Bistum Basel

s Bistum Basel hüte

S römisch-katholische Bistum Basel (uf Latiinisch Dioecesis Basileensis) isch eini vo de sechs Diözesene i de Schwizer Bischofskomferänz. Es umfasst zää Kantöön und het sin Sitz in dr Stadt Soledurn.

Name

S Bistum Basel isch s einzige Bistum uf de Wält, wo hütte d Stadt im Name vom Bistum nöd glichzytig au de Sitz vom Bischof isch. Da isch us historische Gründ so; um s Johr 400 wird Basilia zum erste Mol as Bischofsstadt erwähnt. S Bistum het dr Name bhalte, wo d Stadt Basel im früene 16. Joorhundert reformiert worden isch, und wo dr Bischof 1528 uf Pruntrut im Jura züglet isch. Sit 1828 isch d Stadt Soledurn dr offizielli Amtssitz vom Bischof vo Basel und die früehklassizistischi St. Ursekathedrale z Soledurn isch d Hauptchile vom Bistum. Vo 999 bis 1802 isch dr Bischof vo Basel au de Fürstbischof im glichnamige Fürstbistum gsi, er isch also Bischof und gliichzitig Fürst im Heilige Römische Riich gsi und as sonige isch er dr wältlig Landesherr im hütige Kanton Jura, im Bärner Jura, im Birsegg und im Laufedaal gsi.

Hüte het s Bistum Basel e Flechi vo 12'585 km². Drzue ghöre d Kantöön Aargau, Basel-Landschaft, Basel-Stadt, Bärn, Jura, Luzärn, Schaffhuuse, Soledurn, Thurgau, und Zug. Öbben e Drittel vo dr Bevölkerig im Bistum, das si ane 2007 öpe 1'070'500 Lüüt gsi, isch katholisch. S Bistum het 470 Diözesanpriester, 256 Ordespriester und 102 Diakoon.

Gschicht

Aafäng vom Bistum Basel

Dr erst bekannt Bischof in dr Region isch dr Justinianus Rauricorum gsi, wo bi de Konzil vo Sardica ane 343 und Köln ane 346 drbii gsi isch. Er het si Sitz im Römerkastell z Augst gha. Um 400 isch d Residänz uf e Basler Münsterhügel verleit worde, vermuetli wil d Alemanne übere Rhy ins römische Gebiet iigfalle si. Dr erst Bischof vo Basel, wo mä kennt, isch dr Pantalus gsi, aber no 618 het dr Ragnacher us em Chloster Luxeuil dr Titel vom Bischof vo Basel und Augst drait.

Sit dr Herrschaft vom Frankekönig Pippin III. († 768) kennt men alli Basler Bischöf. Under em Haito, wo zur Zit vom Karl em Grosse Bischof gsi isch, het Basel en erste Höhepunggt erläbt und me het s erste Basler Münster afo baue. Dr Haito isch au no Abt vom Chloster Riichenau gsi und e Verdraute und Berooter vom Kaiser. 811 isch er für en as Gsandte uf Byzanz greist.

s wältlige und s geistlige Machtgebiet vom Bischof vo Basel im 15. Johrhundert

Zit vom Fürstbistum

→ Hauptartikel: Fürstbistum Basel

Wo dr König Rudolf III. vo Burgund im Basler Bischof d Benediktinerabtei Moutier-Grandval, s Stift St. Ursanne und s Münsterdaal im Jura gschänggt het, isch dä au e wältlige Fürst worde. As Fürstbischöf hai d Basler Bischöf zur Zit vom Bischof Burkard (1072–1107) au über de Sisgau und de Buchsgau gregiert und au über Gebiet am Bielersee, d Herrschaft Pruntrut, d Landvogtei Schlienge mit Istei und Chliibasel, wo nit emol alli Deil vo dr Basler Diözese gsi si. Im Bischof si wältligi Macht het aber scho im 13. Johrhundert afo abbröckele, und denn het sich z Basel in de 1520er Johr d Reformation afo duuresetze und dr Bischof het si Sitz uf Pruntrut verleit, wo zum Fürstbistum ghört het, wo aber chirchlig em Erzbischof vo Besançon understanden isch. Wäge däm het dr Basler Bischof für alli chirchlige Handlige, won er in siiner Residänzstadt aagordnet het, en Erlaubnis vom übergordnete Bischof müesse yhole.

Zur Diözese hai zu säller Zit Deil vom Elsass bis über Kolmar uuse, s östriichische Frickdaal und grossi Deil vom Kanton Soledurn ghört. 1779 si d Diözese neu iideilt worde und s Elsgau isch zum Bistum Basel cho. Dr Süde, südlig vo de Pierre-Pertuis, isch Deil vo dr Diözese Lausanne gsi und die rächtsrhiinische Gebiet mit dr Vogtei Schlienge hai zum Bistum Konstanz ghört. 1790 isch s Elsass vo dr Diözese Basel abdrennt und em neue Bistum Colmar understellt worde. So het s Bistum 1814 under em Bischof Franz Xaver vo Neveu nume no us em linggsrhiinische Basel, em Frickdaal, em hütige Kanton Jura und eme Deil vom Kanton Solodurn bestande. Denn si aber die schwiizerische Gebiet vom Bistum Konstanz und die südlige Deil vom Kanton Solodurn, wo Lausanne understande sind, und die rächtsrhiinische Deil vom Kanton Basel zum Bistum cho. 1820 het sich au dr Kanton Luzärn brovisorisch aagschlosse.

