Pitia

Lukurgos Raadpleeg die Pitia (1835/1845), deur Eugène Delacroix.

Die Pitia, Putia of Puthia (Grieks: Πῡθίᾱ) was die naam van die hoëpriesteres van die Tempel van Apollo by Delphi wat ook gedien het as die orakel. Sy was algemeen bekend as die Orakel van Delphi.

Die naam "Pitia" is afgelei van Pito, wat volgens mites die oorspronklike naam van Delphi is. Die pleknaam is in Grieks afgelei van πύθειν, "om te vrot", wat verwys na die sieklike soet reuk weens die ontbinding van die liggaam van die reusagtige Piton nadat dit deur Apollo doodgemaak is.

Die Pitia het op die laatste in die 8ste eeu v.C. ontstaan en was bekend vir haar profesieë danksy die feit dat sy vervul was met die gees van die god, in dié geval Apollo. Die Pitiese priesteres het teen die einde van die 7de eeu v.C. belangrik geword en is tot in die 4de eeu n.C. geraadpleeg. In dié tyd was die Orakel van Delphi die orakel met die grootste aansien en gesag onder die Grieke, en sy was die magtigste vrou van die klassieke wêreld. Die orakel is een van die bes gedokumenteerde godsdiensinstellings van die klassieke Grieke. Skrywers wat haar genoem het, sluit in Aischulos, Aristoteles, Clemens van Alexandrië, Diodorus, Euripides, Herodotos, Ovidius, Plato, Plutarchus, Sophokles, Strabo en Thukydides.

Min besonderhede bestaan egter oor hoe die Pitia te werk gegaan het, omdat skrywers van die antieke tyd (6de tot 4de eeu v.C.) die proses as algemene kennis hanteer en dus onnodig geag het om te verduidelik. Dié wat haar enigsins in detail bespreek het, was uit die 1ste tot 4de eeu n.C. en hul weergawes verskil. Volgens een van die mees algemene weergawes het die Pitia haar orakels gelewer in ’n waansinnige toestand wat veroorsaak is deur walms wat uit ’n spleet in ’n rots gekom het en het sy ’n brabbeltaal gepraat wat die priesters vertolk het as enigmatiese profesieë. Hulle het dit dan in poëtiese daktiliese heksameters omgesit wat in die Griekse letterkunde bewaar gebly het. Dié idee is egter teengestaan deur geleerdes soos Joseph Fontenrose en Lisa Maurizio, wat gemeen het al die antieke bronne noem dat die Pitia verstaanbaar en in haar eie stem gepraat het. Herodotos het in die 5de eeu v.C. vertel die Pitia praat in daktiliese heksameters.

Oorsprong van die orakel

Die omfalos in die museum van Delphi.

Die Orakel van Delphi kon in die een of ander vorm bestaan het sedert 1400 v.C., in die middelste periode van Miceense Griekeland (1600-1100 v.C.). Apollo het blykbaar die tempel in die 8ste eeu v.C. oorgeneem nadat dit vroeër aan Gaia gewy was.

Die vroegste verhaal oor die oorsprong van die orakel kom voor in die Homeriese Loflied aan die Delphiese Apollo, wat dateer van tussen omstreeks 580 v.C. en 570 v.C. Dit beskryf in besonderhede hoe Apollo sy eerste priesters gekies het; hulle was "Kretensers van Minos se stad Knossos" wat met hul skip op pad was na Pylos. Maar Apollo, wie se een kultusnaam Delphinios was, het in die vorm van ’n dolfyn (delphys, genitief delphinos) op die skip gespring. Hy het aan die bevreesde Kretensers onthul wie hy is en hulle beveel om hom te volg.

