[go: up one dir, main page]

Zum Inhalt springen

Bezirk (Schwiiz)

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

En Bezirk i de Schwiiz, isch meischtens e Zwüschestuufe zwüsched de politische Gmeinde und em Kanton.
Im Gegesatz zu zentralistisch organisierte Schtaate isch i dr föderalistisch uufbaute Schwiiz dr Teilschtaat völlig frei in siinere interne Organisation. So gits au e Viilfalt a Organisationsschtrukture und Bezeichnige für d Ebeni zwüsched Kanton und Gmeind.

Amt, Amtsbezirk, District und Distretto

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Vil Kantön sind i Bezirk underteilt. Si werded au Amt, Amtsbezirk, Verwautigsregion, Verwautigskreis, Wahlchrais oder Chrais, bzw. District (Romandie) oder Distretto (Kanton Tessin und Italienisch-Bünde) gnännt.

Typischi Institutionä uf dä Ebeni vom Bezirk chönd je noch Kanton folgendi si:

  • S Bezirksgricht (die erschti grichtlichi Instanz)
  • Dä Statthalter und dä Bezirksrat (Uufsicht über d Gmeindä im Bezirk)

Amig sind Bezirk au d Grundstruktuur für anders:

  • Staatsaawaltschaft
  • Schuelä

Dr Bezirk dient i dr Regle nu dr Verwaltig und Grichtsorganisation. I de Kantön Graubünde und Schwyz sind degäge d Bezirk us historische Gründe eigeni Rechtssubjekt mit Schtüürhoheit und i no eim Fall mit eigener Landsgmeind.

Im Kanton Appezell Innerrhode sind d Bezirk öppis ganz anders, nämli di underschti Verwaltigseinheit; en Bezirk isch deet s Äquivalent zunere politische Gmeind.

Verzicht uf Bezirk i gwüsse Kantön

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Vo de 26 Kantön verzichted ganz uf d Bezirksebeni:

(je us eigene Gründe, seis us historische oder praktische, oder wil s Gebiet chliirüümig gnueg isch)
(d Funktion vo de Bezirk wird dur d Wahlchrais worgnoo, die händ aber kai administrativi Ufgobe me)
(d Funktion vo de Bezirk wird dur d Wahlchrais worgnoo, die händ aber kai administrativi Ufgobe me)
  • Folgendi Kantön händ d Bezirk reduziert:
    • Im Solethurn gits sit 2005 ekei Bezirk me, aber gäng no Amteie as Zwüschenebeni.
    • Im Kanton Waadt isch d Reduktion vo 19 uf no 10 Bezirk bschlosse und uf de 1. Januar 2008 umgsetzt worde.
    • Im Kanton Bern sind die 26 Amtsbezirk uf de 1. Januar 2010 dur fümf Verwaltigsregione ersetzt worde, wo irersits i zä Verwaltigs-Chreis glideret sind.
    • Im Kanton Thurgau sind die acht bisherige Bezirk am 1. Januar 2011 dur fümf neu umschribeni abglöst worde.
  • Im Kanton Schwyz isch im 2006 d Abschaffig vo de Bezirk im Kantonsparlament diskutiert worde, vom Volk aber abgleent worde.

Lischte vo de Bezirk i dr Schwiiz nach Kantön

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

(Reihefolg vo de Kantön nach Artikel 1 vo dr schwiizerische Bundesverfassig.)[1]

s Wappe vom Kanton Züri
s Wappe vom Kanton Züri
d Bezirk vom Kanton Züri

Dr Kanton Züri isch i 12 Bezirk iitäilt, wo gliich wie de Hauptort ghäisset:

Bezirk Iiwoner
(Dez. 2005)
Flechi
i km²
Hauptort BFS-Nr
Züri 343'157 91,88 Züri 0112
Affoltere 43'926 113,01 Affoltere am Albis 0101
Andelfinge 27'756 166,64 Andelfinge 0102
Büüli 117'845 185,19 Büüli 0103
Tielschtoorf 72'768 152,73 Tielschtoorf 0104
Dietike 74'415 60,06 Dietike 0111
Hiiwiil 80'565 179,53 Hiiwiil 0105
Horge 108'727 104,16 Horge 0106
Mäile 91'203 84,64 Mäile 0107
Pfäffike 52'110 163,55 Pfäffike 0108
Uschter 110'287 112,35 Uschter 0109
Wintertuur 141'382 251,25 Wintertuur 0110
Total (12) 1'264'141 1664,99

