copia archivada». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'agostu de 2014. Consultáu'l 2 d'agostu de 2014..
  16. ↑ Vease la entrada «Zangazur National Park» del sitiu protectedplanet, disponible en: [5].
  17. ↑ «Environmental Performance Reviews - Armenia». United Nations Economic Commission for Europe (2000).
  18. ↑ 18,0 18,1 Ocak, Serkan (28 de xunetu de 2013) (en Turkish). Aras Kuş Cenneti müjdesi. Radikal. http://www.radikal.com.tr/turkiye/ares_kus_cenneti_mujdesi-1143773. Consultáu'l 13 de xunetu de 2014. 
  19. ↑ 19,0 19,1 (en Turkish) 'Aras Kuş Cenneti korunmalı'. NTV MSNBC. 13 de febreru de 2013. http://www.ntvmsnbc.com/id/25421859/. Consultáu'l 13 de xunetu de 2014. 
  20. ↑ (en Turkish) Afrikalı atmaca Türkiye'de halkalandı. NTV MSNBC. 13 de febreru de 2013. http://www.ntvmsnbc.com/id/25381357/. Consultáu'l 13 de xunetu de 2014. 
  21. ↑ (en Turkish) Aras Nehri'ndeki Kuşlara ABD'dean El Uzattı. Akdeniz Gazete. Archivado del original el 2014-07-14. https://web.archive.org/web/20140714145416/http://www.akdenizgazete.com/turkiye/ares-nehrindeki-kuslara-abdden-el-uzatti-h12401.html. Consultáu'l 13 de xunetu de 2014.  |
  22. ↑ «Talking With Turks and Armenians About the Genocide» (inglés). Reader's Digest Magacinos Canada Limited. Archiváu dende l'orixinal, el 14 de xunu de 2007. Consultáu'l 6 de marzu de 2015.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Ríu_Aras&oldid=4275927»