[go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Blue Velvet

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blue Velvet
Regisseur David Lynch
Produksieleier Fred Caruso
Draaiboek David Lynch
Met Kyle MacLachlan
Isabella Rossellini
Dennis Hopper
Laura Dern
Musiek deur Angelo Badalamenti
Kinematografie Frederick Elmes
Redigeerder Duwayne Dunham
Verspreider De Laurentiis Entertainment Group
Uitgereik 1986
Speeltyd 120 min.
Land VSA
Taal Engels
IMDb-profiel

Blue Velvet is ’n Amerikaanse neo-noir-raaiseldrama van 1986 wat deur David Lynch geskryf en geregisseer is. Dis ’n mengsel van ’n sielkundige gruwelprent[1][2] en film noir. Die akteurs sluit in Kyle MacLachlan, Isabella Rossellini, Dennis Hopper en Laura Dern. Die titel kom van Bobby Vinton se 1963-treffer "Blue Velvet". Hoewel die prent aanvanklik gemengde resensies gekry het, word dit nou beskou as een van die beste flieks van die 1980's.[3][4] Lynch het sy tweede Oscar-benoeming vir beste regisseur daarvoor gekry. Die prent het ook nuwe lewe in Hopper se loopbaan geblaas en Rossellini se loopbaan as model en skoonheidswoordvoerder in ’n nuwe rigting gestuur.

Ná die mislukking van Lynch se Dune (1984) het hy moeite gedoen om ’n meer "persoonlike storie" te vertel, met ’n styl soortgelyk aan die surrealisme van sy debuutprent, Eraserhead (1977). Baie groot ateljees het die draaiboek in die laat 1970's en vroeë 1980's van die hand gewys weens die seksuele en gewelddadige inhoud.[5] Die onafhanklike ateljee De Laurentiis Entertainment Group het dit eindelik gefinansier en vervaardig.

Die fliek het sedertdien kultusstatus bereik en aansienlike akademiese aandag gekry, en word algemeen beskou as Lynch se beste werk. Dit word gedurig genoem as een van die beste Amerikaanse rolprente van alle tye deur verskillende publikasies, onder meer Time, Entertainment Weekly en BBC Magazine.[6] Die Amerikaanse Rolprentinstituut het dit ook gekies as een van die beste raaiselprente wat nog gemaak is.

Storielyn

[wysig | wysig bron]

Bederwingswaarskuwing: Die storielyn of storie se einde volg hieronder.

Die sterre van Blue Velvet. Van bo: Kyle MacLachlan, Isabella Rossellini en Dennis Hopper.

Jeffrey Beaumont (MacLachlan) keer van kollege af terug na sy tuisdorp, Lumberton in Noord-Carolina, nadat sy pa ’n hartaanval gekry het. Terwyl hy van die hospitaal af huis toe loop, tel hy ’n afgesnyde oor op. Hy neem dit polisie toe en loop weer die speurder John Williams (George Dickerson) se dogter, Sandy (Dern), raak. Sy vertel hom besonderhede oor die oor-saak en ’n suspisieuse vrou, Dorothy Vallens (Rossellini), wat dalk met die saak verbind kan word. Jeffrey raak al hoe nuuskieriger en gaan Dorothy se woonstel binne deur hom as ’n insekbestryder voor te doen. Terwyl ’n man in ’n geel pak by die deur Dorothy se aandag aflei, steel Jeffrey haar spaarsleutel. Hy verwys later na dié man as "the Yellow Man".

Jeffrey en Sandy woon Dorothy se nagklubvertoning by waarin sy die liedjie "Blue Velvet" sing. Hy loop vroeg om in haar woonstel rond te snuffel. Dorothy ontdek hom daar en dreig hom met ’n mes. Onder die indruk dat sy belangstelling seksueel van aard is, en opgewerk deur sy voyeurisme, laat Dorothy Jeffrey uittrek terwyl sy hom met die mes dreig en begin orale seks op hom toepas. Hulle word onderbreek deur ’n klop aan die deur. Dorothy steek Jeffrey in ’n kas weg van waar hy die besoeker, Frank Booth (Hopper), se bisarre seksuele dade dophou – wat insluit die inaseming van ’n ongeïdentifiseerde gas, die skuur van sy liggaamsdele teen Dorothy (dry humping) en sadomasochisme. Frank is ’n uiters gewelddadige vuilbek-sosiopaat wie se orgasme ’n vlaag van beide plesier en woede is. Dit blyk Frank het Dorothy se man en seun ontvoer om haar te dwing om seksuele gunste aan hom te bewys. Toe Frank loop, probeer ’n hartseer en desperate Dorothy om Jeffrey weer te verlei en dring sy daarop aan dat hy haar slaan, maar hy weier. Sy vertel hom om te loop.