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Züri und Zürcher Ortsnäme.

s Wappe vom Kanton Bärn
s Wappe vom Kanton Bärn
d Bezirk vom Kanton Bärn
Verwautigsregione vom Kanton Bärn sit 2022

Dr Kanton Bärn isch bis ane 2009 in 26 Amtsbezirk (frz.: district) ydeilt gsi:

Syt 2010 isch dr Kanton Bärn i die Verwautigsregione yteilt:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Bärn

s Wappe vom Kanton Lozärn
s Wappe vom Kanton Lozärn

Kanton Lozärn

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Kanton Luzern isch tradizionell in 5 Ämter uufteilt, wo sit de Kantonsverfassig vo 2007 nu no en statistische Zwäck händ.

di früenerige Ämter vom Kanton Lozärn

Sit em Grichtsorganisazionsgsetz vo 2010 gits im Kanton 4 Grichtsbezirk, wo nu tailwys mit de Ämter überainstimmed.

Amt Iiwohner
(31. Dez. 2005)
Flächi
in km²
Hauptort BFS-Nr
Lozärn 163'127 259.92 Lozärn 0303
Äntlibuech 18'384 410.13 Schüpfheim 0301
Hofdere 62'661 183.95 Hofdere 0302
Sorsi 65'362 302.04 Sorsi 0304
Willisou 46'775 336.99 Willisou 0305
Total (5) 356'309 1493.03
d Wahlchreis vom Kanton Lozärn

Sit em 1. Januar 2013 isch de Kanton Luzern i 6 Wahlchreis uufdeilt.
Dodrbii isch s Amt Lozärn i Stadt ond Land uufdeilt ond Wohlhuuse vom Amt Sorsi zom Amt Äntlibuech omdeilt worde.

Wahlchreis Iiwohner
(31. Dez. 2011)
Flächi
i km²
Aazahl
Gmeinde
Äntlibuech 22'836 424.48 9
Hofdere 67'073 177.40 14
Lozärn-Land 96'625 187.67 17
Lozärn-Stadt 78'093 37.40 1
Sorsi 67'459 287.39 19
Willisou 49'880 337.47 23
Total (6) 381'966 1451.81 83

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Luzern

s Wappe vom Kanton Uri
s Wappe vom Kanton Uri

Dr Kanton Uri isch nöd i Bezirk underteilt.

Lueg au: Gemeinden des Kantons Uri

s Wappe vom Kanton Schwyz
s Wappe vom Kanton Schwyz

De Kanton Schwyz unterteilt sich in 6 Bezirk,
wobi d Bezirk Einsidle, Chüsnacht und Gersau jewils nur us der gleichnamige Gemind bestönd:

d Bezirk vom Kanton Schwyz
Bezirk Iiwohner
(Dez. 2005)
Flächi
in km²
Hauptort BFS-Nr
Schwyz 49'361 506,4 Schwyz 0506
Einsidle 13'365 110,4 Einsidle 0501
Gersau 1972 23,7 Gersau 0502
Hööf 25'676 44,4 Wollerau 0503
Chüsnacht 11'639 36,2 Küssnacht SZ 0504
March 35'212 191,4 Lache 0505
Total (6) 137'225 912,5

D Abschaffig vo dr Bezirksebeni wird aktiv diskutiert und isch im November 2006 vors Volch bracht worde. Das Sachgschäft isch mit 59,56 % abgleht worde, d Bezirk bliibed also bis uf wiiters beschtaa. Zur Ziit schaffet e Kommission a dr Uusschaffig von ere neue Kantonsverfassig, mer isch gschpannt, was deet zue de Bezirk drin schtaa wird.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Schwyz

s Wappe vom Kanton Obwalde
s Wappe vom Kanton Obwalde

Kanton Obwalde

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Kanton Obwalde isch nöd i Bezirk underteilt.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Obwalde

s Wappe vom Kanton Nidwalde
s Wappe vom Kanton Nidwalde

Kanton Nidwalde

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Kanton Nidwalde isch nöd i Bezirk underteilt.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Nidwalde

s Wappe vom Kanton Glarus
s Wappe vom Kanton Glarus

Dr Kanton Glarus isch nöd i Bezirk underteilt.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Glarus

s Wappe vom Kanton Zug
s Wappe vom Kanton Zug

Dr Kanton Zug isch nöd i Bezirk underteilt.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Zug

s Wappe vom Kanton Fryburg
s Wappe vom Kanton Fryburg

Kanton Fryburg

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Bezirk vom Kanton Fryburg

Dr Kanton Frybùrg gliideret sich in 7 Bezirk:

