Caracalpacos

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Caracalpacos
Қарақалпақлар
قاراقلپقلر

Caracalpacos

Población total

800.000

Rechions con comunidaz importants

Caracalpaquistán

Uzbekistán	752.000
Cazaquistán	56.000
Turkmenistán	5.000
Rusia	4.466

Idiomas

Caracalpaco

Relichión

Islam

Pueblos relacionaus

Altros pueblos turquicos

Mapa

Caracalpaquistán en Uzbekistán

Os caracalpacos (en caracalpaco Qaraqalpaqlar, Қарақалпақлар, قاراقلپقلر) habitan en Caracalpaquistán (Uzbekistán), chunto a la Mar d'Aral y en as riberas d'o río Amu-Darya. En o censo de 1989 yeran 423.000 individuos, o 31 % d'os habitants de Caracalpaquistán. Charran una luenga turquica d'a branca quipchac. Son musulmans sunnís seguidors d'a escuela Hanafí. A suya traza de vida tradicional ye o pastoreyo nomada, i-habendo tamién pescadors y agricultors sedentarios en menor mesura.

Luenga

Dentro d'as luengas turquicas d'a branca quipchak a luenga d'os caracalpacos ye mes pareixita a lo nogai y a lo cazaco. A suya forma escrita se basa en o dialecto nororiental y no se desembolicó dica os anyos 20 d'o sieglo XX. S'escribiba en alfabeto latino dica 1928, dende 1938 fan servir o cirilico, a causa d'a politica linguistica sovietica que veyió un periglo que os pueblos turquicas d'a ex URSS fesen servir o mesmo alfabeto que en a Turquía kemalista. O suyo etnonimo significa "os gorros negros".

Historia

Son mencionatos por primera vegata en Asia Central a fins d'o sieglo XVII. Caracalpaquistán fue ocupato por l'Imperio Ruso en 1873. En 1925 os sovieticos proclamoron a Oblast ("rechión") autonoma de Caracalpac, dentro d'a Republica Socialista Sovietica Autonoma de Cazaquistán, que a mes feba parte d'a Republica Federatiba Socialista Sovietica Rusa. Se convertió en republica autonoma en 1932, pero en 1936 fue adhibita a Uzbequistán.

Dica os anyos sisanta d'o sieglo XX o 90 % encara viviban y treballaban en o medio rural. Entre 1960 y 1970 a situación cambeó y Caracalpaquistán se convertió en a rechión mes urbanizata d'Uzbequistán, con o 50 % d'a población concentrata en ciudatz. A capital creixió dica quintuplicar-se y atras ciudaz triplicoron a suya mida. O exodo rural se produció por o desastre ecolochico d'a Mar d'Aral que s'encomenzó a desecar por unos reganos de cotón no sostenibles.

A fins d'os anyos 80 d'o sieglo XX puyó l'autoconcencia d'os Caracalpacos, y amaneixen reivindicacions, destacando-ne:

Que lis tornen as tierras que agora ocupan os uzbecos.
Beluns reclaman deseparar-sen d'Uzbequistán y re-adhibir-sen en Rusia en as condicions atorgatas a atras republicas autonomas, belatros reclaman o estatuto de republica independient.

Bibliografía

(es) Gonen, Amiram. Diccionario de los pueblos del mundo. Editorial Anaya, 1996. ISBN 978-8479793500.

Datos: Q276315
Multimedia: Karakalpak people / Q276315