Katrien Schaubroeck

Honderd jaar geleden werd de Britse filosofe Iris Murdoch geboren (1919–1999). Ze is vooral bekend als romanschrijfster. Met haar boek De zee, de zee won ze de prestigieuze Booker Prize in 1978.

In Nederland en België is haar filosofisch werk weinig bekend. Met dit boek wil Katrien Schaubroeck daar verandering in brengen.

Het innerlijke leven van de mens lag Murdoch nauw aan het hart. ‘Het is niet stil en duister binnenin’, schreef ze. Ze verweet haar collega-filosofen dat zij de ziel hadden kapotgemaakt en vervangen door het ego.

Met haar opmerkzame inzichten gaf ze een scherpe kritiek op eigentijdse filosofen, zoals de existentialisten. Ze legde ze de focus van de moraalfilosofie opnieuw op de innerlijke wereld. Morele groei toont zich niet in hoe mensen handelen, maar in hoe ze denken, zien en voelen.

Schaubroeck laat zien hoe het werk van Murdoch niet alleen uitnodigt om op een andere manier te kijken naar ethiek, maar ook naar de filosofie van de liefde.

Vrijwilligers verrichten goed werk. Wat zij doen is bewonderenswaardig. Het is bovendien een weldaad voor de samenleving en voor het persoonlijk welbevinden van de vrijwilliger zelf. Heel wat psychologische en sociologische studies bogen zich eerder al over vrijwilligerswerk. Maar het roept ook veel interessante filosofische vragen op. Want wanneer telt iets als vrijwilligerswerk? Wat maakt het precies zo waardevol? Is een samenleving zonder vrijwilligers mogelijk? Wat is de taak van de overheid? Is vrijwilligerswerk een noodzakelijk onderdeel van goed burgerschap? Tot op welke hoogte zijn mensen verantwoordelijk voor het welzijn van hun buren? Zijn vrijwilligers morele helden? Of doen ze iets heel gewoons?

De antwoorden in Gewone helden bouwen verder op wat hedendaagse filosofen zoals Martha Nussbaum, Harry Frankfurt en Peter Singer denken over samenleving, geluk en moraliteit. Maar de theorie is veel sterker als de praktijk haar illustreert. Net daarom worden opvattingen van grote filosofen in dit boek afgewisseld met getuigenissen van gewone helden over hun ervaringen met vrijwilligerswerk.

Een interview op Radio 2 kan je herbekijken: https://www.youtube.com/watch?v=2I7wpnUDZxk

Vrijheid, noodzaak en liefde. Een kritische inleiding tot de filosofie van Harry Frankfurt,
Katrien Schaubroeck en Thomas Nys (ed.)
Pelckmans/Klement 2011


Harry Frankfurt is een grote naam in de Angelsaksische filosofie. Tal van bekende filosofen zijn door hem beïnvloed en in academische kringen wordt zijn werk vaak besproken. Toch is  Frankfurt geen typische ‘philosophers’ philosopher’. De thema’s die hij kiest en de stijl waarin hij schrijft, spreken onmiskenbaar een breed publiek aan. Het enorme kassucces van zijn boekje On Bullshit is daar het beste bewijs van. Existentiële vragen als ‘moet liefde gebaseerd zijn op goede redenen?’ en ‘hoe kan ik authentiek leven?’ beroeren vele mensen, niet enkel filosofen. Frankfurt levert vernieuwende doch begrijpelijke antwoorden op deze vragen.

Dit boek brengt de beste Frankfurtkenners uit Nederland en België samen om een breed publiek in te leiden in het veelzijdige en boeiende oeuvre van één van de interessantste denkers van deze tijd.

Met bijdragen van: JOEL ANDERSON, JAN BRANSEN, STEFAAN E. CUYPERS, YVONNE DENIER, ANNEMARIE KALIS, ESTHER KROEKER, THOMAS NYS, BEATE RÖSSLER, KATRIEN SCHAUBROECK, HAN VAN RULER en HARRY FRANKFURT.