Daar is baie ander, latere weergawes van die oorsprong van die Orakel van Delphi. Een latere verduideliking, wat die eerste keer deur die skrywer uit die 1ste eeu v.C. Diodorus oorgedra is, behels dat ’n bokherder met die naam Coretas eendag gesien het een van sy bokke wat in ’n spleet in die grond geval het, tree snaaks op. Toe hy by die spleet kom, is hy deur ’n goddelike teenwoordigheid gevul en kon hy in die verlede en die toekoms sien. Opgewonde het hy sy ondervinding met dorpenaars daar naby gedeel. Baie het die plek begin besoek om die rukkings en inspirerende beswymings te ondervind, hoewel sommige in die spleet verdwyn het weens hul waansinnige toestand. ’n Tempel is op die plek opgerig en mense het in die laat Bronstydperk, teen 1600 v.C., daar begin aanbid. Ná die dood van ’n paar mans het die dorpenaars ’n jong vrou gekies as skakel vir die goddelike besielings. Eindelik het sy namens die gode gepraat.

Volgens vroeëre mites was die godinne Themis en Phoibe aanvanklik die orakel en is die terrein oorspronklik aan Gaia opgedra. Daarna was dit aan Poseidon, die god van aardbewings, gewy. Tydens die Griekse Donker Middeleeue het ’n nuwe god van profesieë, Apollo, die tempel oorgeneem. Hy het Gaia se twee bewakerslange verban en hul lywe om die boodskapperstaf gedraai.

Diodorus verduidelik ook dat die Pitia aanvanklik ’n paslik geklede jong maagd was, want groot klem is gelê op die orakel se kuisheid en reinheid ter wille van haar kontak met die god Apollo. Nadat ’n man die maagd eenkeer ontvoer en onteer het, het die mense van Delphi besluit ’n ouer vrou sou in die vervolg die profesieë doen. Sy was egter soos ’n maagd aangetrek as ’n soort herinnering aan die profetesse van die ou tyd.

Organisasie van die orakel

Priesteres

’n Rooifiguurstyl krater wat die orakel op haar driepoot uitbeeld, omstreeks 330 v.C.

Sedert die bekendstelling van die kultus van Dionisos by Delphi het die Delphiese god ekstase en waansin oor sy volgelinge gebring en orakels deur die Pitia oorgedra. Sy het ook in ’n beswyming verval onder die invloed van die dampe en walms wat uit die spleet in die binneheiligdom van die orakel gekom het. Die Pitia het op ’n hoë, vergulde driepoot gesit wat oor die spleet gestaan het. In die ou dae was die Pitia ’n jong maagd, maar nadat ’n man van Thessalië so ’n Pitia ontvoer en onteer het, is ’n vrou van ouer as 50 jaar gekies; sy het soos ’n maagd aangetrek.

Hoewel min bekend is oor hoe die Pitia uitgesoek is, is sy waarskynlik ná die dood van haar voorganger uit die priesteresse van die tempel gekies. Hierdie vroue was almal boorlinge van Delphi en moes ’n stemmige lewe gelei en ’n goeie karakter gehad het. Hoewel sommige getroud was, het hul gesins- en huweliksverpligtinge opgehou wanneer hulle hul rol aanvaar het. Hulle het ook afstand gedoen van hul persoonlike identiteit. Met die hoogtepunt van die orakel se gewildheid was die Pitia moontlik ’n vrou uit ’n invloedryke familie wat goed opgevoed was in geografie, politiek, geskiedenis, filosofie en die kunste. Later is armer, onopgevoede vroue gekies – dit kan verduidelik hoekom die poëtiese heksameter-profesieë van die vroeë periode later net in prosa gemaak is.

Om ’n priesteres, veral die Pitia, te wees was ’n respektabele beroep vir ’n Griekse vrou. Priesteresse het baie vryhede en belonings ontvang, soos kwytskelding van belasting, die reg om eiendom te besit en openbare geleenthede by te woon, ’n salaris en huis van die staat, en dikwels goue krone.

Met die hoogtepunt van die orakel se gewildheid het tot drie vroue as die Pitia diens gedoen; twee het beurte gemaak om profesieë te doen en nog een was ’n reserwe. Die priesteres kon net op een dag van die maand geraadpleeg word.

Plutarchus het gesê die Pitia se lewe is deur haar diens aan Apollo verkort. Die sessies was glo uitputtend en dit het ’n fisieke uitwerking op die vroue gehad.

