[go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Seksisme

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Arrestasie van 'n suffragette-organisasielid in Londen, 1914. Suffragette-organisasies het hul beywer vir vroue se reg om te stem.

Seksisme is vooroordeel of diskriminasie wat op 'n persoon se geslag of gender gebaseer is. Seksisme kan enigeen beïnvloed, maar dit raak veral vroue en meisies.[1] Dit is aan stereotipes en geslagsrolle gekoppel[2][3] en berus op die oortuiging dat een geslag intrinsiek beter as die ander is.[4] Uiterste seksisme sluit seksuele teistering, verkragting, en ander vorme van seksuele geweld in [5]. Geslagsdiskriminasie kan seksisme insluit, en is diskriminasie teenoor mense op grond van hul gender-identiteit[6] of geslagsverskille.[7] Geslagsdiskriminasie word veral in terme van werkplek-ongelykheid gedefinieer.

Etimologie en definisies

[wysig | wysig bron]

Volgens Fred R. Shapiro is die term "seksisme" waarskynlik op 18 November 1965 deur Pauline M. Leet geskep, tydens 'n "Student-Fakulteit-Forum" by die Franklin and Marshall College.[8][9]Die woord seksisme verskyn spesifiek in Leet se forum-bydrae "Vroue en die Voorgraadse", en sy definieer dit deur dit met rassisme te vergelyk. Sy verklaar (op bladsy 3): "Wanneer jy argumenteer ... dat, aangesien minder vroue goeie poësie skryf, dit hul totale uitsluiting daarvan regverdig, neem jy 'n posisie soortgelyk aan dié van die rassistiese in—ek kan jou in hierdie geval 'n 'seksis' noem... Beide die rassis en seksis tree op asof alles wat gebeur het, nooit gebeur het nie en beide van hulle neem besluite en kom tot gevolgtrekkings oor iemand se waarde deur na faktore wat in beide gevalle irrelevant is te verwys."

Ook volgens Shapiro, het die term "seksisme" die eerste keer in die gedrukte media verskyn toe dit as deel van Caroline Bird se toespraak "On Being Born Female" op 15 November 1968, in Vital Speeches of the Day (p. 6) gepubliseer is. In hierdie toespraak het sy gesê: "Die buiteland herken dat ons in baie opsigte 'n seksistiese land is. Seksisme is die beoordeling van mense op grond van hul geslag, wanneer geslag nie tersake is nie. Seksisme is bedoel om met rassisme te rym."

Seksisme kan gedefinieer word as 'n ideologie gegrond op die oortuiging dat een geslag beter as die ander is.[10][11] Dit is diskriminasie, vooroordeel, of stereotipering op grond van geslag en word die meeste teenoor meisies en vroue gepleeg. Dit word gekenmerk as "haat teenoor vroue" en "verskanste vooroordeel teen vroue".[12]

Sosiologie het seksisme ondersoek soos dit op beide die individuele en institusionele vlak manifesteer. Volgens Schaefer, word seksisme deur al die groot sosiale instellings voortgesit. Sosioloë beskryf parallelle onder ander ideologiese stelsels van onderdrukking, soos rassisme, wat ook op beide die individuele en institusionele vlak voorkom. Vroeë vroulike sosioloë Charlotte Perkins Gilman, Ida B. Putte, en Harriet Martineau beskryf stelsels van geslagsongelykheid, maar het nie die term seksisme, wat eers later geskep is, gebruik nie. Sosioloë wat die funksionalistiese paradigma aangeneem het, bv. Talcott Parsons, verstaan geslagsongelykheid as die natuurlike uitkoms van'n dimorfiese model van gender.