Uitgeverij Pelckmans, Kapellen (België)
Isbn 978 90 289 6271 2
Uitgeverij Klement, Zoetermeer (Nederland)
Isbn 978 90 8687 078 3

Richard Linklater’s celebrated Before trilogy chronicles the love of Jesse (Ethan Hawke) and Céline (Julie Delpy) who first meet up in Before Sunrise, later reconnect in Before Sunset and finally experience a fall-out in Before Midnight. Not only do these films present storylines and dilemmas that invite philosophical discussion, but philosophical discussion itself is at the very heart of the trilogy. This book, containing specially commissioned chapters by a roster of international contributors, explores the many philosophical themes that feature so vividly in the interactions between Céline and Jesse, including: the nature of love, romanticism and marriage the passage and experience of time the meaning of life the art of conversation the narrative self gender death Including an interview with Julie Delpy in which she discusses her involvement in the films and the importance of studying philosophy

Though a recent phenomenon, philosophical counseling has a long history. Secularization and the remaining influence of the Enlightenment motto 'think for yourself' are only two of the factors that facilitate the current revival of the ancient Greek view of philosophy as a way of life. Despite its worldwide success, philosophical counseling lacks a clear profile. There is surprisingly little consensus among counselors about the aim or method of their practice. The authors of this article claim that the ambiguous relation to psychotherapy and the one-dimensional relation to academic philosophy jeopardize the future of philosophical counseling. After providing a historical background and a critical description of current practices within philosophical counseling, they suggest a way out of its identity crisis.

Pauline Kleingeld legt overtuigend uit waarom we Kants argumentatie voor de vrijheid van de wil moeten onderscheiden van zijn twee-standpunten theorie. Dat er een fenomenaal en een noumenaal standpunt ten aanzien van de mens in te nemen valt, impliceert enkel dat determinisme en vrijheid van de wil compatibel zijn. Daarmee is nog niet aangetoond dat wat mogelijk is, ook het

Een nieuwe lente, en het is weer zover: een nieuwe generatie universiteitsstudenten maakt zich op, telt de 100 dagen af en kijkt een beetje zenuwachtig uit naar de onbekende maar zo begeerde zelfstandigheid. Moeder of vader wordt weliswaar bij de voorbereiding betrokken, en gaat vaak maar al te graag mee naar de infodagen die de Vlaamse universiteiten en hogescholen elk

Honderd jaar geleden werd de Britse filosofe Iris Murdoch geboren (1919–1999). Ze is vooral bekend als romanschrijfster. Met haar boek De zee, de zee won ze de prestigieuze Booker Prize in 1978. In Nederland en België is haar filosofisch werk weinig bekend. Met dit boek wil Katrien Schaubroeck daar verandering in brengen. Het innerlijke leven van de mens lag Murdoch nauw aan het hart. ‘Het is niet stil en duister binnenin’, schreef ze. Ze verweet haar collega-filosofen dat zij de ziel hadden kapotgemaakt en vervangen door het ego. Met haar opmerkzame inzichten gaf ze een scherpe kritiek op eigentijdse filosofen, zoals de existentialisten. Ze legde ze de focus van de moraalfilosofie opnieuw op de innerlijke wereld. Morele groei toont zich niet in hoe mensen handelen, maar in hoe ze denken, zien en voelen. Schaubroeck laat zien hoe het werk van Murdoch niet alleen uitnodigt om op een andere manier te kijken naar ethiek, maar ook naar de filosofie van de liefde.