Ander amptenare

Verskeie ander amptenare benewens die Pitia het die orakel gedien. Ná 200 v.C. was daar op enige gegewe tydstip twee priesters van Apollo wat in beheer van die hele heiligdom was; Plutarchus, wat in die laat 1ste eeu en die vroeë 2de eeu n.C. as priester gedien het, verskaf die beste inligting oor die organisasie van die orakel in dié tyd. Voor 200 v.C. was daar waarskynlik net een priester van Apollo. Hulle is gekies uit die hoofinwoners van Delphi en is vir die res van hul lewe aangestel. Benewens hul verpligtinge rakende die orakel het hulle ook ander rituele uitgevoer op feeste van Apollo en was hulle in beheer van die Pitiese Spele.

Die ander amptenare wat met die orakel verbind word, is minder bekend. Hulle was die hosioi (ὅσιοι, "heiliges") en die prophētai (προφῆται; enkelvoud prophētēs). Laasgenoemde woord is die oorsprong van die woord "profeet", maar ’n beter vertaling van die Griekse woord is dalk "een wat namens ’n ander persoon praat". Hul funksies is onduidelik; daar is al voorgestel dat hulle die Pitia se profesieë vertolk het of selfs haar woorde in versvorm gesit het, maar sommige meen die term prophētēs is ’n generiese verwysing na enige kultusamptenaar van die tempel, insluitende die Pitia. Daar was vyf hosioi, maar hul rol is onbekend; hulle was moontlik op die een of ander manier betrokke by die werksaamhede van die orakel.

Orakel se prosedure

Uitsig op Delphi met Heilige Stoet, deur Claude Lorrain.

Die ruïnes van die Tempel van Apollo.

In die tradisies wat met Apollo verbind word, het die orakel haar profesieë beperk tot die nege warmste maande van die jaar. Apollo het glo sy tempel in die winter verlaat en sy plek is deur sy halfbroer Dionisos ingeneem. Dit is onbekend of die orakel deelgeneem het aan die Dionisiese rituele, hoewel Plutarchus vertel het sy vriendin Clea was ’n priesteres van beide Apollo en Dionisos. Aan die begin van die lente – op die sewende dag van die maand Bysios, sy verjaardag – het Apollo glo na sy tempel teruggekeer. Dit stem ooreen met die afwesigheid van die godin Demeter in die winter, wat deel sou gewees het van die vroegste tradisies.

Daarna sou die orakel een keer per maand "reinigingsrituele", soos onder meer vas, ondergaan om haar voor te berei vir kontak met die gode. Op die sewende dag van elke maand sou priesters die Pitia, met ’n pers sluier oor haar gesig, bystaan. Sy sou in die Kastalia-bron bad en heilige water drink van die Kassotis-bron naby die tempel waar ’n najade met magiese kragte glo gewoon het. Vergesel deur die hosioi sou die skare dienaars dan by die tempel aankom. Die "raadplegers" (soos die mense genoem is wat die orakel se raad gevra het) met loerierblare, wat heilig aan Apollo was, het ook na die tempel gekom met ’n jong bok om in die voorhof van die tempel geoffer te word.

Die Pitia sou dan haar pers sluier verwyder. By die tempelvuur vir Hestia sou ’n lewende jong bok voor die altaar geplaas en met water besprinkel word. As die bok van sy hoewe af boontoe gebewe het, was dit ’n goeie voorteken, maar as dit nie gebewe het nie, is dit beskou as ’n teken dat die raadpleger deur die god afgekeur word en die konsultasie is beëindig. As alles goed verloop het, is die bok geslag en sy organe, veral sy lewer, is ondersoek om seker te maak die tekens is wel gunstig. Die organe is buite op die altaar van Chios verbrand. Die stygende rook was ’n teken dat die orakel beskikbaar was. Sy het dan afgegaan na die adyton (Grieks vir "ontoeganklik") en op haar driepoot gaan sit terwyl sy loerierblare vashou, asook ’n bak Kassotis-bronwater waarin sy gestaar het. Daar naby was die omfalos (Grieks vir "middelpunt"), met twee arende van soliede goud weerskante wat die gesag van Zeus verteenwoordig het, en die spleet waaruit die heilige gees sou verskyn. Die raadplegers het lootjies getrek om die orde van toelating te bepaal, maar verteenwoordigers van die stadstaat en dié wat groot skenkings gebring het, het voorkeur gekry.

