Martinsdoor
|
Dä Artikel bschrybt s Martinsdoor z Fryburg im Brysgau, fir anderi Door mit em nämlige Name lueg unterr Martinstor (Begriffsklärung). |
S Martinsdoor (dt. Martinstor, im Mittelalter au Norsinger Tor)[1] in dr Chaiser-Joseph-Strooß isch im Verglyych zum Schwoobedoor dr elter vu dr beede no erhalten Doordiirm vu dr mittelalterlige Stadtmuure vu Fryburg.
Gschiicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dur dendrochronoloogischi Untersuechige vu dr Holzbalke uf s Joor 1202 datiert, isch s Door as „Porta Sancti Martini“ 1238 zum eerschte Mool in ere Uurkund gnännt woore. D Grundflechi het 10 uf 11 Meeter. D Muuresteerki zum Siide zues lyt unte bi 3,10 m un im Obergschoss 2,70 m; d Sytemuure sin e weng schwecher.[2] S Martinsdoor isch friejer bindig in d Stadtmuure yygfiegt un mit em Weergang hinter dr Zinne vu dr Muurechroone verbunde gsii. An dr Oschtsyte vum Martinsdoor cha mer die eemoolig Effnig in e baar Meeter Heechi no sääne.
Im Lauf vu dr Joorhundert isch s meefach umböue woore. Zytwyys het s au as Gfängnis dient, vu dr Gfangene het mer gsait, mer heeb ene „dr Martinsmantel umghänkt“.
Syt em 17. Joorhundert isch d Stadtsyte mit eme Bildnis vum Hl. Martin gschmickt gsii. D Verbindig zue dr Voorstedt het s Martinsdoor um die Zyt verloore dur dr Feschtigsböu dur dr Sébastien Le Prestre de Vauban un wel d Voorstedt doderby gschlisse woore sin. Jetz het d Salzstrooß as Zuefahrt us em Helledaal dient.[3]
S Martinsbild isch e baar Mool nei macht woore, zletscht 1851 vum Wilhelm Dürr. Anne 1968/69 isch s ewäg gmacht woore. Bishär het si dr Fryburger Stadtroot nit fir e neii Daarstellig chenne entschaide, wäge däm het s iiber ere Schriftdaafele zum Maane an d Kämpf vu dr Fryburger Buurgerweer geege franzeesischi Revoluzioonsdruppe e lääri Flechi.
Bis Ändi 19. Joorhundert isch s Martinsdoor chuum veränderet woore. Doodmool hän jetz Dail us dr Buurgerschaft us vercheerstächnische Grind dr Abriss vu dr beede no erhaltene Stadtdoor gforderet. Dr Ooberbuurgermaischter Otto Winterer het si aber derfiir yygsetzt, si z erhalte un uuszgstalte. Im Juni 1896 het e Wettbewäärb unter dytsche Architäkte aagfange, go ne Entwuurf fir d Uusgstaltig vum Martinsdoor un vum Schwoobedoor uuszweele. S Privaathuus an dr Weschtsyte vum Door het zwar mieße stoo blyybe, s het aber e Duurfaart im eerscht Stock solle kriege. An dr Oschtsyte het s Door, wu bishäär frei gstanden isch, mit em Noochberhuus chenne verbunde wääre. Näb em Winterer sin dr Josef Durm, dr Carl Schäfer, dr Max Meckel un e Mitgliid vum Stadtroot d Bryysriichter gsii. S isch aber emänd kaine vu dr Wettbewäärbsbyydreeg umgsetzt woore. Statt däm het d Stadtverwaltig dr Meckel un dr Schäfer um Aagebot bäte, wel si d Brogrammbedingige gänderet ghaa hän. Anne 1899 isch nämli dr Böu vu dr eläktrische Fryburger Strooßebaan bschlosse woore un dodermit hän d Privaathyyser mieße zruggsetzt wääre, wu an di baide Door gränzt hän. Dr Schäfer het en Ufstockig vum Martinsdoor vu 22 uf 66 Meeter voorgschlaa, bim Schwoobedoor vu 26 uf 65 Meeter. As Grund het er di in dr Zwischezyt heechere Hyyser drumume gnännt. Sy Entwuurf het d Böudail us em frieje 13. Joorhundert mit spootgootische Ufböu us em 15. Joorhundert kumbiniert. Im Summer 1901 isch dr Umböu dur dr Fryburger Böumaischter Eugen Schmidt duurgfiert woore. Am 28. Augschte 1901 isch bi baide Stadtdoor Riichtfescht gfyyrt woore, voreb si am 14. Oktoober feertig woore sin, wu d Strooßebaan in Bedriib gnuu wooren isch. Fir dr Fueßgängerwääg an dr Oschtsyte vum Door het dr Schäfer im April 1902 dr Ufdraag fir e Iberdachig iberchuu, dr Entwuurf het er im Mai 1902 feertig gmacht. Di blaant Iberböuig dur zwai massiivi Gschoss un e dritts, wu an dr Noordsyte as Fachwäärchkonschtrukzioon uusgfiert woore sin, an dr Siidsyte aber massiiv het solle syy, isch aber nit umgsetzt woore. Grund dooderfiir isch waarschyns gsii, wel des d Bsitzer vu dr Hyyser drum abgläänt ghaa hän. Au vum Schäfer stammt dr vierdailig Hyyserkomplex Chaiser-Joseph-Strooß 250–256, wun er viersteckig het uusfiere loo, d Voorgängerböu hän e Stockwäärch weeniger ghaa.[4]
