Juliusz Słowacki

Juliusz Słowacki

Poolse digter en filosoof

---

Handtekening

---

Literêre stroming
Romantiek

---

Beduidende werke

Kordian
Beniowski
Balladyna

---

Juliusz Słowacki [ˈjuljuʂ swɔˈvatski], * 4 September 1809 in Kremenez, tans Oekraïne; † 3 April 1849 in Parys, was 'n Poolse digter.

Naas Adam Mickiewicz word hy as die beduidendste verteenwoordiger van die Poolse literêre Romantiek beskou. Ná sy studies in Vilnius het hy na Parys geëmigreer waar hy sy dramas en liriese heldedigte geskryf het.

Lewe en literêre werk

Vroeë werke en emigrasie

Słowacki se vroeë werke is sterk beïnvloed deur Byron en Shakespeare. Aanvanklik het die digter hom op gedigte met Oosters-Arabiese motiewe en tragedies gekonsentreer waarby die laasgenoemdes op historiese gebeurtenisse gebaseer was, soos byvoorbeeld Maria Stuart en Jan Bielecki.

Die Poolse November-opstand in 1830–31 was die beslissende gebeurtenisse vir Słowacki se literêre loopbaan. Ná die Poolse Delinge en die skepping van die Russies-oorheerste "Kongres-Pole" in 1815 was hierdie opstand 'n vergeefse poging om Pole as vrye en onafhanklike staat te herstel. Die Russiese owerheid het met politieke onderdrukking gereageer.

Die Poolse vryheidstryd het voortaan sentraal in Słowacki se werke gestaan, maar sou ook sy latere lewe ingrypend raak. Soos baie ander Pole gedurende die tydperk van die Groot Emigrasie was ook die digter genoodsaak om hom as balling in Frankryk te vestig waar hy sy eerste werke geskryf het. Nadat hy in 1832 na Genève gereis het, het die Franse owerheid hom om politieke redes toegang tot die land geweier.

Die eerste twee boekdele met gedigte, wat nog in Frankryk gepubliseer is, was nie besonder gewild onder die Poolse leserspubliek nie – dit was immers geen patriotiese werke wat aan die onafhanklikheidsbeweging gewy was nie en sodoende eerder 'n teleurstelling. Die derde boekdeel, wat in 1833 verskyn het, het naas gedigte oor die Poolse opstandsbeweging ook werke soos Lambro (wat op die Griekse vryheidstryd teen die Turke in 1821/22 gebaseer was) en Godzina Myśli bevat.

In Genève het Słowacki in dieselfde jaar sy eerste romantiese drama, Kordian, geskryf wat die morele en politieke moeilikhede van die Poolse opstandelinge van 1830/31 behandel het. Ook sy dramas Balladyna (1834) en Horsztyński (1835) is rondom hierdie tematiese fokus geskryf. Gedurende sy verblyf in Switserland is Słowacki daarnaas deur die Alpynse natuurskoonheid geïnspireer om gedigte soos Rozłączenie te skryf.

Reis deur Mediterreense lande

In 1836 het Słowacki 'n reis begin waartydens hy deur Italië, Griekeland, Egipte en Palestina getoer het. Vir die digter was die besigtiging van oorblyfsels van antieke Mediterreense beskawings soos 'n reis deur ruimte en tyd wat hom tot 'n nuwe reeks gedigte geïnspireer het. Naas refleksies oor sy nasie (soos in Rozmowa z piramidami) het hy ook na die gemeenskaplike trekke verwys wat die geskiedenis van die antieke Griekeland en dié van Pole sou saambind (Grób Agamemnona).

Daarnaas het 'n groot verskeidenheid werke soos die lofsang Smutno mi Boże … en Rzym ("Rome") tydens sy reis deur Suid-Europa ontstaan. In Anhelli staan die lyding van die onderdrukte Poolse volk sentraal, tog bied die teks geen troos nie: die werk is met pessimisme vervul en bied 'n donker visie van Pole se toekomstige lot. Indrukke van sy Mediterreense reis het hul neerslag ook in Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu (1836 tot 1839) gevind waarvan die bovermelde Grób Agamemnona 'n onderdeel vorm.

As nuwe digter op die Paryse toneel

Ná sy terugkeer uit die ooste het Słowacki twee jaar lank in Florence gebly voordat hy uiteindelik na Parys teruggekeer het – die destydse sentrum van die Poolse kultuur in Europa. Die Poolse emigrante-publiek het egter min belangstelling in sy literêre werk getoon. Dit het té opvallend verskil van die literêre model wat danksy Mickiewicz algemeen aanvaar is – in plaas van die optimisme wat sy kollega onder Poolse ballinge versprei het, het Słowacki ironiese en neerhalende uitlatings oor Poolse emigrante en hulle kans op die herwinning van nasionale onafhanklikheid gemaak. Vanweë hierdie politieke geskille het min lesers die originaliteit van die nuwe Poolse digter op die Paryse toneel besef.

Die drama Lilli Weneda (1840) was Słowacki se literêre antwoord op hierdie kritiek – 'n werk waarin hy sy oortuiging uitgespreek het dat lyde en dood tot Pole se herlewing sou lei. Met Beniowski (1841) het die digter tradisionele digkuns behandel en 'n nuwe literêre styl ingevoer. Die werk was indrukwekkend genoeg om belangstelling van lesers te wek, maar was nie suksesvol as 'n nuwe model vir poësie nie: Mickiewicz se skryfstyl was steeds die maatstaf vir Poolse digters.

Messianisme en genesiese filosofie

Słowacki se graf op die Paryse Montmartre-begraafplaas

In 1842 het Słowacki by die messianistiese beweging van Andrzej Towiański aangesluit. Hierdie religieus-politieke groepering, wat die herwinning van Pole se onafhanklikheid binne 'n kort tydperk voorspel het, het die aandag van sommige invloedryke emigrante en selfs dié van Mickiewicz gewek.

Słowacki het in hierdie periode slegs enkele werke geskryf, waaronder die dramas Ksiądz Marek en Sen Srebrny Salomei. Die vroeë gedagtes van die Poolse Romantiek het op daardie tydstip reeds begin om aan aantreklikheid in te boet, 'n tendens wat in die tragikomedie Fantazy (omstreeks 1844, eerste publikasie in 1866) sy uitdrukking gevind het. In 1844 het Słowacki met Genezis z Ducha sy eie, sogenaamde genesiese filosofie bekend gestel waarin die stoflike wêreld as 'n uitdrukking van die geestelike sfeer beskryf word wat na steeds hoër vlakke van ontwikkeling streef en steeds nuwe gedaantes kan aanneem.

Die Teatr Słowackiego in Krakow is na die digter vernoem

Słowacki het nou geleidelik meer belangstelling gewek en saam met baie jong emigrante 'n patriotiese organisasie in die lewe geroep wat in staat sou wees om 'n opstand te organiseer. In 1848 het die digter daarin geslaag om na die Pruisiese deel van die eertydse Poolse staat te reis en sy familie te ontmoet, onder meer om belangstelling vir sy filosofiese gedagtes te wek. Ná sy terugkeer het sy oortuigings neerslag gevind in twee ontipiese dramas, Zawisza Czarny en Samuel Zborowski, waarin die Poolse geskiedenis met behulp van sy genesiese filosofie toegelig is.

Daarnaas het ook Król-Duch in hierdie periode ontstaan, 'n oorspronklike genesiese heldedig waarin Pole se legendariese verlede sentraal staan, maar wat ook na die uiteenlopende politieke oortuigings van Pole en die twee verskillende modelle van nasionale poësie verwys: Mickiewicz s'n en Słowacki se eie styl. In dié werk het Słowacki sowel sy beroemde kollega asook homself as die mees volmaakte van die ou geeste uitgebeeld.

Kort voor sy afsterwe het die digter belangrike diskussies met Norwid gevoer, een van Pole se leidende digters naas Mickiewicz en Słowacki. Hulle word in Norwid se Czarne Kwiaty (1856) behandel – 'n boek wat verskillende onderhoude met belangrike persoonlikhede soos Słowacki en Chopin bevat.

Dood

Słowacki is op 3 April 1849 aan tuberkulose oorlede. Adam Mickiewicz het laat op daardie dag kennis geneem van Słowacki se afsterwe. Op die volgende dag het sy dagblad Tribune de Peuples kort vermelding van Słowacki se dood gemaak.

Net dertig mense het die begrafnis bygewoon. Daar is geen toespraak gehou nie, en geen boekwinkel het Słowacki se werke uitgestal nie. Mickiewicz het nie aan die begrafnisdiens deelgeneem nie.

Verwysings

Die Drie Barde

Mickiewicz Słowacki Krasiński