Plutarchus beskryf een sessie waarin die voortekens ongunstig was, maar die orakel in elk geval geraadpleeg is. Die priesters het met die sessie voortgegaan, maar die gevolg was ’n histeriese, onbeheerste reaksie van die Pitia wat tot haar dood ’n paar dae later gelei het.

Raadplegers sou deur ’n ritueel gaan wat ingesluit het ’n onderhoud met priesters, die openbaring van hul vrae, die gee van geskenke vir die orakel en ’n besoek aan die tempel met loerierblare in die hand. Die raadpleger sou dan na die orakel geneem word, hy sou sy vrae stel, sy antwoorde kry en vertrek. Teen die tyd dat hy die Pitia geraadpleeg het, was hy reeds in ’n gestimuleerde en mediterende toestand, een van die eienskappe wat sterk aan sjamanisme herinner.

Van orakels is verwag om raad te gee wat toekomstige dade sou beïnvloed. Die raadpleger, of die mense namens wie hy raad gevra het, was veronderstel om dit toe te pas. Die geldigheid van die raad is bevestig deur die gevolge van die toepassing daarvan.

Tempel van Apollo

Die ruïnes van die tempel by Delphi uit die 4de eeu v.C. wat vandag te sien is, is van ’n omsuilde Doriese gebou. Dit is opgerig op die oorblyfsels van ’n vroeëre tempel uit die 6de eeu v.C., wat weer opgerig is op die terrein van ’n konstruksie uit die 7de eeu v.C. waarvoor die argitekte Trophonios en Agamedes die eer kry.

Die tempel uit die 6de eeu v.C. is die Tempel van Alkmaionide genoem ter ere van die Atheense familie wat die geld vir die bou daarvan verskaf het nadat die oorspronklike gebou in ’n brand verwoes is. Die nuwe gebou was ’n Doriese sesstylige tempel van 6 x 15 kolomme. Dié tempel is in 375 v.C. in ’n aardbewing verwoes. Binne was die adyton, waar die Pitia gesit het.

Die tempel het bestaan tot in 390 n.C., toe die Romeinse keiser Theodosius I die Pitia stilgemaak het deur die tempel en die meeste standbeelde en kunswerke te verwoes om alle spore van die heidendom uit te wis.

Wetenskaplike verklaring

Dampe en walms

Daar was al baie pogings om ’n wetenskaplike verklaring te vind vir die Pitia se inspirasie. Die meeste van die tyd is dit egter gegrond op waarnemings deur Plutarchus, wat verskeie jare lank ’n priester by Delphi was. Volgens hom het dit gelyk of haar profetiese vermoëns verband gehou het met walms uit die water van die Kerna-bron wat onder deur die tempel gevloei het. Daar is al dikwels voorgestel dat dié walms dalk hallusinogene gasse was.

Onlangse geologiese ondersoeke het getoon vrystellings uit ’n geologiese opening in die grond kon die Pitia geïnspireer het om "kontak met die gode te maak". Sommige navorsers meen etileengas het dalk haar toestand van besieling veroorsaak. Spore van etileen is gevind in die water van die Castalia-bron, wat nou grootliks herlei word vir die watertoevoer na die moderne dorp Delphi. ’n Ander moontlikheid wat geopper word, is dat die gas uit die opening metaan was, of CO₂ en H₂S, en dat die opening self ’n seismiese spleet was.

’n Alternatiewe teorie wat op destydse toksikologiese geskrifte gegrond is, is dat dit die selonsroos is wat simptome veroorsaak het soortgelyk aan dié wat die Pitia ondervind het. Die Pitia het selonsrose gebruik tydens haar voorspellings; sy het die blare gekou en hul rook ingeasem. Die giftige bestanddele van die selonsroos het simptome veroorsaak soortgelyk aan dié van epilepsie, die "heilige siekte". Die selonsroosdampe (die "gees van Apollo") kon uit ’n vuurkonka in ’n ondergrondse kamer (die antron) gekom en deur ’n opening in die tempel se vloer getrek het. Hierdie hipotese pas perfek in by argeologiese opgrawings wat ’n ondergrondse ruimte onder die tempel ontbloot het.

