Dunderm
1=Slukderm, 2=Maag, 3=Dunderm, 4=Appendiks, 5=Blindederm, 6=Dikderm, 7=Rektum, 8=Anus
Die dunderm is 'n deel van die menslike spysverteringstelsel wat tussen die maag en die dikderm lê. Die dunderm is die langste deel van die spysverteringstelsel, maar is dunner as die dikderm. Die meeste soogdiere het ook dunderms.
Die dunderm is voortdurend in beweging om die inhoud heen en weer te pers en so voedsel fyn te maak. Dit gebeur met behulp van die lengte- en kringspiere in die wande van die dunderm. Deur 'n groot aantal bloedvaatjies word bruikbare voedingstowwe in die bloed ingevoer.
Die dunderm is ongeveer 5 tot 6 meter lank en haal die belangrikste voedingstowwe uit die ete. Die lengte is noodsaaklik as gevolg van die volgende redes:
- Dit moet die voedsel volledig verteer totdat dit opneembare voedingstowwe is;
- Dan moet dit al dié opneembare voedingstowwe opneem.
Die verteringsap wat deur die dunderm afgeskei word, word dermsap genoem. Daar is vyf miljoen vingeragtige uitgroeisels aan die binnekant van die derm, wat dermvlokkies genoem word. Die dermvlokkies se funksie is om die absorpsie-oppervlak te vergroot.
Die dunderm het twee hooffunksies:
- Verteer die voedsel tot voedingstowwe;
- Absorbeer voedingstowwe.
Die verteerde voedsel wat uit die dunderm geabsorbeer is, word deur middel van bloedvate na die lewer vervoer en daarna na die res van die liggaam.
Daar is twee ondersteunende organe wat met die dunderm verbind is, naamlik:
Die lewer produseer gal, wat in die galblaas geberg word. Gal het twee funksies:
- Dit emulsifiseer vette (breek dit op in vetdruppeltjies);
- Help vette absorbeer.
Die pankreas skei pankreassap af wat ensieme bevat vir die vertering van voedsel. Dit skei ook hormone af wat 'n rol speel in die regulering van die suikerbalans van die liggaam.
Werking
[wysig | wysig bron]Die belangrikste deel van die spysverteringskanaal by die mens is die dunderm. Naas die motoriese aktiwiteit en die afskeiding van die dermsap vind hier ook die absorpsie van die verteringsprodukte in die bloed en limf plaas. Die dunderm het 'n lengte van 6 tot 7 m (wanneer ontspanne) en bestaan uit die twaalfvingerige derm (duodenum; ongeveer 25 tot 30 cm lank), die jejunum en die kronkelderm (ileum). Die eerste deel van die duodenum begin by die pilorus, is baie wyd en word die bulbus duodeni genoem.
In die tweede deel van die duodenum mond die afvoerbuise van die lewer en pankreas (alvleesklier) uit. Die jejunum gaan sonder 'n duidelike skeiding oor in die ileum. Om effektiewe absorpsie moontlik te maak, is die slymvliesoppervlakte van die dunderm baie groot: dit vertoon dwarslopende plooie (Kerckring se plooie) met dermvlokkies met 'n hoogte van 0,5 tot 1 mm daarop. 'n Dermvlokkie (villus) is 'n uitstulping van die submukosa en bestaan uit bindweefsel waarin ʼn netwerk van haarvate (klein bloedvate) en 'n limfvat voorkom.
Aan die basis van die dermvlokkie mond die dermsapkliere via klein openinge (Lieberkühn se kripte) uit. Hierdie dermsapkliere lê in die bindweefsel onder die slymvlies; in die duodenum word hulle na hul ontdekker, Johann Conrad Brunner (1653 - 1727), Brunner se kliere genoem. In die slymvlies van die jejunum is daar op verskeie plekke limffollikels (ophoping van limfatiese weefsel), terwyl dit in die ileum in groepies voorkom en die Peyer se plakette vorm. Die limfatiese weefsel speel 'n rol in die afweer van infektiewe siektes. In die dunderm vind vinnige regenerasies (vervanging) van epiteel plaas (in 'n halwe dag kan die epiteel volledig hernuwe wees).
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409672, volume 26, bl. 138
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir dunderm.
