Sentenaar
Die sentenaar is ‘n nie-gestandaardiseerde gewigseenheid wat byna in onbruik verval het. Dit is tans slegs nog van historiese belang omdat die begrip nog gereeld in ou literatuur voorkom. Die begrip sentenaar is egter uiters verwarrend omdat die betekenisinhoud daarvan van land tot land en soms selfs van tydperk tot tydperk kan verskil.
Europa
[wysig | wysig bron]Na die invoering van die metrieke stelsel is die gewig van ‘n sentenaar in o.a. Nederland, Frankryk, Italië, Rusland, Pole, Switserland en Oostenryk vasgestel op 100 kilogram. Die oorspronklike gewig was 100 pond, maar die gewig van die pond het van plek tot plek verskil. Let op dat die Duitse woord vir ‘n sentenaar, die Zentner, verwys na ‘n gewig van 50 kg.
Hundredweight
[wysig | wysig bron]In die Engelssprekende wêreld staan die sentenaar bekend as die hundredweight. In die Verenigde State weeg die sentenaar 100lb, dit is 45.36 kg. Maar in Brittanje, Kanada en die destydse Britse koloniale ryk was dit gelyk aan 112 Engelse ponde oftewel 50.802kg. In beide stelsels is daar egter 20 sentenaar in ‘n ton.
Suid-Afrika
[wysig | wysig bron]In Suid-Afrika is in 1968 begin met die metrisering van mate en gewigte. Vanaf 1 Januarie 1973 is die gebruik van imperiale mate en gewigte verbode en het die gebruik van die sentenaar verdwyn.
Waarskuwing
[wysig | wysig bron]Die woord sentenaar is Afrikaans, centenaar in Nederlands, Zentner in Duits en hundredweight in Engels het baie dikwels dikwels nie presies dieselfde betekenis nie, alhoewel woordeboeke die woorde as vertalings vir mekaar aandui. Die gewig van die sentenaar wat in Suid-Afrika in gebruik was voor die Britse oorname van die land en daarna verskil dikwels. Teen die middel van die 19de eeu is die Nederlandse stelsel van mate en gewigte in die binneland van Suid-Afrika en later ook in die ZAR, Oranje-Vrystaat en Natal gebruik.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die woord sentenaar is afgelei van die Latynse woord centenarius met die betekenis “dit bevat honderd”. Die Engelse woord hundredweight word afgekort tot cwt, waar c staan vir die Latyn centum, met die betekenis van “’n honderd” en wt as ‘n afkorting vir weight. In Nederlands word soms die term “honderdgewicht” vir die hundredweight gebruik.