Opgrawings

Van 1892 af het ’n span Franse argeoloë onder Théophile Homolle van die Collège de France opgrawings by Delphi gedoen. In teenstelling met antieke geskrifte het hulle geen spleet en geen moontlike rede vir die vrystelling van dampe gevind nie.

Adolphe Paul Oppé het in 1904 ’n invloedryke artikel gepubliseer waarin hy drie deurslaggewende bewerings gemaak het: Geen spleet of dampe het ooit bestaan nie; geen natuurlike gas kan profetiese visioene veroorsaak nie; en die voorvalle wat aangeteken is van ’n priesteres wat gewelddadige en dikwels dodelike reaksies getoon het, het nie ooreengestem met meer gebruiklike verslae nie. Hy het beweer al die antieke getuienis is gelewer deur goedgelowige reisigers wat deur geslepe plaaslike gidse om die bos gelei is; volgens hom het die gidse die besonderhede van die spleet en ’n walm opgemaak.

In aansluiting by dié besliste stelling het geleerdes soos Frederick Poulson, E.R. Dodds, Joseph Fontenrose en Saul Levin almal verklaar daar was geen dampe en geen spleet nie. Vir die volgende paar dekades het wetenskaplikes en geleerdes geglo die antieke beskrywings van ’n heilige, inspirerende gees was ’n bedrogspul. In 1950 het die Franse Hellenistiese kenner Pierre Amandry, wat by Delphi gewerk en later die Franse opgrawings daar gelei het, met Oppé saamgestem. Hy het beweer gasvrystellings is nie eens moontlik in ’n vulkaniese gebied soos Delphi nie. Nie Oppé of Amandry was egter geoloë nie en geen geoloog is tot in daardie stadium by die debat betrek nie.

Daaropvolgende ondersoeke na die Franse opgrawings het egter gewys dié konsensus is dalk ’n fout. Broad (2007) het gedemonstreer ’n Franse foto van die opgegraafde binnekant van die tempel wys duidelik ’n bronagtige poel sowel as ’n aantal klein vertikale splete, wat dui op verskeie paaie waarmee die walms langs kon beweeg het na die onderkant van die tempel.

In die 1980's het kenners van verskillende terreine, die geoloog Jelle Zeilinga de Boer, die argeoloog John R. Hale, die forensiese chemikus Jeffrey P. Chanton en die toksikoloog Henry R. Spiller, die terrein by Delphi ondersoek met dié foto en ander bronne as bewyse, as deel van ’n VN-opname van alle aktiewe geologiese verskuiwings in Griekeland.

Jelle Zeilinga de Boer het bewyse gesien van ’n verskuiwingslyn by Delphi wat onder die tempel lê. Tydens verskeie ekspedisies het hulle twee groot verskuiwingslyne ontdek, een wat van noord na suid lê (die Kerna-verskuiwing) en een wat van oos na wes lê (die Delphi-verskuiwing), wat parallel loop met die kus van die Golf van Korinte. Die skeur van die Golf van Korinte is een van die geologies aktiefste terreine op aarde; verskuiwings daar plaas geweldige druk op nabygeleë verskuiwingslyne soos dié onder Delphi. Die twee verskuiwings kruis mekaar reg onder die plek waar die adyton waarskynlik geleë was. (Die werklike, oorspronklike orakelkamer is deur verskuiwings vernietig, maar daar is ’n sterk strukturele bewys van waar dit bes moontlik geleë was.)

Hulle het ook bewyse gevind van ondergrondse gange en kamers, asook afvoerslote vir bronwater. Verder het hulle op die terrein tekens gevind van travertyn, ’n vorm van kalsiet wat geskep word wanneer water deur kalksteen vloei en kalsiumkarbonaat oplos wat later weer herdeponeer word. Nog ondersoeke het onthul diep onder die Delphi-streek lê asfaltafsettings wat ryk is aan koolwaterstof en baie pik bevat; laasgenoemde het ’n petrochemiese inhoud van tot 20%. Wrywing wat deur aardbewings veroorsaak word, verhit die asfaltlae en dit lei tot die verdamping van die koolwaterstowwe, wat na die oppervlak styg deur klein splete in die rots.

