Ordino

Ordino
Alministración
País	Andorra
ISO 3166-2	AD-05
Tipu d'entidá	parroquia d'Andorra
Capital	Ordino
Llingües oficiales	catalán
División	ver Ansalonga (es) , Arans, La Cortinada (es) , Llorts (es) , Segudet (es) , El Serrat (es) , Sornàs (es) y Ordino
Xeografía
Coordenaes	42°33′18″N 1°31′59″E
Superficie	90 km²
Llenda con	Canillo, La Massana, Encamp, Auzat, Lercoul, Siguer, Gestiès y Aston
Altitú media	1298 m
Demografía
Población	5440 hab. (2023)
Densidá	60,44 hab/km²
Más información
ordino.ad

Ordino ye una parroquia y una llocalidá asitiada nel estremu noroeste del Principáu d'Andorra. La so población l'añu 2015 yera de 4687 habitantes. Ta asitiáu a una altitú de 1298 msnm, con una superfcie de 90 km² y una densidá de población de 52,7 hab/km². Los pueblos más importantes son: Ansalonga, Arans, El Serrat, La Cortinada, Llorts, Ordino, Segudet y Sornàs, que constitúin la zona menos poblada del país.

Xeografía

En Ordino podemos atopar (referente al relieve y a los sos parques naturales) el picu de Casamanya de 2.739 metros; el picu de la Font Blanca, de 2.903 m (unu de los picos más altos d'Andorra, asitiáu cerca de Arcalís), el valle de Sorteny, el valle de Rialp, el picu de Tristaina y los llagos de Tristaina y el puertu de Siguer, fronterizu con Francia, al igual que'l Port de Rat (port du rat en francés).

Los pueblos de la parroquia de Ordino ordenase a lo llargo de la exa del Valira del Norte.

Historia

Históricamente, Ordino destacó polos sos fargas.  La prueba que dexa patente que Ordino foi un centru fargaire bien importante ye que bona parte de los restos que queden de la dómina fargaire n'Andorra atopar en Ordino. Podríamos poner como exemplos la Farga del Serrat, la farga Rosell (qu'anque s'asitie en territoriu masanenco, amás d'atopase na frontera cola parroquia de Ordino, pertenecía a casa Rosell, una familia ordinesa), güei convertida nun muséu; y la mina de fierro de Llorts, d'onde s'estrayía la materia primo. . La postrera farga cerró a finales del sieglu XIX, por cuenta de la feroz competencia de la industria siderúrxica y del fierro nacíes de resultes de la primer revolución industrial.

A pesar de ser el centru industrial históricu andorranu, Ordino considérase'l so centru cultural. Foi en Ordino onde s'escribió'l Manual Digest (1748), conocíu tamién como la Biblia andorrana", manual que, inspiráu na "Encyclopedie française" y el pensamientu ilustráu, fala sobre'l funcionamientu del Estáu andorranu del sieglu XVIII, la so hestoria y los sos "usos i costums" ("usos y costumes" en castellán, podríen considerase les lleis que rexíen esti pequeñu Estáu antes de la constitución de 1993). L'autor foi'l ordinés Antoni Fiter y Rossell.

En 1983 inauguróse la estación d'esquí de Ordino-Arcalís, asitiada al norte d'El Serrat, onde podemos atopar, “la coma d'Arcalís”, final d'etapa habitual nel tour de Francia.

Ordino, amás, ye la población escoyida per Ucrania p'allugar el so Consuláu Honorariu nel Principáu d'Andorra.

Patrimoniu

• Ilesia de San Martín de la Cortinada.

Museos

• El Muséu de la Microminiatura de Nicolai Siadristy.
• El Muséu Iconográfico Sant Jordi y del Cristianismu.
• El Muséu postal d'Andorra.
• El Muséu Casa de Areny-Plandolit: la casa Areny Plandolit foi la casa d'una de les families de "fargaires" más importantes del Pirinéu, a diferencia de la casa Rull de Sispony, que yera namái la casa d'una familia perteneciente a l'aristocracia rural andorrana.
• El Centru de Naturaleza de La Cortinada.

Referencies

• Datos: Q24272
• Multimedia: Ordino (parish)