Sielkundiges Maria Crawford en Rhoda Unger definieer seksisme as 'n vorm van bevooroordeling deur individue, wat "negatiewe houdings en waardes oor vroue as'n groep" behels[13] Peter Glick en Susan Fiske het die term ambivalente seksisme geskep om te beskryf hoe stereotipes oor vroue beide positief en negatief kan wees, en dat individue die stereotipes wat hulle instand hou in óf vyandige seksisme óf welwillende seksisme kompartementaliseer.[14]

Feministiese skrywer bell hooks definieer seksisme as 'n stelsel van onderdrukking wat tot nadeel van vroue strek. Feministiese filosoof Marilyn Frye definieer seksisme as'n "houdings-konseptuele-kognitiewe-oriënterende kompleks" van manlike oorheersing, manlike chauvinisme, en vrouehaat.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Antieke wêreld

[wysig | wysig bron]
Sati, of self-opoffering deur die weduwees, was algemeen in die Hindoe-gemeenskap tot in die vroeë 19de eeu.

Die status van vroue in antieke Egipte het van hul vaders of mans afgehang, maar hulle het eiendomsregte gehad en is toegelaat om hofsittings by te woon, ook as eisers.[15] Vroue van die Anglo-Saksiese era het in die algemeen gelyke status as mans gehad.[16] Bewyse ontbreek egter om die idee te ondersteun dat vroue in talle baie pre-landbougemeenskappe 'n hoër status as hedendaagse vroue geniet het.[17][18] Met die aanvaarding van die landboukulture het die konsep dat die een geslag ondergeskik aan die ander geslag is, vastrapplek gekry; vroue en meisies het meestal hieronder gely.[19] Voorbeelde van seksisme in die antieke wêreld sluit in geskrewe wette wat vroue van deelname aan die politieke proses weerhou; vroue in antieke Rome kon nie stem nie of 'n politieke amp beklee nie.[20] Nog 'n voorbeeld is die wetenskaplike tekste wat vroulike minderwaardigheid onder kinders aanblaas; vroue in antieke China is die Confuciaanse beginsels geleer, wat sê dat 'n vrou in haar kinderjare aan haar pa gehoorsaam moet wees, in die huwelik aan haar man, en in weduweeskap aan haar seun.[21]

Seksisme is dalk die stukrag agter die heksejagte tussen die 15de en 18de eeue.[22] In die vroeë moderne Europa, en in die Europese kolonies in Noord-Amerika, is geglo dat hekse 'n bedreiging vir die Christendom was. Die vrouehaat van daardie tydperk het 'n rol in die vervolging van hierdie vroue gespeel.[23][24]

Heksery is steeds onwettig in verskeie lande, soos Saoedi-Arabië, waar dit strafbaar met die dood is. In 2011, is 'n vrou in die land aan "heksery en towery' skuldig bevind en onthoof.[25] Moord op vroue, nadat hulle van heksery beskuldig is, bly algemeen in sommige dele van die wêreld, byvoorbeeld in Tanzanië, waar sowat 500 bejaarde vroue elke jaar op grond van hierdie beskuldiging vermoor word.[26]

Wanneer vroue van heksery en die gepaardgaande geweld beskuldig word, dit is dikwels die geval dat verskeie vorme van diskriminasie saamvloei - byvoorbeeld diskriminasie op grond van geslag saam met diskriminasie  wat op kaste of klas gegrond is, soos die geval in Indië en Nepal, waar sodanige misdade relatief algemeen is.[27][28]

Stemreg en politiek

[wysig | wysig bron]
Annie Kenney en Christabel Pankhurst.

Geslag is by tye as 'n instrument vir diskriminasie teen vroue in die politieke sfeer gebruik. Vroue se stemreg is eers in 1893 toegestaan, toe Nieu-Seeland die eerste land was om vroue as stemgeregtigdes te erken. Saoedi-Arabië is die mees onlangse land, volgens Augustus 2015-syfers, wat in 2011 eers aan vroue stemreg toegestaan het.[29] Sommige Westerse lande het ook eers relatief onlangs aan vroue die stemreg gegee: Switserse vroue het in die federale verkiesings van 1971 stemreg gekry,[30] en Appenzell Innerrhoden was die laaste kanton wat aan vroue die reg verleen het om oor plaaslike kwessies te stem (in 1991, toe dit deur die Federale Hooggeregshof van Switserland daartoe genoop is).[31] Franse vroue het in 1944 stemreg gekry.[32][33] In Griekeland kon vroue van 1952 af stem.[34] In Liechtenstein het vroue die stemreg in 1984 gekry, deur middel van die sogenaamde women's suffrage referendum van 1984.[35][36]