Waanbeelde in die adyton

Priesteres van Delphi (1891) deur John Collier toon die Pitia op haar driepoot met dampe wat uit ’n spleet in die grond onder haar kom.

Dit is nie heeltemal seker hoe die adyton ingerig was nie, maar die Tempel van Apollo was blykbaar soos geen ander in antieke Griekeland nie. Die klein kamertjie, die adyton, was onder die hoofvloer van die tempel geleë en effens na die een kant toe, sodat dit dalk spesifiek bo die kruisende verskuiwings gebou is. In die Franse opgrawingsverslag het Fernand Courby gewys die adyton was uniek omdat dit nie soos in ander tempels in die middel was nie, maar suidwes daarvan, en dit het die gewone simmetrie van die Doriese tempel verbeek. Dit is in twee dele verdeel, een klein gebied vir die orakel en een vir die persoon wat haar geraadpleeg het.

Onder die plek waar die orakel gesit het, reg onder die gleuwe vir die driepoot, is ’n vierkantige opening wat wyer loop na bo. Om die gleuwe was vreemde kanale, moontlik om water van die bron af te vervoer. Die feit dat dit vir lang tydperke water vervoer het, is bevestig deur die lae travertyn wat daarin gevind is. So iets is by geen ander Griekse tempel gevind nie. Holland (1933) het gemeen hierdie kanale en die "hol" aard van die omfalos wat deur die Franse gevind is, sou die walms van bedwelmende gasse kon gekanaliseer het. Die intieme kamer het gesorg dat die walms in ’n klein gebied bly om ’n bedwelmende uitwerking te kan hê. Plutarchus het vertel die tempel was met ’n soet reuk gevul wanneer die "godheid" teenwoordig was.

De Boer se navorsing het hom laat besef etileen is ’n gas met ’n soet reuk. Volgens die toksikoloog Henry R. Spiller kan die inaseming van net ’n klein hoeveelheid etileen beide milde beswymings en euforiese psigedeliese ondervindings meebring. Ander uitwerkings sluit in fisieke afsydigheid, ’n verlies aan inhibisies, die verligting van pyn en vinnig veranderende buie. Groot dosisse kan lei tot verwarring, verontrusting, ylhoofdigheid en die verlies aan spierkoördinasie.

Die anestetikus Isabella Herb het bevind ’n dosis van 20% etileen wat aan iemand toegedien word, is ’n drempel. ’n Groter dosis kan lei tot bewusteloosheid. Met ’n dosis van kleiner as 20% is ’n beswyming bewerkstellig waarin die pasiënt kon regop sit en vrae hoor en logies beantwoord. Hul stemtoon en spraakpatroon kon egter verander en hulle sou die gevoel in hul hande en voete verloor. Wanneer pasiënte uit die gebied verwyder is waar die gas was, kon hulle glad nie onthou wat gebeur het of wat hulle gesê het nie. Met ’n dosis van groter as 20% het pasiënte beheer oor die beweging van hul ledemate verloor en kon hulle woes rondslaan, in snaakse stemme kreun, hul balans verloor en aanhoudend val. Al hierdie simptome stem ooreen met dié van die Pitia in aksie, soos wat Plutarchus berig het.

In 2001 het watermonsters uit die nabygeleë bronne tekens getoon van die teenwoordigheid van hallusinogeniese koolwaterstof. In die Kerna-bron, oorspronklik net bo die tempel geleë, is 0,3 dele per miljoen etileen gevind. Tans word water van die Kerma-bron herlei vir gebruik deur die hedendaagse dorp Delphi.