Jeffrey vertel Sandy van sy ondervinding en vra haar waarom daar mense soos Frank is. Sandy vertel hom weer van ’n wonderlike droom wat sy gehad het oor rooiborsies, ’n soort voël, wat sy vertolk as ’n teken van hoop vir die mensdom. Jeffrey en Sandy is tot mekaar aangetrokke, maar Sandy het ’n kêrel.

Jeffrey woon weer Dorothy se vertoning by en sy sing dieselfde liedjie. Hy sien Frank in die gehoor waar hy ’n stuk blou fluweel sit en vryf wat hy van Dorothy se rok afgesny het. Jeffrey volg Frank en hou hom die volgende paar dae dop. Kort daarna kom twee mans, wat Jeffrey "the Well-Dressed Man" en "the Yellow Man" noem, uit ’n nywerheidsgebou wat Frank dikwels besoek. Jeffrey meen hulle is Frank se misdaadvennote en vertel Sandy daarvan. Die twee soen, maar Sandy raak ongemaklik. Net daarna besoek Jeffrey vir Dorothy en die twee het seks. Hy wil haar egter nie slaan, soos sy vra, nie en sy raak emosioneel. Woedend slaan hy haar en is dadelik geskok oor sy daad, maar Dorothy put plesier daaruit.

Frank kom op Dorothy en Jeffrey af en dwing hulle om saam met hom na die woonstel te gaan van Ben (Dean Stockwell), sy verwyfde misdaadvennoot wat Dorothy se seun aanhou. Frank neem Jeffrey daarna na ’n vullishoop en toe hy Dorothy molesteer, slaan Jeffrey hom. Frank se handlangers sleep Jeffrey uit die kar. Frank soen Jeffrey se gesig om hom te intimideer en slaan hom dan wreedaardig op die maat van die overture van die Roy Orbison-liedjie "In Dreams". Jeffrey word die volgende dag eers wakker en loop huis toe, vol skuldige en desperate gevoelens. Hy gaan na die polisiekantoor, waar hy sien Sandy se pa se vennoot is "the Yellow Man" – ’n offisier met die naam Tom Gordon (Fred Pickler). Sandy se pa waarsku Frank dat hy homself in gevaar stel en die ondersoek in die wiele kan ry. Jeffrey en Sandy gaan saam na ’n dans en sê hulle is lief vir mekaar, maar word deur Sandy se kêrel gekonfronteer. ’n Erger konfrontasie word afgeweer toe hulle Dorothy – kaal, geslaan en hartseer – op Jeffrey se grasperk aantref. Sy is net-net by haar bewussyn en maak haar intieme dade met Jeffrey bekend. Sandy klap hom, maar vergewe hom later.

Jeffrey dring daarop aan om na Dorothy se woonstel terug te keer en vra Sandy om die polisie, ook haar pa, na die toneel te stuur. Daar tref Jeffrey Dorothy se man (Don Green) aan; hy is doodgeskiet en een van sy ore is af. Ook daar is "the Yellow Man", met ’n grusame kopwond; dit lyk of ’n deel van sy brein op ’n rowwe manier uitgesny is. Toe Jeffrey wil loop, sien hy "the Well-Dressed Man" met die trap opkom en herken hom as ’n vermomde Frank. Jeffrey praat met speurder Williams oor "the Yellow Man" se polisieradio, maar jok oor waar hy is. Frank kom die woonstel binne en sê hy het Jeffrey se gesprek oor sy eie polisieradio gehoor. Terwyl hy in die verkeerde kamer na Jeffrey soek, kry Jeffrey "the Yellow Man" se wapen beet en kruip weer in die kas weg. Frank skiet "the Yellow Man" dood en toe hy die kasdeur oopmaak, skiet Jeffrey hóm dood. Speurder Williams kom die woonstel binne, gevolg deur Sandy.

Jeffrey en Sandy sit hierna hul verhouding voort en merk die ongewone voorkoms van rooiborsies op die dorp. Die fliek eindig in ’n montage-reeks, waarin Dorothy en haar seun herenig word.

Vertolking

[wysig | wysig bron]
David Lynch in 1990 by die Emmys.

