Regoliet
Regoliet is ’n laag los, heterogene oppervlakkige afsettings (gewoonlik van minder as 2,6 miljoen jaar oud) wat soliede rots bedek. Dit sluit in stof, stukkies rots en ander verwante materiale en kom voor op die Aarde, Maan, Mars, sommige asteroïdes en ander aardplanete en natuurlike satelliete.
Die term "regoliet" kom van die Griekse ῥῆγος rhegos, "kombers", en λίθος lithos, "rots".[1] Die Amerikaanse geoloog George P. Merrill het dit in 1897 geskep.
Aarde
[wysig | wysig bron]Regoliet op die Aarde kom in wisselende hoeveelhede voor: van feitlik geen tot honderde meters dik. Die ouderdom daarvan kan ook wissel: van baie jonk, soos as uit ’n vulkaan, of honderdmiljoene jare oud (regoliet uit die Prekambrium kom in dele van Australië voor).[2]
Regoliet word gevorm deur verwering of deur biologiese prosesse. As dit ’n aansienlike hoeveelheid biologiese verbindings bevat, is dit algemeen as grond bekend. Verskillende soorte aardse regoliet word ook name genoem soos stof, gruis, sand en modder (as dit nat is). Op Aarde is regoliet belangrik vir lewe, want min plante kan in soliede rotse groei en diere het los materiaal nodig om in te grawe of beskuttings te bou.
Die samestelling van regoliet kan ook waterverbindings beïnvloed deur middel van die teenwoordigheid van soute en minerale.
Maan
[wysig | wysig bron]Regoliet bedek feitlik die hele oppervlak van die Maan. Rotse kom net aan baie steil kraterrande voor. Dit het oor die afgelope 4,6 miljard jaar gevorm vanweë botsings deur klein en groot meteoroïdes en deur gelaaide deeltjies van onder meer die Son wat die oppervlakrotse opbreek.
Die impak van deeltjies, wat teen meer as 96 000 km/h kan beweeg, wek genoeg energie op om stofdeeltjies te smelt of gedeeltelik te laat verdamp. Hierdie smelting en hervriesing laat deeltjies saamkleef en glasagtige stukkies vorm.[3]
Die regoliet is gewoonlik tussen 4 m en 5 m dik in die maria, en tussen 10 m en 15 m in die ouer hooglandgebiede.[4] Onder die regoliet is ’n laag groter brokstukke wat deur groter botsings geskep is. Dit word dikwels "megaregoliet" genoem.
Die woord "maangrond" word soms gebruik in die plek van "maanregoliet", maar dit verwys gewoonlik na die fyner komponent van regoliet. Sommige mense meen die term "grond" kan nie met betrekking tot die Maan gebruik word nie, want die term dui op die teenwoordigheid van organiese materiaal, terwyl daar geen op die Maan is nie. "Maanstof" verwys gewoonlik na nog fyner materiaal.
Mars
[wysig | wysig bron]Mars word deur groot hoeveelhede sand en stof bedek en sy oppervlak lê bestrooi met rotse. Die stof word soms deur die wind in groot stofstorms rondgewaai. Mars se stof is baie fyn en genoeg daarvan bly in die atmosfeer hang om die lug ’n rooi skynsel te gee.
Asteroïdes
[wysig | wysig bron]Asteroïdes het regoliet wat ontstaan vanweë botsings teen meteoroïdes. Die laaste foto's van die ruimtetuig NEAR Shoemaker van Eros se oppervlak is die beste foto's van regoliet op ’n asteroïde. In die onlangse Japannese Hayabusa-sending is foto's ook geneem van regoliet op ’n asteroïde wat so klein is dat gedink is sy swaartekrag is nie groot genoeg om regoliet op die oppervlak te hou nie.
Die asteroïde 21 Lutetia het ’n laag regoliet naby sy noordpool wat in grondstortings rondskuif en verbind word met ’n wisselende albedo.[5]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Anderson, R. S. en Anderson, S. P., 2010, Geomorphology: The Mechanics and Chemistry of Landscapes. Cambridge University Press, p. 162
- ↑ C. Ollier, 1992. Ancient Landforms. Belhaven.
- ↑ Mangels, John (15 Februarie 2007). "Coping with a lunar dust-up". The Seattle Times. Besoek op 16 Februarie 2007.
- ↑ McKay, David S.; Heiken, Grant; Basu, Abhijit; Blanford, George; Simon, Steven; Reedy, Robert; French, Bevan M.; Papike, James (1991), "The Lunar Regolith", in Heiken, Grant H.; Vaniman, David T.; French, Bevan M., Lunar Sourcebook: A User's Guide to the Moon, Cambridge University Press, p. 286, ISBN 978-0-521-33444-0, http://www.lpi.usra.edu/publications/books/lunar_sourcebook/pdf/Chapter07.pdf
- ↑ Sierks, H. (2011). "Images of Asteroid 21 Lutetia: A Remnant Planetesimal from the Early Solar System". Science. 334 (6055): 487–490. Bibcode:2011Sci...334..487S. doi:10.1126/science.1207325. hdl:1721.1/110553. PMID 22034428.
Skakels
[wysig | wysig bron]- Cooperative Research Centre for Landscape, Environments, and Mineral Exploration
- The Regolith Glossary: Surficial Geology, Soils and Landscapes. Richard A Eggleton, redakteur
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