Hoewel byna elke vrou vandag stemreg het, is daar nog steeds vordering te maak vir vroue in die politiek. Studies het getoon dat in 'n paar demokrasieë, insluitende Australië, Kanada en die Verenigde State van Amerika, vroue nog deur middel van gender-stereotipes in die media uitgebeeld word.[37] Verskeie skrywers het getoon dat geslagsverskille in die media vandag minder opvallend is as wat dit in die 1980's was, maar dat dit nietemin steeds teenwoordig is. Sekere kwessies (bv. opvoeding) is geneig om met vroulike kandidate geassosieer te word, terwyl ander kwessies (bv. belasting) aan manlike kandidate toevertrou word. Daarbenewens word daar meer klem op vroulike kandidate se persoonlike eienskappe gelê, soos hul voorkoms en hul persoonlikheid, en vroue word as emosioneel en afhanklik uitgebeeld.

In taal

[wysig | wysig bron]

Seksisme in taal bestaan wanneer taal lede van 'n sekere geslag delavueer.[38] Seksistiese taal, in baie gevalle, bevorder manlike meerderwaardigheid.[39] Seksisme in taal beïnvloed bewussyn, persepsies van die werklikheid, enkodering en die oordrag van kulturele betekenisse en sosialisering. Navorsers het gewys op die semantiese reël in werking in taal van die manlike-as-norm.[40] Dit lei tot seksisme, omdat die man as die standaard beskou word en diegene wat nie manlik is nie as minderwaardig afgemaak word. Seksisme in taal word as 'n vorm van indirekte seksisme beskou, aangesien dit is nie altyd openlik is nie.[41]

Voorbeelde sluit in:

  • Die gebruik van generiese manlike terme om na 'n groep van gemengde geslag te verwys, soos "man" (met verwysing na die mensdom) en "ouens". 
  • Die gebruik van die enkelvoudige manlike voornaamwoord (hy, sy, hom) as die standaard om te verwys na 'n persoon van onbekende geslag.
  • Terme wat eindig in "-man" wat deur vroue ook gedoen kan word, soos "sakeman" of "polisieman".
  • Die gebruik van onnodige geslagsmerkers, soos "manlike suster", wat impliseer dat 'n "suster" outomaties as vroulik aanvaar word.[42]

Gaping in aanstellings

[wysig | wysig bron]