Al lyk dit aanvanklik soos ’n raaiselprent, het Blue Velvet verskeie tematiese vlakke. Daar is ’n groot ooreenkoms met die 1950's se film noir deur middel van konvensies soos die femme fatale (Dorothy Vallens), ’n skynbaar onkeerbare skurk (Frank Booth) en die twyfelagtige morele uitkyk van die held (Jeffrey Beaumont), asook Lynch se ongewone gebruik van skaduryke, dikwels donker kinematografie.[7] Blue Velvet verteenwoordig en vestig Lynch se bekende "skewe visie",[8] en stel kykers bekend aan verskeie herhalende elemente in sy werk, waarvan sommige later sy handelsmerk geword het, soos verwronge karakters, ’n gepolariseerde wêreld en verlammende skade aan die kop of brein.

Die mees betekenisvolle Lynch-handelsmerk in die prent is die uitbeelding van ’n donker ondergrondse wêreld op ’n skynbaar ideale dorpie;[9] Jeffrey verklaar selfs in die prent hy "sien iets wat altyd verborge was", wat verwys na die prent se sentrale idee. Lynch se karakterisering van prente, simbole en motiewe is al bekend, en daar is al baie geskryf oor sy spesifieke styl, wat vir die eerste keer in Blue Velvet te sien is. Woorde soos "droomagtig",[10] "ultravreemd",[11] "donker"[12] en "rare skepsel"[13] word dikwels gebruik. Rooi gordyne duik ook op in sleuteltonele, veral in Dorothy se woonstel – dit het sedertdien ’n Lynch-handelsmerk geword. Die prent is vergelyk met Alfred Hitchcock se Psycho (1960) vanweë sy strak hantering van psigotiese boosheid.[14] Die uitgangspunt van albei flieks is nuuskierigheid, wat lei tot ’n ondersoek wat die hoofkarakters by ’n verborge, voyeuristiese onderwêreld van misdaad betrek.[15]

Die feministiese psigoanalitikus en rolprentteoris Laura Mulvey meen Blue Velvet stel ’n metaforiese Oedipus-gesin daar – "die kind", Jeffrey Beaumont, en sy "ouers", Frank Booth en Dorothy Vallens – met behulp van opsetlike verwysings na film noir en sy onderliggende Oedipus-tema.[16][17] Die gevolglike geweld, meen sy, kan beskou word as simbolies van werklike gesinsgeweld. Frank se gewelddadige optrede kan gesien word as ’n weerspieëling van verskillende soorte geweld in gesinne, en die beheer wat hy oor Dorothy uitoefen, kan verteenwoordigend wees van die houvas wat ’n mishandelende man op sy vrou het.[18] Michael Atkinson beskou Jeffrey as ’n onskuldige jong man wat geskok word deur Frank se geweld, maar terselfdertyd daardeur in die versoeking gebring word as ’n manier om Dorothy vir homself te hê.[18][19] Atkinson het ’n Freudiaanse benadering tot die prent; hy beskou dit as ’n uitdrukking van die getraumatiseerde onskuld wat Lynch se werk kenmerk.[18] Hy beweer "Dorothy verteenwoordig die seksuele mag van die ma(figuur) omdat sy verbode is en omdat sy die onderwerp word van die ongesonde, kinderlike impulse wat in Jeffrey se onderbewussyn aan die werk is".[18]

Simboliek

[wysig | wysig bron]

Baie simboliek kom in Blue Velvet voor.[18] Die mees volgehoue simboliek is ’n insekmotief wat begin aan die einde van die eerste toneel, toe die kamera inzoem op ’n goed versorgde voorstedelike grasperk en ’n nes van wriemelende, weersinwekkende insekte ontbloot. Dit word algemeen beskou as ’n metafoor vir die ongure onderwêreld wat Jeffrey kort daarna ontdek onder die oppervlak van sy eie voorstedelike, Reagan-agtige paradys.[18]

Rossellini en Lynch op die Cannes-rolprentfees.

Die afgesnyde oor wat hy optel, is vol swart miere. Die gasmasker wat Frank dra, is ook insekagtig en Jeffrey doen hom voor as ’n insekbestryder om toegang tot Dorothy se woonstel te kry.[18] Eindelik eet ’n rooiborsie ’n insek op ’n heining en word die onderwerp van bespreking in die prent se laaste toneel.[18] Die rooiborsie, wat vroeër deur Sandy genoem is toe sy van haar droom vertel het, verteenwoordig liefde wat boosheid oorwin.

Die afgesnyde oor wat Jeffrey optel, is ook ’n simboliese sleutel-element,[18] wat Jeffrey na gevaar lei. Toe Jeffrey se moeilikheid begin, word kykers getrakteer op ’n nagmerrie-toneel waarin die kamera in die oorkanaal inzoem. Die kamera kom nie weer uit die oorkanaal tot aan die einde van die prent nie. Toe Jeffrey eindelik ongedeerd uit sy helse ontbering kom, word die oorkanaaltoneel weer gespeel, dié keer agteruit; dit zoem uit Jeffrey se eie oor uit terwyl hy op ’n somerdag op sy erf ontspan.

Pryse

[wysig | wysig bron]

Lynch is vir ’n Oscar vir beste regisseur benoem vir die prent.[20] Isabella Rossellini het ’n Independent Spirit Award gewen vir beste aktrise. David Lynch en Dennis Hopper het ’n Los Angeles Film Critics Association Award gewen vir onderskeidelik beste regisseur en beste manlike byspeler. Die National Society of Film Critics het die pryse vir beste rolprent, beste regisseur (Lynch), beste kinematografie (Frederick Elmes) en beste manlike byspeler (Hopper) toegeken vir die prent.[21]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "25 Most Disturbing Movies" (in Engels). gamesradar.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 September 2016. Besoek op 2 Augustus 2015.
  2. ↑ "25 Best Horror Movies Since The Shining" (in Engels). Vulture.com. 25 Oktober 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Januarie 2017. Besoek op 2 Augustus 2015.
  3. ↑ "Blue Velvet (1986)" (in Engels). Rotten Tomatoes. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Maart 2020. Besoek op 17 Junie 2007.
  4. ↑ "Blue Velvet (1986): Reviews" (in Engels). Metacritic. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Mei 2009. Besoek op 11 Junie 2007.
  5. ↑ Lynch, David (24 Maart 2005). Lynch on Lynch. Edited by Chris Rodley. Faber & Faber. ISBN 0-571-22018-5.
  6. ↑ "The 100 greatest American films" (in Engels). BBC. Julie 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2020.
  7. ↑ Rubin, Martin (1999). Thrillers. Brittanje: Cambridge University Press. p. 175. ISBN 0-521-58839-1.
  8. ↑ Johnson, J (2004). Pervert in the Pulpit: Morality in the Works of David Lynch. McFarland & Company. pp. 38–39. ISBN 0-7864-1753-6.
  9. ↑ White, John (2009). Fifty Key American Films. p. 270. ISBN 0-415-77297-4.
  10. ↑ Said, SF (3 Augustus 2002). "Filmmakers on film: Tom Tykwer on Blue Velvet". The Telegraph (in Engels). Londen. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Julie 2019. Besoek op 25 Augustus 2012.
  11. ↑ Stephanie, Zacharek (12 Oktober 2001). "David Lynch's latest tour de force". Salon. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Desember 2008. Besoek op 7 April 2008.
  12. ↑ Nochimson, Martha (Herfs 2002). "Mulholland Drive deur David Lynch", Film Quarterly, 56 (1), p. 37–45
  13. ↑ Johnson, 2005, p. 6
  14. ↑ Müller, Jürgen (2002). The 25 Greatest Films of the 1980s. Taschen Books. p. 325. ISBN 3-8228-4783-6.
  15. ↑ Orr, J (2005). Hitchcock and Twentieth-century Cinema. Wallflower Press. p. 167. ISBN 1-904764-55-X.
  16. ↑ Mulvey, Laura (1996). Cult etherworlds and the Unconscious: Oedipus and Blue Velvet", Fetishism And Curiosity 3. Suffolk: British Film Institute. pp. 137–154. ISBN 0-671-64810-1.
  17. ↑ Taylor, Victor E. (2001). Encyclopedia of Postmodernism. Taylor & Francis. p. 466. ISBN 0-415-15294-1.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 18,8 Atkinson, Michael (1997). Blue Velvet. Londen: Britse Rolprentinstituut. ISBN 978-0-85170-559-0.
  19. ↑ Prince, Stephan (2007). American Cinema of the 1980s. New Brunswick: Rutgers University Press. pp. 160–167. ISBN 0-8135-4034-8.
  20. ↑ "Blue Velvet". Academy of Motion Picture Arts and Sciences. 1987. Besoek op 31 Maart 2008.
  21. ↑ "Critics vote Blue Velvet best 1986 film". The New York Times. 5 Januarie 1987. Besoek op 9 Mei 2008.

Verdere leesstof

[wysig | wysig bron]
  • Atkinson, Michael (1997). Blue Velvet. Long Island, New York.: Britse Rolprentinstituut. ISBN 0-85170-559-6.
  • Drazin, Charles (2001). Blue Velvet: Bloomsbury Pocket Movie Guide 3. Brittanje. Bloomsbury Publishing. ISBN 0-7475-5176-6.
  • Lynch, David en Rodley, Chris (2005). Lynch on Lynch. Faber and Faber: New York. ISBN 978-0-571-22018-2.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Blue_Velvet&oldid=2432862"