Vrijwilligers verrichten goed werk. Wat zij doen is bewonderenswaardig. Het is bovendien een weldaad voor de samenleving en voor het persoonlijk welbevinden van de vrijwilliger zelf. Heel wat psychologische en sociologische studies bogen zich eerder al over vrijwilligerswerk. Maar het roept ook veel interessante filosofische vragen op. Want wanneer telt iets als vrijwilligerswerk? Wat maakt het precies zo waardevol? Is een samenleving zonder vrijwilligers mogelijk? Wat is de taak van de overheid? Is vrijwilligerswerk een noodzakelijk onderdeel van goed burgerschap? Tot op welke hoogte zijn mensen verantwoordelijk voor het welzijn van hun buren? Zijn vrijwilligers morele helden? Of doen ze iets heel gewoons? De antwoorden in Gewone helden bouwen verder op wat hedendaagse filosofen zoals Martha Nussbaum, Harry Frankfurt en Peter Singer denken over samenleving, geluk en moraliteit. Maar de theorie is veel sterker als de praktijk haar illustreert. Net daarom worden opvattingen van grote filosofen in dit boek afgewisseld met getuigenissen van gewone helden over hun ervaringen met vrijwilligerswerk. Een interview op Radio 2 kan je herbekijken: https://www.youtube.com/watch?v=2I7wpnUDZxk

This book brings together new essays that explore the connection between love and reasons. The observation that considerations of love carry significant weight in the deliberative process opens up new perspectives in the classic discussion about practical reasons, and gives rise to many interesting questions about the nature of love’s reasons, about their source and legitimacy, about their relation to moral and epistemic reasons, and about the extent to which love is sensitive to reasons. The contributors to this volume orient questions related to love within the broader context of the contemporary discussion on practical reasons, and move forward the conversation about the normative dimensions of love. Love, Reason and Morality will be of interest to philosophers working on issues of normativity, meta-ethics and moral psychology, and especially those interested in the source of practical reasons and the role of attachments in practical deliberation.

525 Donald Loose (2019), Over vriendschap. De praktische filosofie van Kant, Nijmegen: Vantilt, 304 pp., € 23,50 Immanuel Kant was erg op vriendschap gesteld, in zijn filosofie en in zijn leven. Een van zijn beste vrienden was de Engelse koopman Green, en het ontstaan van hun vriendschap typeert Kants idee van wat echte vriend-schap behelst. Kant hoorde tijdens een wandeling een man oreren tegen de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd. Hij onderbrak de monoloog en verdedigde het goed recht van de Amerikanen op zelfbestuur. De koopman was woedend, en brieste dat hij zich als Engelsman beledigd voelde door wat Kant zei. Hij eiste een verontschuldiging en daagde Kant zelfs uit tot een duel. Kant was allerminst onder de indruk, zette het gesprek voort en beargumenteerde zijn overtuiging dat elke mens het recht heeft op zowel een eigen mening als een eigen staat. De koopman raakte zo onder de in-druk van de rustige overtuigingskracht van Kant dat hij zijn verontschuldi-gingen aanbood, en bovendien Kant uitnodigde voor een bezoek bij hem thuis. Het was het begin van een levenslange vriendschap, gebaseerd op wederzijds respect. Deze geweldige anecdote uit het leven van Kant wordt verhaald in het biografische hoofdstuk op het einde van het boek Over vriendschap. De praktische filosofie van Kant. In dat hoofdstuk worden een aantal theore-tische inzichten van Kant verdedigd aan de hand van hoe Kant ze in de praktijk bracht. Die illustraties zijn welkom, want de theorie is zware kost. Toegegeven, het is heel moeilijk om Kants systematische doch genuanceer-de filosofie recht te doen in toegankelijk en eenvoudig proza. Niettemin waren de sporadische toepassingen van ideeën van Kant, bijvoorbeeld op de film Paradise Now, voor mij lichtpuntjes, die best vaker hadden mogen voorkomen. De hele uiteenzetting zou erdoor verlicht worden, in beide be-tekenissen van het woord. Paradise Now vertelt het verhaal van het bondgenootschap tussen twee Palestijnse jongemannen die lid zijn van een netwerk dat door middel van bomaanslagen strijdt voert tegen Israël. Ze worden aangeduid om een geza-menlijke zelfmoordmissie in Tel Aviv uit te voeren. Op weg naar hun laatste bestemming raken de twee vrienden slaags. Morele twijfel wordt spelbreker van hun gezamenlijk opgezet project. Met dit script maakt Loose het door Kant verdedigde verband tussen respect voor de morele wet en vriendschap duidelijk. Net als Aristoteles dacht ook Kant dat echte vriendschap verder gaat dan een verbond dat nuttig of aangenaam is. Echte vriendschap defi-nieert Kant als wederzijdse deelname aan de transcenderende vrije wil van