sid dr Widererrichtig vom Bistum Basel

1828 isch s Bistum Basel mit em Bischofssitz z Soledurn dank eme Konkordat zwüsche Basel, Luzärn, Solodurn und Zug vom Papst Leo XII. neu gründet worde und au Bärn isch drbii bedeiligt gsi. S alte Kollegiatsstift St. Urs und Viktor z Soledurn isch zum Kärn vom neue Domkapitel worde und het us je drei Kapitular us de Kantöön Luzärn und Bärn und eim us em Kanton Zug bestande. D Kantöön, wo bedeiligt si, üebe sit denn i dr Diözesankomferänz d Ufsicht us. Jede Kanton het bi dr Komferänz zwei Verdrätter, äntwäder vo dr Regierig oder vo dr Landeschille us.

Am 23. August 1828 isch dr ehemolig Fürstbischof Neveu z Offeburg gstorbe und s Domkapitel het dr Generalprovikar für e Kanton Soledurn, dr Joseph Anton Salzmann, zu sim Nochfolger gwehlt. D Kantöön Aargau und Thurgau hai sich im Johr druf em Konkordat aagschlosse, und 1864 au dr Kanton Bärn, wo siini Gebiet linggs vo dr Aare bis denn zum Bistum Lausanne ghört hai.

In de 1870er Johr het dr Schwiizer Kulturkampf stattgfunde, nochdäm dr Bischof vo Basel, dr Eugène Lachat, s Unfäälbarkeitsdogma, wo vom Erste Vatikanische Konzil 1870 agnoh worden isch, in sim Bistum verkündet het und d Kantöön Soledurn, Bärn, Aargau, Thurgau und Basel-Landschaft ihn am 29. Jänner 1873 entloo und am 21. Dezämber 1874 s Bistum ufghobe hai. Vo de Konkordatskantöön hai nume Luzärn und Zug zum Lachat ghalte. S Ändi vo der Usenandersetzig isch erst 1884 mit dr Niiderlag vo de Ultramontaniste cho, wo d Schwiiz und dr Vatikan abgmacht hai, s Bistum Basel wider z errichde und e neue Bischof iizsetze.

1888 isch s Bistum Lugano ygrichtet und juristisch mit em Bistum Basel verbunde worde, es isch aber no vom ene apostolische Verwalter gleitet worde. Dr Bischof vo Basel het sit denn bis 1971 dr Ditel «Bischof vo Basel und Lugano» gfüert.

Sit 1967 verdrätte zwei Diözesanrööt d Inträsse vo de Gläubige und vo de Seelsorger em Bischof gegenüber.

D Zuekumft vom Bistum

Sit de 1970er Johr diskutiert mä, wie mä s Bistum Basel neu chönnt ordne, wil s sehr vil grösser isch as alli andere Schwiizer Bistümer und drzue in zwei Deil, wo nit zsämmehange, ufdeilt isch. Mä redet bsundrigs über e mögligi Abspaltig vo de Gebiet vo de Kantön Thurgau, Schaffhuuse und Luzärn, het aber no nüt beschlosse.

D Bischofswahl

D Bischofswahl im Bistum Basel verlouft uf en bsundrigi Aart: wie früener im Fürstbistum, wo 1803 undergangen isch, duet s Domkapitel au hüte no dr Bischof wehle. An andere Ort cha dr lokali Klerus nume e Kandidat vorschloo, im Bistum Basel wehlt er dr Bischof, und dr Papst cha en derno nume no bestätige. Das git’s uf dr ganze Wält sust nume no im Bistum Sanggalle. Usserdäm häi im Baasler Bistum au d Kantöön e Stimm. Wenn die achtzää Domherre iiri Liste mit säggs mööglige Kandidate usgmacht häi, cha d Diözesankomferänz, wo jeede vo de Kantöön, wo zum Bistum ghöört, zwäi Verdräter het, äinzelni Nääme as «minder gnääm» bezäichne und si vo dr Liste striiche. Die Kandidate chönne nüm gweelt wärde.

Dr Bischof

Sid em Joor 2010 isch Bischof vo Basel dr Felix Gmür.

Lueg au

• Liste vo de Bischöf vo Baasel

Literatur

• Veronika Feller-Vest, Markus Ries: Basel (Diözese). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• André Bandelier, François Noirjean: Basel (Fürstbistum). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Franz Xaver Bischof, Urs von Arx: Bistümer, Römisch-katholische Kirche. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Bernhard Ehrenzeller: Die Diözesankonferenz des Bistums Basel. Freiburg 1985.

Weblingg

 Commons: Bistum Basel – Sammlig vo Multimediadateie

• Website vom Bistum
• Beschriibig uf catholic-hierarchy.org (änglisch)
• Das Bistum Basel von der Spätantike bis ins 9. Jahrhundert uf altbasel.ch