Lueg au: Gmiine vom Kanton Frybùrg

s Wappe vom Kanton Solothurn
s Wappe vom Kanton Solothurn

Kanton Solothurn

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Bezirk vom Kanton Solothurn
d Amteie vom Kanton Solethurn

Dr Kanton Solothurn hät sich i 10 Bezirk glideret, wo in föif Amteie zämegfasst sind:

Relevant sind hüt nu na d Amteie.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Solothurn

s Wappe vom Kanton Basel-Schtadt
s Wappe vom Kanton Basel-Schtadt

Kanton Basel-Schtadt

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Kanton Basel-Schtadt isch nöd in Bezirk underteilt.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Basel-Schtadt

s Wappe vom Kanton Basel-Landschaft
s Wappe vom Kanton Basel-Landschaft

Kanton Basel-Landschaft

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Bezirk vom Kanton Basel-Landschaft

Dr Kanton Basel-Landschaft isch in 5 Bezirk uufteilt:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Basel-Landschaft

s Wappe vom Kanton Schafuuse
s Wappe vom Kanton Schafuuse

Kanton Schafuuse

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
di früenerige Bezirk vom Kanton Schaffhuuse

Dr Kanton Schafuuse isch in sechs Bezirk underteilt. Bis in Juli 1999 häts au e Verwaltig i däne Bezirk geeh, sithär isch es nu no e geografischi Zueteilig:

Mer redt au vom obere Kantonsteil (Bezirk Schtei) und vom undere Kantonsteil (Gmeinde Rüedlinge und Buechberg) im Bezug uf dene ihri Laag am Rhy und ihrere geografische Trennig vom grösschte Teil vom Kanton Schaffhuuse (lueg d Charte).

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Schafuuse

s Wappe vom Kanton Appezäll Usseroode
s Wappe vom Kanton Appezäll Usseroode

Kanton Appezäll Usserrhode

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
di früenerige Bezirk vom Kanton Appezäll Usseroode bis 1994

Dr Kanton Appezäll Usseroode isch nüme i Bezirk underteilt.
Mängisch isch vo de «Bezirk»

Die sind aber 1995 offiziell abgschafft worde. De jewilig Begriff werd im Sinn vo Region aber hüt no öpe bruucht.

Lueg au: d Gmeinde vom Kanton Usserrhode

s Wappe vom Kanton Appezäll Inneroode
s Wappe vom Kanton Appezäll Inneroode

Kanton Appezäll Innerrhode

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Landesteil vom Kanton Appezäll Inneroode

Im Kanton Appezäll Innerrhode gits zwee Landesteil:

«Bezirk» sind z Appezäll Innerrhode di politische Gmeinde, lueg: Bezirk vom Kanton Appezäll Innerrhode

s Wappe vom Kanton Sanggalle
s Wappe vom Kanton Sanggalle

Kanton Sanggalle

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Bezirk vom Kanton Sanggalle bis 2002
d Wahlchrais vom Kanton Sanggalle

Dr Kanton Sanggalle isch bis Endi 2002 i 14 Bezirk uufteilt gsii. Am 1. Januar 2003 sind die Bezirk dur 8 Wahlchraise abglöst worde.

Wahlchrais: (Iiwohner; Stand Endi 2011)

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Sanggalle

Früeneri Bezirk:

Lueg au: Ehemaligi Bezirk vom Kanton mit de zueghörige Gmeinde

s Wappe vom Kanton Graubünda
s Wappe vom Kanton Graubünda

Kanton Graubünde

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Bezirk vom Kanton Graubünde vor 2017
d Regione vom Kanton Graubünde sit 2017

Dr Kanton Graubünde isch in elf Regione iitailt, wo im Wesentliche de natürliche Landschaftsrüüm entspräched (bis zum 31. Dezember 2017 wirds zuesätzlich no Chreis gee).