Näb em Door isch e neie Doorböu im historisierende Stiil mit eme zweet greeßere Duurgang böue woore. Uf dr Doorussesyte isch e dytsche Ryychdaadler iber dr Woobe vu Fryburg un Baade gmoolt woore. Die Bemoolig isch anne 1951 ewäg gmacht woore. Speeter isch iber em Doorbooge d Replik vun ere barocke Sandstaiblatte mit em Doppeladler vum Hailige Reemische Ryych aabroocht woore.[5]
Ab 2013 isch dischpetiert woore, eb wider e Bild uf em Martinsdoor soll aabroocht wääre. Näb em Hl. St. Martin vum Simon Göser sin Daarsztellig vum Martin Luther King un em Joß Fritz dischkeriert woore.[6][7] Die Voorschleeg sin au kritisiert woore.[8] Dr Gmairoot het im Mai 2013 bschlosse, ass e Chunschtkummissioon soll yygriichtet wääre, wu im zwaite Halbjoor 2013 driber soll entschiide wääre.[9] Die Chunschtkummissioon het im Friejoor 2015 d Aarbet ufgnuu un isch im Dezämber zum Schluss chuu: S Door soll ooni Bild blyybe.[10] Dr Gmairoot het si dääre Emfäälig aagschlosse.[11]
Uf dr Innestadtsyte het s näb em Doorbooge as Maanig an Häxeverbrännige z Fryburg e Schriftdaafele. As Stellverdrätterne fir di ermoordere Fraue sin di drei Fryburger Buurgerne Marghareta Mößmer, Catharina Stadelmann un Anna Wolffart gnännt, wu anne 1599 hiigriichtet woore sin.
Am Doorböu, wu syter em Umböu 1901 weschtli aagränzt, het s e Schnäälreschtaurant vu McDonald’s, wu iber em Doorbooge uf si hiiwyyst. Dr Stadtroot vu Fryburg het aber chenne verhindere, ass s root-geel Logo vu dr Reschtaurantchette aabroocht wird.
In dr chlaine Sytegasse bim Door, em Martinsgässli, het s näb em Yygang zue dr Fryburger Määrthalle s Martinsbräu.
S Martinsdoor ais vu vier histoorische Stadtdoor im dytschsproochige Ruum, wu vu Strooßebaane durfaare wääre, näb em Schwoobedoor z Fryburg sin des no Nauener Tor z Potsdam un dr Chefiturm z Bärn.
Bilder
[ändere | Quälltäxt bearbeite]-
Maandaafele zue dr Kämpf vu dr Fryburger Buurgerweer geege franzeesischi Revoluzioonsdruppe 1796 -
s Door um 1905 mit „Restaurant zum Martinstor“ un em doodmool no vorhandene Bild -
Martinsdoor, Stadtsyte, vor em Umböu, ca. 1900 -
Doppelaadler -
Schriftdaafele zue dr Häxeverbrännige -
McDonald's am Martinsdoor
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Martinsdoor Fryburg – Sammlig vo Multimediadateie- s Martinsdoor uf historisches-freiburg.de
Fueßnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Heiko Haumann, Hans Schadeck (Hrsg.): Geschichte der Stadt Freiburg im Breisgau, Bd. 1, S. 117
- ↑ Leonard Korth: Das alte Freiburg. In: Badischer Architecten- und Ingenieur-Verein, Oberrheinischer Bezirk (Hrsg.): Freiburg im Breisgau. Die Stadt und ihre Bauten. H. M. Poppen & Sohn, Freiburg im Breisgau 1898, S. 202 (Scan – Wikisource).
- ↑ Peter Kalchthaler: Freiburg Mitte: Triumphbogen in der Kaiserstraße, Badische Zeitung vum 3. Mai 2010
- ↑ Jutta Schuchard: Carl Schäfer 1844–1908. Leben und Werk des Architekten der Neugotik, Prestel, München 1979, ISBN 3-7913-0373-2, S. 311 f.
- ↑ Peter Kalchthaler: Freiburg und seine Bauten. Ein kunsthistorischer Stadtrundgang. Neubearbeitete 4. Auflage. Promo-Verlag, Freiburg (Breisgau) 2006, ISBN 3-923288-45-X.
- ↑ Joachim Röderer: Debatte um Göser-Bild: Martin Luther King oder Jos Fritz auf dem Martinstor?, Badische Zeitung, 15. Jänner 2013
- ↑ Julia Littmann: Interview: Bild auf das Martinstor? – "Dort ist es gut platziert!", Badische Zeitung, 19. Jänner 2013
- ↑ Martin Flashar: Jedenfalls fehtl Sachverstand, KulturJoker Freiburg, Februar 2013, S. 7; Was Profis zur Martinstor-Debatte meinen, KulturJoker Freiburg, Meerz 2013, S. 17
- ↑ Beschluss TOP 4 der 6. Sitzung des Gemeinderates, Ratsinfosystem Freiburg, 14. Mai 2013
- ↑ Simone Höhl: Heiligenbild: Die unendliche Geschichte ums Freiburger Martinstor, Badische Zeitung, 6. April 2016
- ↑ Simone Höhl: Entscheidung: Freiburgs Martinstor bekommt kein Martinsbild, Badische Zeitung, 13. April 2016
Koordinate: 47° 59′ 37″ N, 7° 50′ 56″ O
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Martinstor“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |