Zapoteke

Hierdie artikel handel oor die etniese groep. Vir die taal, sien Zapoteeks.

Zapoteke
Guetlaguetza in Oaxaca
Totale bevolking:	ca. 1 miljoen
Belangrike bevolkings  in:	Meksiko 800 000–1 000 000  Verenigde State 100 000+
Taal:	Zapoteeks, Spaans en Engels
Geloofsoortuiging:	Rooms-Katolieke Kerk met elemente van tradisionele godsdienste
Verwante etniese groepe:	Indiane en Mestizo

Die Zapoteke (Zapoteeks: Didxažoŋ, letterlik: "volk van die wolke"; Nahuatl: Tzapotēcah (meervoud), Tzapotēcatl (enkelvoud), letterlik: "mense van die sapote"; Spaans: zapotecos of zapotecas) is 'n etniese groep en Meso-Amerikaanse beskawing wat in die hedendaagse Meksikaanse deelstaat Oaxaca en aangrensende deelstate woon. Die historiese middelpunt van die beskawing was die Oaxacavallei in die sentrum van die deelstaat Oaxaca in Suid-Meksiko langs die kus van die Stille Oseaan. Die Zapoteke bestaan uit vier deelgroepe: die istmeños van die suidelike Landengte van Tehuantepec, die serranos van die noordelike berge in die Sierra Madre de Oaxaca, die suidelike Zapoteke van die suidelike berge in die Sierra Sur en die Sentrale Vallei-Zapoteke van die Oaxacavallei.

Ligging van die Zapoteekse beskawing in Meso-Amerika

'n Urn in die vorm van 'n "vlermuisgod" of 'n jaguar, van Oaxaca, gedateer op 300–650 n.C. Hoogte: 9,5 inch (23 cm).

Die Zapoteke vorm met sowat 1 000 000 mense een van die grootste etniese groepe in Meksiko. Hul beskawing dateer tot 1500 v.C. terug met die sentrum in Monte Albán en toon reeds aan die begin Olmeekse invloede met die gebruik van letters en syfers. Tydens die bloeityd (300–900) van die Zapoteekse beskawing is dit deur Teotihuacán beïnvloed en dié tydperk is veral vir die figuurhouers bekend, waarin offergawes vir hul gode gebêre is. In die laat tydperk (10de–15de eeu) was die Zapoteke in gereelde oorloë met die naburige en verwante Mixteke betrokke, waartydens laasgenoemde belangrike stede soos Mitla en Monte Albán oorgeneem en aansluitend uitgebrei het. Die gebied van die Zapoteke is saam met die ander Meso-Amerikaanse volke deur die Spaanse conquistadores verower en het deel van Nieu-Spanje geword. Van die bekendste Zapoteke is Benito Juárez wat as 26ste president van Meksiko (1858–1872) gedien en tydens sy ampstermyn die Franse inmenging in Meksiko (1861–1867) onder Napoleon III en die Franse satellietstaat, die Tweede Meksikaanse Keiserryk (1864–1867) onder die Habsburgse keiser Maksimiliaan I van Meksiko suksesvol beveg het.

Die Zapoteke praat veral Zapoteeks as moedertaal. Dit behoort saam met Mixteeks van die naburige Mixteke en ander kleiner tale tot Otomangue, een van die primêre taalfamilies van die wêreld. Sedert die Spaanse verowering van Meksiko (1519–1521) onder Hernán Cortés dien Spaans as die tweede taal van die Zapoteke. Baie mense van Zapoteekse afkoms het oor 'n paar dekade na die Verenigde State geëmigreer en hulle handhaaf eie sosiale organisasies in die Los Angeles- en Central Valley-gebiede van Kalifornië.

Verdere leesstof

• (en) Malinowski, Sharon; Sheets, Anna (1998). "Zapotec". In Malinowski, Sharon; Sheets, Anna (reds.). The Gale Encyclopedia of Native American Tribes. Detroit, MI: Gale Research. ISBN 978-0-7876-1085-2.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Zapoteke.
• (en) "Zapotec". Encyclopædia Britannica. Besoek op 7 Oktober 2018.

	Geskiedenis van Meksiko
Meso-Amerika Olmeke • Mixteke • Tolteke • Teotihuacáne • Zapoteke • Maja • Tlaxcalteke • Asteke Kolonisasie Spaanse verowering van die Asteekse Ryk (1519–1521) • Spaanse verowering van Yucatan (1527–1697) • Nieu-Spanje (1535–1821) • Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog (1810–1821) 1821–1864 Eerste Meksikaanse Keiserryk (1821–1823) • Texaanse Onafhanklikheidsoorlog (1835–1836) • Koekoorlog (1838) • Meksikaans-Amerikaanse Oorlog (1846–1848) • Kasteoorlog (1847–1901) • Hervormingsoorlog (1857–1861) • Franse intervensie in Meksiko (1861–1867) 1864–1929 Tweede Meksikaanse Keiserryk (1864–1867) • Meksikaanse Rewolusie (1910–1920) • Cristero-oorlog (1926–1929) Moderne geskiedenis Chiapas-konflik (1994) • Dwelmoorlog in Meksiko (2006–hede)