Regione ab 2016:

Bis Endi 2015 sinds im Kanton elf Bezirk gsii, wo widerum in 39 Chrais underteilt gsii sind. Am 1. Januar 2001 händ sich d Bezirk Glenner und Vorderrhii vereinigt, dr Chrais Safie vom Bezirk Hainzebärg zum Bezirk Surselva gwäschlet, die reschtliche beide Chrais vom Bezirk Hainzebärg sind em Bezirk Hinterrhii aaglideret worde und dr Bezirk Val Müstair isch zum Bezirk Inn choo. Wa dänn wie folgt usgsee hät:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Graubünde

s Wappe vom Kanton Aargau
s Wappe vom Kanton Aargau
d Bezirk vom Kanton Aargau

Dr Aargau isch i 11 Bezirk underteilt:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Aargau

s Wappe vom Kanton Thurgau
s Wappe vom Kanton Thurgau

Kanton Thurgau

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Bezirk vom Kanton Thurgau (sit 2011)

Dr Kanton Thurgau isch bis Endi 2010 i acht Bezirk iiteilt gsi. Es hät uf de 1. Januar 2011 en Huufe Änderige ge, was d Zueghörigkeit vo de Gmeinde zu de Bezirk aagoot. Grob chame säge, as d Bezirk Diessehofe und Steckbore zum Bezirk Frauefäld, de Bezirk Bischofszäll zum Bezirk Wiifälde choo isch (mit e paar Uusnaame natürli). Sit 2011 gids im Thurgau füüf Bezirk, dr Name vom Bezirk isch au dr Name vom Hauptort:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Thurgau

s Wappe vom Kanton Tessin
s Wappe vom Kanton Tessin
d Bezirk (Distretto) vom Kanton Tessin
d Chreis vom Kanton Tessin

Dr Kanton Tessin (Repubblica e Cantone Ticino) isch in 8 Bezirk (distretti) iiteilt, die widerum in 38 Chreise (circoli):

Quelle: Decreto esecutivo concernente le Circoscrizioni dei Comuni, Circoli e Distretti del 25 giugno 1803

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Tessin

s Wappe vom Kanton Waadt
s Wappe vom Kanton Waadt
d Bezirk vom Kanton Waadt (Stand 2022)

Dr Kanton Waadt isch sit em 1. Januar 2008 i 10 Bezirk (franzöösisch districts) iiteilt. D Chreis, wos vorane gee hät, sind ufghobe worde. Wäge de Fusion vo de Gmeind Chanéaz mit anderne Gmeinde zur neue Gmeind Montanaire uf de 1. Jänner 2013 isch d Flächi vo de ehemolige Gmeind Chanéaz vom Bezirk Jura-Nord vaudois zum Bezirk Gros-de-Vaud gwächslet.

Bezirk Iiwohner
(31. Dezember 2022)
Flächi
in km²
Hauptort Aazahl
Gmeinde
Aigle 47'785 434,85 Aigle 15
Broye-Vully 45'867 264,98 Payerne 37
Gros-de-Vaud 47'115 230,83 Echallens 37
Jura-Nord vaudois 94'477 702,59 Yverdon-les-Bains 75
Lausanne 170'304 65,15 Lausanne 6
Lavaux-Oron 64'447 134,57 Bourg-en-Lavaux 18
Morges 87'208 372,96 Morges 62
Nyon 105'359 307,34 Nyon 47
Ouest lausannois 80'809 26,32 Renens 8
Riviera-Pays-d’Enhaut 87'060 282,88 Vevey 13
Total (10) 830'431 2'822,47 Lausanne 318
d Bezirk vom Kanton Waadt bis 2007

Dr Kanton Waadt isch vo 1803 bis 2007 in 19 Bezirk iiteilt gsii, wo sälber wider i Chreis underteilt gsi sind:

Quelle: Loi du 14 juin 1803 sur la division du canton en districts

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Waadt

s Wappe vom Kanton Wallis
s Wappe vom Kanton Wallis
d Bezirk vom Kanton Wallis

Dr Kanton Wallis isch i 14 Bezirk iiteilt:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Wallis

s Wappe vom Kanton Neueburg
s Wappe vom Kanton Neueburg

Kanton Neueburg

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d früenerige Bezirk vom Kanton Neueburg

Dr Kanton Neueburg isch bis ane 2017 in 6 Dischtrikt uufteilt gsi, wo zu vier geographische Regione ghörd händ:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Neueburg

s Wappe vom Kanton Gämf
s Wappe vom Kanton Gämf

Dr Kanton Gämf isch nöd i Bezirk underteilt.

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Gämf

s Wappe vom Kanton Jura
s Wappe vom Kanton Jura
d Bezirk vom Kanton Jura

Dr Kanton Jura isch i 3 Bezirk iiteilt:

Lueg au: Gmeinde vom Kanton Jura

  1. Artikel 1 (Memento vom 14. Mai 2013 im Internet Archive) vo dr schwizerische Bundesverfassig, uf admin.ch
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Bezirk_(Schweiz)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.