De Amerikaanse filosofe Susan Wolf kreeg een aanzienlijke som onderzoeksgeld en carte blanche. De enige zelfopgelegde voorwaarde was dat haar project onderzoekers uit verschillende 'humanities' moest verenigen. Ze koos ervoor om filosofen samen te zetten met literatuur-en filmwetenschappers. Deze combinatie is niet vernieuwend op zich, en ook het onderwerp waarover deze groep zich boog, namelijk de liefde, kan niet gewaagd genoemd worden. Toch levert het klassieke recept goede en interessante papers op. Een theorie van liefde wordt niet beoogd, ook al worden er in sommige papers eigenschappen van liefde besproken op basis van de veronderstelling dat deze eigenschappen essentieel deel van liefde (of goede liefde) uitmaken. Andere papers benaderen het fenomeen liefde echter niet algemeen-theoretisch maar particulier-existentieel. Boeken en films over liefde danken hun populariteit per slot van rekening aan het feit dat individuen zich herkennen in de liefdeslevens van de protagonisten. Liefde is dus op verschillende manieren voorwerp van onderzoek. Ook film en fictie worden op verscheiden manieren ingezet: terwijl sommige hoofdstukken lezen als een lange, gedetailleerde reconstructie van een verhaallijn, grijpen andere hoofstukken de film slechts aan om een achterliggend patroon, maatschappelijk bestel of vooroordeel te analyseren. Om Hume's beeldspraak te gebruiken: sommige schrijvers schilderen het fenomeen liefde zoals het verschijnt in een verhaal, andere schrijvers leggen zich toe op de anatomie van een film en willen blootleggen wat er 'onder' een verhaal zit, wat gecommuniceerd wordt zonder woorden. Een van de meest geslaagde oefeningen in kritische ontleding van een film vond ik terug in de bijdrage van Lawrence Blum. Hij toont hoe de film Far from Heaven (Todd Haynes, 2002) in de val van de 'valse symmetrie' trapt. In de film veroordelen zowel de blanke als de zwarte gemeenschap van een Amerikaans dorp in de jaren 50 de relatie tussen een blanke vrouw en haar zwarte tuinman op racistische gronden. Maar Blum legt overtuigend uit dat de suggestie van dergelijke symmetrie onrealistisch is, en bovendien moreel bedenkelijk omdat ze een sociale ongelijkheid verhult. Er was (en is) wel degelijk een hiërarchische machtsrelatie tussen blanken en zwarten, en wanneer zwarten een interraciale relatie afkeuren zullen hun motieven anders zijn, en complexer dan de racistische motivatie achter de afkeuring van blanken. Blum contrasteert Far from Heaven met Rainer Werner Fassbenders film Ali: Angst Essen Seele Auf (1973) dat ook het thema van de interraciale relatie behandelt. Volgens Blum is deze film veel realistischer in zijn asymmetrische weergave van de reacties van de verschillende gemeenschappen. Blums filmanalyse wordt ook politiek interessant wanneer hij de onbedachte aanname van de valse symmetrie verantwoordelijk acht voor de wijdverbreide weerstand tegen 'affirmative action' (wat wij positieve discriminatie zouden noemen). Wie 'affirmative action' verwerpt omdat het kwaad met kwaad zou bestrijden, denkt per vergissing dat het kwaad van rassendiscriminatie erin bestaat dat men het behoren tot een bepaald ras in rekening brengt. Dat is niet wat discriminatie verkeerd maakt, legt Blum uit. Discriminatie op basis van ras is verkeerd wanneer men het behoren tot een bepaald ras in rekening brengt om mensen te onderwerpen en te stigmatiseren. Onderwerping noch stigmatisering is het doel van 'affirmative action' of positieve discriminatie.