Stukke travertyn, kalkagtige rots wat deur mineralebronne se neerslae gevorm word, is ook getoets, maar geen spoor van etileen is daarin gevind nie. Dit is vanweë die aard van die koolwaterstof. Etileen is besonder lig en vlugtig en kon dus lank gelede al uit die rots ontsnap het. Deur monsters van die bronwater te toets, was die span ten minste in staat om die gas se huidige teenwoordigheid op die terrein vas te stel, en kon hulle aflei dat daar duisende jare gelede vermoedelik groter hoeveelhede was.

Gereelde aardbewings vanweë die feit dat Griekeland op die aansluitingspunt van drie aparte tektoniese plate lê, kon verantwoordelik gewees het vir die waargenome krake in die kalksteen en die vorming van nuwe openinge waardeur koolwaterstowwe in die water kon beland het. Dit kon meegebring het dat die vlakke van etileen en die bedwelmende uitwerking daarvan oor ’n lang tyd gewissel het. Daar is al voorgestel dat die afname in die belangrikheid van die orakel ná die bewind van die Romeinse keiser Hadrianus deels ’n gevolg was van die feit dat daar vir ’n aansienlike tyd geen aardbewings in die gebied was nie.

Bronne

Antieke bronne

• Herodotos, Die Geskiedenisse, by die Perseus Project
• Homeriese Himne aan Apollo, by die Perseus Project
• Pausanias, Description of Greece, (red. en vertaling met kommentaar deur Sir James Frazer), 1913-uitgawe. Cf. v.5
• Plutarchus, De defectu oraculorum ("Oor die Verval van die Orakels") en De Pythiae Oraculis ("Oor die Orakels van die Pitia"), in Moralia, vol. 5 (Loeb Library, Harvard University Press)