Navorsing het al herhaaldelik getoon dat moeders in die Verenigde State van Amerika 'n skraler kans staan om aangestel te word as ewe gekwalifiseerde vaders. Indien hulle wel aangestel word, ontvang vroue met kinders dikwels 'n laer salaris as manlike aansoekers met kinders.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ There is a clear and broad consensus among academic scholars in multiple fields that sexism refers primarily to discrimination against women, and primarily affects women. See, for example:
  2. ↑ Matsumoto, David (2001). The Handbook of Culture and Psychology. Oxford University Press. p. 197. ISBN 978-0-19-513181-9.
  3. ↑ Nakdimen, K. A. (1984). "The Physiognomic Basis of Sexual Stereotyping". American Journal of Psychiatry. 141 (4): 499–503. doi:10.1176/ajp.141.4.499. PMID 6703126.
  4. ↑ Witt, Jon (2017). SOC 2018 (5th uitg.). New York: McGraw-Hill Education. ISBN 9781259702723. OCLC 968304061.
  5. ↑ Forcible Rape Institutionalized Sexism in the Criminal Justice System| Gerald D. Robin Division of Criminal Justice, University of New Haven
  6. ↑ Macklem, Tony (2003). Beyond Comparison: Sex and Discrimination. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82682-2.
  7. ↑ Sharyn Ann Lenhart (2004). Clinical Aspects of Sexual Harassment and Gender Discrimination: Psychological Consequences and Treatment Interventions. Routledge. p. 6. ISBN 978-1135941314. Besoek op 20 April 2018. GENDER OR SEX DISCRIMINATION: This term refers to the types of gender bias that have a negative impact. The term has legal, as well as theoretical and psychological, definitions. Psychological consequences can be more readily inferred from the latter, but both definitions are of significance. Theoretically, gender discrimination has been described as (1) the unequal rewards that men and women receive in the workplace or academic environment because of their gender or sex difference (DiThomaso, 1989); (2) a process occurring in work or educational settings in which an individual is overtly or covertly limited access to an opportunity or a resource because of a sex or is given the opportunity or the resource reluctantly and may face harassment for picking it (Roeske & Pleck, 1983); or (3) both.
  8. ↑ "Feminism Friday: The origins of the word "sexism"". Finallyfeminism101.wordpress.com (in Engels). 19 Oktober 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Oktober 2019. Besoek op 20 Julie 2013.
  9. ↑ Siegel, Daniel J. (16 Februarie 2015). The Wise Legacy: How One Professor Transformed the Nation. CreateSpace. p. 54. ISBN 9781507625590. Besoek op 12 September 2015.
  10. ↑ T., Schaefer, Richard (2011). Sociology in modules. New York, NY: McGraw-Hill. p. 525. ISBN 9780078026775. OCLC 663953971.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  11. ↑ J., Macionis, John (2010). Sociology (13th uitg.). Upper Saddle River, N.J.: Pearson Education. p. 330. ISBN 9780205749898. OCLC 468109511.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  12. ↑ "PM's sexism rant prompts Australian dictionary rewrite" (in Engels). CNN. 19 Oktober 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Maart 2020.
  13. ↑ E.), Crawford, Mary (Mary (2004). Women and gender : a feminist psychology. Unger, Rhoda Kesler. (4th uitg.). Boston: McGraw-Hill. p. 9. ISBN 978-0072821079. OCLC 52706293.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  14. ↑ E.), Crawford, Mary (Mary (2004). Women and gender : a feminist psychology. Unger, Rhoda Kesler. (4th uitg.). Boston: McGraw-Hill. pp. 59–60. ISBN 978-0072821079. OCLC 52706293.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  15. ↑ David P. Silverman (2003). Ancient Egypt. Oxford University Press. pp. 80–84. ISBN 978-0195219524. Besoek op 2 Maart 2015.
  16. ↑ Stanford Lehmberg (2013). A History of the Peoples of the British Isles: From Prehistoric Times to 1688. Routledge. p. 35. ISBN 978-1134415281. Besoek op 2 Maart 2015.
  17. ↑ Craig Lockard (2014). Societies, Networks, and Transitions: A Global History. Cengage Learning. pp. 88–89. ISBN 978-1305177079. Besoek op 2 Maart 2015.
  18. ↑ Eller, Cynthia (2000). The Myth of Matriarchal Prehistory. Boston: Beacon Press. ISBN 978-0-8070-6793-2.
  19. ↑ Peter N. Stearns (Narrator). A Brief History of the World Course No. 8080 [Audio CD]. The Teaching Company. ASIN B000W595CC.
  20. ↑ Frier, Bruce W.; McGinn, Thomas A. J. (2004). A Casebook on Roman Family Law. American Philological Association. Oxford University Press. pp. 31–32, 457, et passim. ISBN 978-0-19-516185-4.
  21. ↑ Wu 吴, Xiaohua 晓华 (2009). "周代男女角色定位及其对现代社会的影响" [Role orientation of men and women in the Zhou Dynasty and their effects on modern society]. Chang'An Daxue Xuebao (Shehui Kexue Ban) (in Chinese). 11 (3): 87.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  22. ↑ Thurston 2001. p. 01.
  23. ↑ Barstow, Anne Llewellyn (1994) Witchcraze: A New History of the European Witch Hunts San Francisco: Pandora.
  24. ↑ Thurston 2001. pp. 42–45.
  25. ↑ "Saudi woman beheaded for 'witchcraft and sorcery' - CNN.com". CNN (in Engels). 14 Desember 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Mei 2020.
  26. ↑ The World Health Organization. World report on violence and health: Chapter 5 abuse of the elderly Retrieved 17 April 2015 from http://www.who.int/violence_injury_prevention/violence/global_campaign/en/chap5.pdf
  27. ↑ AFP, By Deepesh Shrestha, in Pyutar for. "Witch-hunts of low-caste women in Nepal" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Mei 2020.{{cite web}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  28. ↑ Iaccino, Ludovica (22 Julie 2014). "Witch Hunting in India: Poor, Low Caste and Widows Main Targets" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Julie 2018.
  29. ↑ "Timeline of Women's Suffrage Granted, by Country" (in Engels). Infoplease. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Maart 2017. Besoek op 1 Desember 2013.
  30. ↑ "The Long Way to Women's Right to Vote in Switzerland: a Chronology" (in Engels). History-switzerland.geschichte-schweiz.ch. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 November 2019. Besoek op 8 Januarie 2011.
  31. ↑ "United Nations press release of a meeting of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women (CEDAW), issued on 14 January 2003" (in Engels). Un.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2013. Besoek op 2 September 2011.
  32. ↑ Jean-Pierre Maury. "Ordonnance du 21 avril 1944 relative à l'organisation des pouvoirs publics en France après la Libération" (in Frans). Mjp.univ-perp.fr. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Desember 2019. Besoek op 8 Januarie 2011.
  33. ↑ Assemblée nationale. "La citoyenneté politique des femmes – La décision du Général de Gaulle" (in Frans). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2013. Besoek op 19 Desember 2007.
  34. ↑ Kerstin Teske: teske@fczb.de. "European Database: Women in Decision-making - Country Report Greece". db-decision.de (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 November 2017. Besoek op 19 November 2018.
  35. ↑ "BBC News - Timeline: Liechtenstein" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2019. Besoek op 14 Junie 2015.
  36. ↑ "Liechtenstein Women Win Right to Vote". The New York Times (in Engels). 2 Julie 1984. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Augustus 2019.
  37. ↑ Kittilson, Miki Caul; Fridkin, Kim (2008). "Gender, Candidate Portrayals and Election Campaigns: A Comparative Perspective". Politics & Gender. 4 (3). doi:10.1017/S1743923X08000330. ISSN 1743-923X.
  38. ↑ "Sexism in Language" (in Engels). Online.santarosa.edu. 23 Desember 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2016. Besoek op 31 Maart 2015.
  39. ↑ "Sexism In Language - Reading - Postscript" (in Latyn). Linguarama.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 November 2019. Besoek op 31 Maart 2015.
  40. ↑ Dale Spender. "Man Made Language by Dale Spender" (in Engels). Marxists.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Julie 2019. Besoek op 31 Maart 2015.
  41. ↑ Mills, S. (2008) Language and sexism. Cambridge University Press. Retrieved 18 April 2015 from "Archived copy" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 7 Desember 2013. Besoek op 3 Desember 2013.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)CS1 maint: Archived copy as title (link) "Archived copy" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 7 Desember 2013. Besoek op 3 Desember 2013.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  42. ↑ Kennison, S.; Trofe, J. (2003). "Comprehending Pronouns: A Role for Word-Specific Gender Stereotype Information". Journal of Psycholinguistic Research. 32 (3): 355–378. doi:10.1023/A:1023599719948.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Seksisme&oldid=2657451"