Moderne bronne

• De Boer, Jelle Zeilinga, John Rigby Hale & Henry A. Spiller, "The Delphic Oracle: A Multidisciplinary Defense of the Gaseous Vent Theory." Clinical Toxicology 40.2 189–196 (2000)
• De Boer, Jelle Zeilinga, Jeffrey P. Chandon & John Rigby Hale, "New Evidence for the Geological Origins of the Ancient Delphic Oracle," Geology 29.8, 707–711 (2001)
• De Boer, Jelle Zeilinga, Jeffrey P. Chandon, John Rigby Hale & Henry A. Spiller, "Questioning the Delphic Oracle", Scientific American (Augustus 2003)
• Bouché-Leclercq, Auguste, Histoire de la divination dans l'Antiquité, volumes I-IV, Parys (1879–1882)
• Bowden, Hugh (2005). Classical Athens and the Delphic Oracle: Divination and Democracy. Cambridge University Press. ISBN 0-521-53081-4.
• Broad, William J. The Oracle: Ancient Delphi and the Science Behind Its Lost Secrets, New York, Penguin Press, ISBN 978-0-14-303859-7 (2007); hardeband The Oracle: the lost secrets and hidden message of ancient Delphi, Penguin Press, ISBN 1-59420-081-5 (2006)
• Burkert, Walter Greek Religion Geargiveer 21 April 2009 op Wayback Machine, Harvard University Press, ISBN 0-674-36280-2 (1985); Oorspronklik in Duits (1977)
• Connelly, Joan Breton Portrait of a Priestess: Women and Ritual in Ancient Greece, Princeton University Press, 2007, ISBN 0-691-12746-8
• Courby, Fernand, Feuilles de Delphi: Tome 2, Topographie et Architecture, La Terrace du Temple (1927)
• Dempsey, T., Reverend, The Delphic oracle, its early history, influence and fall, Oxford, B.H. Blackwell (1918)
• Dodds, E.R. The Greeks and the Irrational, Berkeley, University of California Press (1963)
• Etiope, G., D. Christodoulou, M. Geraga, P. Favali, & G. Papatheodorou, "The geological links of the ancient Delphic Oracle (Greece): a reappraisal of natural gas occurrence and origin", Geology, 34, 821–824 (2006)
• Farnell, Lewis Richard, The Cults of the Greek States, Volumes I-V, Clarendon Press, (1896–1909); sien veral volume IV oor die Pitia en Delphi
• Fontenrose, Joseph Eddy, Python; a study of Delphic myth and its origins, New York, Biblio & Tannen, ISBN 0-8196-0285-X (1959; 1974)
• Fontenrose, Joseph Eddy, The Delphic oracle, its responses and operations, with a catalogue of responses, Berkeley : University of California Press, ISBN 0-520-03360-4 (1978)
• Foster J., Lehoux D.R., "The Delphic Oracle and the ethylene-intoxication hypothesis", Clinical Toxicology, 45, 85–89 (2007)
• Golding, William, The Double Tongue, Londen, Faber (1995). Nadoos, fiktiewe roman deur die Nobelpryswenner oor ’n Pitia uit die 1ste eeu v.C.
• Goodrich, Norma Lorre, Priestesses, New York : F. Watts, ISBN 0-531-15113-1 (1989); Harper Collins, Perennial, ISBN 0-06-097316-1 (1990)
• Guthrie, William Keith Chambers, The Greeks and their Gods (1950)
• Hall, Manly Palmer, The Secret Teachings of All Ages, Cf Chapter 14, (1928)
• Harissis H.V. 2015. “A Bittersweet Story: The True Nature of the Laurel of the Oracle of Delphi” Perspectives in Biology and Medicine. Volume 57, Nommer 3, Somer 2014, bl. 295-298.
• Holland, Leicester B., "The Mantic Mechanism at Delphi," American Journal of Archaeology 37 bl.  201–214 (1933)
• Lehoux D.R., "Drugs and the Delphic Oracle", Classical World, 101, 1, 41–56 (2007)
• Maass, E., De Sibyllarum Indicibus, Berlyn (1879)
• Maurizio, Lisa, "The Voice at the Centre of the World: The Pythia's Ambiguity and Authority" bl. 46–50 in redakteurs Andre Lardinois en Laura McClure se Making Silence Speak: Women's Voices in Greek Literature and Society, Princeton University Press (2001)
• Mikalson, Jon D. Ancient Greek Religion. Blackwell Ancient Religions. Malden, MA: Blackwell Pub, 2005.
• Miller, Water, Daedalus and Thespis Vol 1, (1929)
• Mitford, William, The History of Greece (1784); Cf. v.1, Hoofstuk III, Seksie 2, bl. 177, "Origin and Progress of the Oracles"
• Morgan, Catherine. Athletes and Oracles, Cambridge (1990)
• Nilsson, Martin P. (Martin Persson). Cults, Myths, Oracles, and Politics in Ancient Greece. Met twee agtervoegsels: The Ionian Phylae, the Phratries. New York, Cooper Square Publishers, 1972.
• Parke, Herbert William, A History of the Delphic Oracle, Basil Blackwell, Oxford, ASIN B002NZWT0Y (1939)
• Parke, Herbert William, Sibyls and Sibylline Prophecy in Classical Antiquity, Routledge, Londen, ISBN 978-0-415-07638-8 (herdruk in 1992)
• Piccardi, Luigi, "Active faulting at Delphi: seismotectonic remarks and a hypothesis for the geological environment of a myth", Geology, 28, 651–654 (2000)
• Piccardi L., C. Monti, F. Tassi O. Vaselli, D. Papanastassiou & K. Gaki-Papanastassiou, "Scent of a myth: tectonics, geochemistry and geomythology at Delphi (Greece)", Journal of the Geological Society, Londen, 165, 5–18 (2008)
• Potter, David Stone, Prophecy and history in the crisis of the Roman Empire: a historical commentary on the Thirteenth Sibylline Oracle, Cf. hoofstuk 3 (1990)
• Poulson, Frederick. Dephi Gleydenhall, Londen (1920)
• Rohde, Erwin, Psyche: The Cult of Souls and the Belief in Immortality among the Greeks, vert. van die 8ste-eeuse uitgawe deur W.B. Hillis, Routledge & Kegan Paul, Londen, (1925); herdruk deur Routledge (2000); volle teks in Engels
• West, Martin Litchfield, The Orphic Poems, Oxford: Clarendon Press ISBN 0-19-814854-2 (1983)

Eksterne skakels

• "Delphic Oracle's Lips May Have Been Loosened by Gas Vapors" National Geographic 14 Augustus 2001
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Pitia.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia